Μια νέα κρίση απειλεί την Αμερική.

Μια νέα οικονομική καταστροφή, σαν κι αυτή των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων που προηγήθηκε, απειλεί τώρα την Αμερική.

Πρόκειται για τα υπερτιμημένα σπουδαστικά δάνεια, που απειλούν με κατάρρευση το αμερικανικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης, και όχι μόνο.

Τα ποσά υπολογίζονται στο $1 δις, και έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 12 χρόνια.

Το μέσο χρέος των πτυχιούχων έφτασε το 2008 τα $23.200, ενώ αυτό για τους πτυχιούχους δημοσίων ΑΕΙ τα $20.200. Το ποσοστό αυτών που δεν πληρώνουν πια τις δόσεις τους πήγε από το 5% στο 10%, στο διάστημα 2008-2011.

Εδώ και πολλά χρόνια τα ελιτίστικα αμερικανικά ιδιωτικά πανεπιστήμια καθιέρωσαν το κόστος της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης σε πολύ υψηλά επίπεδα, γύρω στα $36.000 τον χρόνο για το Harvard, με το ποσό να φτάνει στα $52.500 αν συμπεριληφθεί και το κόστος  διαμονής.

Τα κορυφαία πανεπιστήμια, όπως είναι τα Cornell, Johns Hopkins, και το Stanford, χρεώνουν μέχρι και $200.000 για τα τετραετούς διάρκειας πτυχία τους, κάτι που αναγκάζει και όλα τα υπόλοιπα να αυξήσουν  τα δικά τους δίδακτρα.

Τα δημόσια ΑΕΙ χρεώνουν το πολύ $13.000 τον χρόνο ως δίδακτρα ($30.000 με διαμονή), και παρόλα αυτά θεωρούνται ευκαιρία. Το ιδανικό λοιπόν της ανώτατης παιδείας έχει ξεφτίσει, και τα σπουδαστικά δάνεια και χρέη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.

Τα δίδακτρα συνεχώς αυξάνονται, και με ρυθμούς μάλιστα 2 και 4 φορές μεγαλύτερους από τον πληθωρισμό. Σε γενικές γραμμές έχουν διπλασιαστεί (για τα δημόσια ΑΕΙ) μέσα στα τελευταία 30 χρόνια.

Η κρίση μάλιστα δεν έχει συμπιέσει τα δίδακτρα, αλλά τα έχει αυξήσει!

Πέρσι, στα ιδιωτικά κολέγια τα δίδακτρα αυξήθηκαν κατά 8.3%, ενώ αυξάνονται πιο ραγδαία στα δημόσια, και ειδικά σε κάποιες πολιτείες που παραδοσιακά βασίζονται σε δημόσια πανεπιστήμια. Για παράδειγμα, τα δίδακτρα αυξήθηκαν 21% στην Καλιφόρνια, 17% στην Αριζόνα, και 16% στην Ουάσιγκτον.

Οι περισσότερες από τις 50 πολιτείες έχουν συστηματικά μειώσει τις δαπάνες τους για την ανώτατη  εκπαίδευση, στις οποίες βασίζεται η δημόσια ανώτατη παιδεία.

Στην Ουάσιγκτον, το 1990 η πολιτεία πλήρωνε $14.000 για κάθε $3.100 που πλήρωναν οι φοιτητές. Σήμερα η αναλογία είναι $5.000 προς $11.000. Το αποτέλεσμα αυτής της μετατόπισης είναι το μέσο φοιτητικό δάνειο σήμερα να αγγίζει τις $14.500 από τις $8.800 πού ήταν το 2000.

Στη δεκαετία του 1960, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ξεκίνησε να επιδοτεί απευθείας τους σπουδαστές αντί για τα πανεπιστήμια. Τα ποσά όμως αυτά υστερούν του πραγματικού κόστους σπουδών, και έτσι το χάσμα μεταξύ των επιδοτήσεων και του κόστους των διδάκτρων αυξήθηκε με τον καιρό. Για αυτό και οι φοιτητές αναγκάζονται να δανειστούν από ιδιωτικές τράπεζες, με αποτέλεσμα πολλοί σήμερα να χρωστάνε πάνω από $40.000.

