Ελληνική «ήπια» ισχύς , το πλαίσιο για μια ενεργή Δημόσια Διπλωματία

Όταν αναφερόμαστε στην «ισχύ», στο διεθνές κρατικοκεντρικό σύστημα, συνήθως ασχολούμαστε με την «σκληρή» ισχύ την στρατιωτική και οικονομική που επηρεάζει κατά κύριο λόγο την συμπεριφορά των κρατών. Όμως, υπάρχει και το άλλο πρόσωπο της ισχύος, η «ήπια» ισχύς ,που και αυτή επηρεάζει σε μικρότερο αλλά όχι αμελητέο βαθμό. Κατά τον καθηγητή Joseph S. Nye η «ήπια» ισχύς ορίζεται ως «η ικανότητα να επηρεάζεις άλλους μέσω συνεργατικών μέσων διαμόρφωσης της ατζέντας, μέσω πειθούς και θετικής έλξης προκειμένου να επιτύχεις επιθυμητά αποτελέσματα». Σύμφωνα με τον Nye, πηγές της «ήπιας» ισχύος είναι ο πολιτισμός, οι πολιτικές άξιες με τις οποίες λειτούργει στο εξωτερικό και το εσωτερικό και η εξωτερική της πολιτική όταν αυτή αναγνωρίζεται ως νόμιμη και ηθική.

Εξετάζοντας την «ήπια» ισχύ της Ελλάδος, μιας μικρής για τα δεδομένα του διεθνούς συστήματος χώρας, μπορούμε να σταθούμε στα εξής:

· Το πλέγμα των αξιών που αναδύθηκε στην πορεία της τρισχιλιετούς ελληνικής ιστορίας όπως η Δημοκρατία, ο ορθολογισμός και η καλαισθησία, κατέρριψαν τα δεσμά της τυραννίας , του σκοταδισμού και της βαρβαρότητας. Οι υψηλές αυτές άξιες πέρασαν στις τέχνες και τα γράμματα μέσα από τα έργα των αρχαίων ποιητών και τραγωδών, το «Θούριο» του Ρήγα Φεραίου, το «Άξιον Εστί» του Ελύτη, την «Ελένη» του Σεφέρη, την «Ασκητική» του Καζαντζάκη και την μουσική του Χατζηδάκη και του Θεοδωράκη, κατέστησαν κτήμα της Οικουμένης και σημαία για όσους λαούς εξακολουθούν να παλεύουν γι’ αυτές.

· Ακρογωνιαίο λίθο του ελληνικού πολιτισμού αποτελεί και η Ορθοδοξία, η οποία με την πνευματική της λάμψη και το έργο των Ελληνορθόδοξων Πατριαρχείων γεφυρώνει την Ελλάδα με τις χώρες των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της τέως Σοβιετικής Ένωσης, ενισχύοντας την διεισδυτικότητα της ελληνικής διπλωματίας και την μακραίωνη ελληνική παρουσία στις περιοχές αυτές.

· Η ιστορική πορεία του ελληνικού έθνους στο διάβα των αιώνων όχι ως κατακτητή και αποικιοκράτη αλλά ως έθνους που βίωσε για αιώνες την σκλαβιά, την καταπίεση και την γενοκτονία. Η Ελλάδα, δεν εξαπέλυσε ποτέ κατακτητικούς πολέμους, παρά μόνον απελευθερωτικούς, ενώ για τις δυνάμεις της σήκωσε βάρος δυσβάστακτο στους οικουμενικούς αγώνες για την Ελευθερία.

· Οι ελληνικές κοινότητες της Διασποράς, φορείς των πατροπαράδοτων αξιών του ελληνικού έθνους και του θετικού στερεότυπου του Έλληνα μετανάστη, επιχειρηματία και εμπόρου, λειτουργούν ως ανεπίσημοι πρέσβεις της χώρας και κουβαλούν τις αξίες αυτές σε ολόκληρο τον κόσμο.

