Η ιστορία επαναλαμβάνεται, με άλλες μορφές.

Πολλοί είναι αυτοί που συσχετίζουν την τρέχουσα οικονομική κρίση στην Ευρώπη με την περίοδο του μεσοπολέμου, και πιο συγκεκριμένα με την γερμανική Δημοκρατία της Βαϊμάρης, που οδήγησε στην ανάδυση του ναζισμού, και στον Β’ Π. Π. 

 

Διαβάζοντας το βιβλίο Dark Continent του Mark Mazower, έπεσα επάνω σε μια «σύμπτωση», που έρχεται να επιβεβαιώσει αυτούς που μιλάνε για μια σημερινή περίοδο ανάλογη της «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης»…

 

Η παγκόσμια κρίση των 1920’ς οδήγησε σε σημαντική πτώση του παγκόσμιου εμπορίου, οι αργοί ρυθμοί του οποίου κράτησαν τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του`50, οπότε και επανήλθε δειλά δειλά η ανάπτυξη.

Το παγκόσμιο εμπόριο βυθίστηκε στα τάρταρα μετά το 1929, και ακόμη και το 1937 τα επίπεδά του ήταν κατά πολύ χαμηλότερα από αυτά του 1928.

Η Ευρώπη διασπάστηκε σε εμπορικά μπλοκ, με τους Γάλλους να προσπαθούν να διατηρήσουν σε ζωή την «ζώνη του χρυσού», που συμπεριλάμβανε την Ολλανδία, το Βέλγιο, την Πολωνία, την Ελβετία, και την Τσεχοσλοβακία.

Από την πλευρά της, η Βρετανία επικεντρώθηκε στην αναθέρμανση του εμπορίου με τους αυτοκρατορικούς «εταίρους» της δηλαδή τις αποικίες.

Η μεγαλύτερη όμως προσπάθεια δόμησης ενός αυτάρκους εμπορικού συνεταιρισμού έγινε από την Γερμανία, η οποία στα πλαίσια του «Νέου Σχεδίου», επεδίωξε εμπορικές συνεργασίες με τα κράτη της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Αν και πολλοί το κατηγόρησαν ως ένα είδος φασιστικού ιμπεριαλισμού, το Νέο Σχέδιο στην ουσία δεν μπορούσε να αποτελέσει σοβαρό υποκατάστατο στο παλιό εμπορικό καθεστώς της Γερμανίας, αφού η περιοχή της νοτιοανατολικής και ανατολικής Ευρώπης αποτελούνταν από οικονομικά αδύναμα και οπισθοδρομικά κράτη.

Οι ναζί ήθελαν να βάλουν χέρι στα αγαθά και στους φυσικούς πόρους των χωρών αυτών, και το κατάφεραν διατηρώντας ελλειμματικά εμπορικά ισοζύγια με τις φτωχές χώρες, με αποτέλεσμα η Βουλγαρία, η Ελλάδα, και η Γιουγκοσλαβία να είναι ουσιαστικά αυτές που χρηματοδότησαν την γερμανική ανάκαμψη.

Επειδή κανένας άλλος δεν ήθελε να αγοράσει τα προϊόντα που οι χώρες αυτές εξήγαγαν, οι κυβερνήσεις τους προτίμησαν να διατηρήσουν αυτήν την ανισομερή σχέση, προκειμένου να μην δυσαρεστήσουν τους αγρότες τους.

Μάλιστα, όταν η ελληνική κυβέρνηση απείλησε να διακόψει τις εξαγωγές καπνού προς το τρίτο ράιχ, επειδή οι τιμές του ήταν ιδιαίτερα χαμηλές, αυτοί που αντέδρασαν δεν ήταν οι Γερμανοί, αλλά οι ίδιοι οι Έλληνες καπνοπαραγωγοί, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να κάνει πίσω.

Έτσι, αν και η Γερμανία αποτελούσε τον σημαντικότερο εμπορικό τους εταίρο, οι βαλκανικές χώρες στην ουσία δεν κέρδισαν τίποτα από αυτήν την σχέση.

Η όποια αξία τους για τους Γερμανούς είχε σχέση με τα ιδιαίτερα προϊόντα της κάθε χώρας, που ήταν ο καπνός για την Ελλάδα, ο βωξίτης για την Γιουγκοσλαβία, και το πετρέλαιο για την Ρουμανία.

Επρόκειτο δηλαδή για μια καθαρή εκμετάλλευση από πλευράς Βερολίνου, το οποίο όμως του πρόσφερε μόνο βραχυπρόθεσμα οφέλη.

Στην συνέχεια, η εκμετάλλευση έγινε πιο άμεση, με την προσάρτηση της Αυστρίας, και την κατοχή της Τσεχοσλοβακίας οι οποίες  προμήθευσαν στους ναζί πολύτιμα ορυκτά, χάλυβα, αποθεματικά ξένου συναλλάγματος, και κυρίως το απαραίτητο για το γερμανικό εξοπλιστικό πρόγραμμα,  εργοστάσιο της Skoda που ήταν το πιο σημαντικό της κεντρικής Ευρώπης.

Έτσι, βλέπουμε κατά κάποιο τρόπο την ιστορία να επαναλαμβάνεται, αφού και σήμερα, η κρίση των οικονομιών της μεσογειακής Ευρώπης έχει έναν μεγάλο κερδισμένο: Την Γερμανία.

Και να μην ξεχνάμε, ότι όταν τα εμπορικά περιθώρια κέρδους μειώθηκαν για τους Γερμανούς, η  περαιτέρω επέκταση των γερμανικών συμφερόντων έγινε με πόλεμο…

Strange Attractor