Όλο και περισσότεροι φοιτητές σπουδάζουν σε κερδοσκοπικά πανεπιστήμια που προσφέρουν κακή παιδεία. Αν και ιδιωτικά, τα περισσότερα από αυτά βασίζονται στις κρατικές επιχορηγήσεις για το 90% των εσόδων τους, ξοδεύοντας μόλις το 1/3 για την εκπαίδευση απ ότι τα δημόσια πανεπιστήμια, την ώρα όμως που χρεώνουν τα διπλάσια!

Το αποτέλεσμα είναι μόλις το 20% των φοιτητών να παίρνει πτυχίο. Οι εγγραφές τους όμως παρουσιάζουν αυξητική τάση, αφού οι περικοπές στα δημόσια ΑΕΙ αναγκάζουν όλο και περισσότερους νέους να στραφούν στα ιδιωτικά. Έτσι, σήμερα κυριαρχεί ένα σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης η ύπαρξη του οποίου βασίζεται στον δανεισμό των φοιτητών, σε σημείο που σχεδόν τα μισά δάνεια να μην μπορούν να εξυπηρετηθούν.

Η κατάσταση είναι τόσο άσχημη, που ακόμη και ο Ομπάμα την έθιξε σε ομιλίες του.

Πρότεινε μάλιστα την τιμωρία των πανεπιστημίων που αυξάνουν τα δίδακτρα, μειώνοντας τις επιχορηγήσεις τους. Αυτή όμως η πρόταση δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα του κόστους της ανώτατης εκπαίδευσης, που είναι αποτέλεσμα της αποτυχίας του αμερικανικού καπιταλισμού να διατηρήσει και να επεκτείνει την κοινωνία της μεσαίας τάξης, την οποία υποτίθεται πως εξυπηρετεί.

Όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα τριών δεκαετιών πολιτικής λιτότητας, που έχει οδηγήσει σε μια σαθρή υποδομή στον τομέα της παιδείας, στασιμότητα στους μισθούς, και όλο και πιο αυξανόμενη οικονομική ανισότητα.

Σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί είναι σήμερα φτωχοί ή σχεδόν φτωχοί.

Στον πυρήνα αυτής της νεοσυντηρητικής εξέλιξης βρίσκεται η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία (Reaganomics) που όλοι οι Ρεπουμπλικάνοι πρόεδροι, αλλά και μερικοί Δημοκρατικοί στήριξαν.

Το βασικό της στοιχείο είναι η θεωρία trickle-down economics, βάσει της οποίας οι θέσεις εργασίας και ο πλούτος θα πρέπει να δημιουργούνται από τους πιο ευκατάστατους πολίτες, οι οποίοι και θα πρέπει να πληρώνουν την λιγότερη φορολογία.

Η εν λόγω οικονομική θεωρία κατέστρεψε την ιδέα ότι το κράτος θα πρέπει να αναλαμβάνει επενδύσεις σε τομείς όπου ο ιδιωτικός τομέας χωλαίνει. Οι Δημοκρατικοί, όπως ο Ομπάμα, γίνονται πιο νεοφιλελεύθεροι από ότι θα ήταν, για να επιβιώσουν πολιτικά, δεχόμενοι πιέσεις από την ακροδεξιά των Ρεπουμπλικάνων που κατηγορεί ως σοσιαλισμό ακόμη και την πιο ήπια μεταρρύθμιση στον τομέα της δημόσιας υγείας, λέγοντας πως κάτι τέτοιο θα καταστρέψει την αμερικανική ελεύθερη αγορά και οικονομία.

Οι πρακτικές επιπτώσεις στην ανώτατη παιδεία είναι ολέθριες. Η θεωρία Reaganomics δικαιολογεί την μεταφορά του κόστους της ανώτατης εκπαίδευσης από τον δημόσιο τομέα στον ιδιωτικό.

Όμως, στα τελευταία 30 χρόνια που ισχύει αυτή η μετατόπιση, τα ¾ των Αμερικανών δεν μπορούν πια να συμμετάσχουν σε ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα που θα τους αποφέρει κάποιο πτυχίο.

S.A.

Le Monde Diplomatique