· Στο μεταπολεμικό περιβάλλον, η Ελληνική εξωτερική πολιτική αναπτύχθηκε με βάση τρεις πυλώνες, τις ευρωατλαντικές δομές, τον σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και την αρχή της μη αλλαγής συνόρων. Η πολιτική της μέσα από τις τρεις αυτές δομές στρεφόταν κυρίως προς την διαβούλευση, την χρηματοδότηση αναπτυξιακών προγραμμάτων και την προώθηση της δημοκρατίας. Ακόμα, μέσα από τις συμμαχικές της υποχρεώσεις, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ στα οποία συμμετείχε κυρίως με μονάδες Υγειονομικού, Υλικού Πολέμου και Μηχανικού η χώρα μας, έχει να επιδείξει μόνο ανθρωπιστικό έργο. Μέσα από αυτή την πορεία, απέκτησε την ιδιότητα του ηθικού κράτους και καθίσταται ικανή να αποτελεί έμπιστο συνομιλητή αντιμαχομένων και να αναλαμβάνει διπλωματικές δράσεις για την αντιμετώπιση κρίσεων.

· Η Ελλάδα, τα τελευταία τριάντα οχτώ χρόνια παρά τις θεσμικές και ιδεολογικές αγκυλώσεις και το στρεβλό αναπτυξιακό πρότυπο αποτελεί μια σταθερή, δυτικού τύπου δημοκρατία κατά τα πρότυπα των υπολοίπων κρατών-μελών της ΕΕ. Αξίες, όπως η δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ελεύθερη οικονομία, η ασφάλεια στην ελληνική επικράτεια (ιδιαίτερα μετά την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη) και η ανεκτικότητα, ήταν αποδεκτές και σεβαστές από την ελληνική κοινωνία και το κράτος.

Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης που διανύουμε, η εικόνα της χώρας έχει υποστεί πλήγμα. Στο εξωτερικό, η εικόνα της Ελλάδος έχει φθαρεί από τη δαιμονοποίηση του Έλληνα ως τεμπέλη και απατεώνα που ζει εις βάρος των εταίρων τους. Η συνεχής ενασχόληση των διεθνών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με τις λανθασμένες δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων, που αντί να λαϊκίζουν θα έπρεπε να ασχοληθούν με τις δομικές δυσλειτουργίες της ΕΕ, έκανε την εικόνα αυτή να φθίνει σε κάθε σπίτι σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, στο εσωτερικό, η πολιτική αστάθεια με την άνοδο ακραίων ρατσιστικών και αντιευρωπαϊκών κομμάτων, τα χαμηλής έντασης επεισόδια βίας και η αδυναμία πραγματοποίησης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων από την κυβέρνηση Παπανδρέου, έδινε την εικόνα ενός εν δυνάμει αποτυχημένου κράτους, έφερνε «το νερό στον μύλο» της αμφισβήτησης.

Για να αποκατασταθεί η εικόνα της χώρας, πέραν των μεταρρυθμίσεων και των πολιτικών που είναι αναγκαίες για να επιστρέψει σε τροχιά, θα πρέπει γύρω από το πλαίσιο της ελληνικής «ήπιας» ισχύος να ενισχυθεί περαιτέρω η λειτουργία της Δημόσιας Διπλωματίας. Εδώ, η επικοινωνία αφορά καθαρά την κρατική λειτουργία και γίνεται σε στρατηγικό επίπεδο εξετάζοντας το μήνυμα, την πηγή και το κοινό και με την καμπάνια επικοινωνεί τον σκοπό στον λαό ή το παγκόσμιο κοινό. Η Δημόσια Διπλωματία, για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να εξασφαλίζει την κατανόηση των πολιτικών της χώρας από την εξωτερική κοινή γνώμη, με βάση την πραγματικότητα και όχι όσα γράφονται ή ακούγονται. Ως δρώντας, θα πρέπει να είναι αξιόπιστος και το μήνυμα που εκπέμπει αληθοφανές ενώ παράλληλα θα πρέπει να χρησιμοποιεί όλους τους σύγχρονους μηχανισμούς επικοινωνίας όπως τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και το ίντερνετ. Τέλος, θα πρέπει να χρησιμοποιεί σωστά τους πόρους της «ήπιας» ισχύος, όπως τον πολιτισμό και την Διασπορά για να ανασκευαστούν τα τελευταία αρνητικά στερεότυπα.

Δημήτρης Κούτρας
(Μεταπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστήμιο Πειραιώς)