Δεν είναι όλα θέμα παιδείας...

Σε κάθε συζήτηση, για την κρίση, πριν την κρίση ή κατά την κρίση ακούγεται ως επωδός η διαπίστωση: «όλα είναι θέμα παιδείας». Ακόμη και για τα πλέον απίθανα θέματα.

 

Συνήθως, η συζήτηση λήγει κάπου εκεί: η πραγματικότητα και η αλήθεια της φράσης θεωρείται τόσο πασιφανής, τόσο αυταπόδεικτη, που όλοι συμφωνούν μαζί της και κανείς δεν διανοείται να φέρει αντίρρηση. Κάθε προβληματική συμπεριφορά των ανθρώπων οφείλεται σε ένα έλλειμμα «παιδείας» και δύναται να αναπληρωθεί με την χορήγηση «παιδείας».

Όμως, πρόκειται για ένα ακόμη κλισέ. Για μια ακόμη «εύκολη λύση», πανάκεια, που δεν διατυπώνεται για να εφαρμοστεί, αλλά για να συνοδεύσει το τσάι και τα μπισκότα σε απογευματινές συζητήσεις.

Πρώτον, αυτή η αντίληψη των διαφωτιστών, του Ρουσσώ και άλλων περί της πανάκειας της παιδείας έχει διαψευστεί με τον πλέον πανηγυρικό αλλά και τραγικό τρόπο από την φρίκη της ναζιστικής Γερμανίας: εκεί, άνθρωποι (μεταξύ άλλων) άκρας καλλιέργειας, παιδείας και τανυσμένης καλλιτεχνικής ευαισθησίας έπαιζαν Βάγκνερ και άλλα κορυφώματα της ευρωπαϊκής κουλτούρας στο πιάνο το βράδυ, χωρίς αυτό να τους εμποδίζει να καίνε ανθρώπους στους φούρνους το πρωί ώστε να αξιοποιήσουν η ύλη τους, μην πάει χαμένη. Η συνύπαρξη άκρας καλλιέργειας/παιδείας και της πλέον φρικώδους θηριωδίας καταρρίπτει το εμμονικό επιχείρημα, καταδεικνύει το αδιέξοδό του, το ψεύδος του. Κι όμως, εμείς τον χαβά μας...

Δεύτερον, τί ακριβώς εννοούν οι γεμάτοι βεβαιότητα διαπρύσιοι ρήτορες της «παιδείας» με αυτήν την λέξη; Εννοούν την (κυρίως δημόσια) εκπαιδευτική διαδικασία; Αν αναφέρονται στην πληθώρα των πληροφοριών καθ'  εαυτήν, στο πλήθος της πληροφορίας που συσσωρεύει η εκπαίδευση, δεν νομίζω ότι χρειάζεται επεξήγηση το γιατί δεν συνιστά επίλυση δυσλειτουργιών και πρωτοφανή βελτίωση του ανθρώπου η συσσώρευση πληροφοριών. Αν πάλι εννοούν το ευρύτερο πλαίσιο που προσφέρει η εκπαιδευτική διαδικασία και ο δάσκαλος, την κοσμοθεώρηση που μεταγγίζουν, πάλι η νύξη είναι προβληματική. Δηλαδή με το να μεταγγίσει με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο το κράτος ή ο δάσκαλος την διδασκαλία του και την κρατική ή ιδιωτική του ιδεολογική εκδοχή/κοσμοθεώρηση των πραγμάτων παράγονται «τέλειοι» πολίτες; Πολύ... σοβιετική οπτική για τα γούστα μου. Αν, κατά τρίτον, δεν εννοούν μόνο την εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και την κατά μόνας μόρφωση/δια-μόρφωση του ανθρώπου, προτείνουν ως επίλυση όλων των προβλημάτων το να γίνει ο νέος πολίτης «μικρός διαννοούμενος» και «μικρός επιστήμονας», όπως κουρελουργούσε η ανεκδιήγητη μπροσούρα για το «νέο σχολείο» της κ. Διαμαντοπούλου; Αν όχι, τότε τί; 

Λοιπόν όχι, δεν είναι όλα «θέμα παιδείας».

Αντιθέτως, ίσως είναι συνάρτηση στόχων, ανιδιοτέλειας, ικανοτήτων, οράματος και κυρίως -κυρίως-σκληρής δουλειάς.

Και, last but not least, προσωπικής «πάστας» - από τί μέταλλο είσαι φτιαγμένος, τί ήχο βγάζεις. Κάτι που δεναποκτάται, αλλά ή τό' χει ή δεν το ' χει η μοναδική και ανεπανάληπτη υπόσταση την οποία ο καθένας συγκροτεί.

Αυτά σβήνονται μονοκοντυλιά με την πανάκεια της «παιδείας» (η οποία, να μην παρεξηγηθούμε: καλή και άγια, απλώς όχι πανάκεια). Αντικαθίστανται με κάτι που μπορεί να μεταγγιστεί αυτονόητα σε μια διαδικασία εκμάθησης, λιγώτερο ή περισσότερο τυποποιημένης. Έναν «μαγικό ζωμό» που το κράτος μπορεί να χορηγήσει σε όλους και να τους καταστήσει σοφούς, καλούς καγαθούς.

Δεν θα σώσει η νεφελώδης και ποτέ συγκεκριμένη «παιδεία» την Ελλάδα και τους Έλληνες, όπου με το «παιδεία» μπορεί να εννοείται κάλλιστα (από τα αριστερά) π.χ. η κ. Ρεπούση. Αντιθέτως, αν την σώσει κάτι, μάλλον θα είναι τα προαναφερθέντα: η ανιδιοτέλεια, το όραμα και η σκληρή δουλειά.

Α, και να μην ξεχάσουμε την «πάστα»...

Σωτήρης Μητραλέξης

Ακούσας Νοεί