Ουράνιες απειλές!

Μετεωρίτες έπεσαν από τον ουρανό, και προξένησαν τρόμο, ζημιές, και πολλούς τραυματισμούς στην πόλη της Σιβηρίας Chelyabinsk.

Μπορούσε όμως κανείς να το προβλέψει;

 

Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, θα έπρεπε να γνωρίζουμε το μέγεθος του μετεωρίτη πριν αυτός καεί εισερχόμενος στη γήινη ατμόσφαιρα.

Θα περάσει καιρός μέχρι να έχουμε κάποιες αξιόπιστες εκτιμήσεις, αλλά σύμφωνα με τον καθηγητή του ΜΙΤ Richard Binzel, το μέγεθός του ήταν μόλις  δυο μέτρα.

Όσον αφορά στο βάρος, η ρωσική Ακαδημία Επιστημών τον υπολογίζει στους δέκα τόνους. Υπενθυμίζεται πως αν ένα αντικείμενο διαμέτρου μόλις δυο μέτρων αποτελείται από σίδηρο, τότε θα μπορούσε κάλλιστα να ζυγίζει μέχρι και 30 τόνους.

Αν λοιπόν ισχύουν αυτές οι εκτιμήσεις, τότε το συγκεκριμένο αντικείμενο ήταν πολύ μικρό για να ανιχνευτεί από τις τρέχουσες τεχνικές μεθόδους που διαθέτουμε.

Πάντως, οι τεχνικές αυτές βελτιώνονται μέρα με την μέρα.

Μια περσινή μελέτη της ΝΑΣΑ αποκαλύπτει ότι υπάρχουν περίπου 5.000 πιθανώς επικίνδυνοι αστεροειδείς (ΡΗΑ), μεγέθους εκατό μέτρων και άνω, οι τροχιές των οποίων είναι πολύ κοντά στη γη.

Υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια αντικείμενα, κοντά στη γη, τα περισσότερα από τα οποία είναι μικρά.

Για να περιγραφούν χρησιμοποιείται το ακρωνύμιο ΝΕΟ, αφού κανένας άλλος όρος (αστεροειδής, μετεωρίτης, κομήτης, κλπ) δεν μπορεί να περιγράψει σαφώς τα αντικείμενα αυτά που απειλούν τον πλανήτη μας.

Τα καλά νέα είναι ότι στα τελευταία 20 χρόνια οι αστρονόμοι έχουν βελτιώσει κατά πολύ τις μεθόδους εντοπισμού των ΡΗΑ.

Σήμερα, μπορούμε να παρακολουθήσουμε τις πορείες 100 φορές περισσότερων τέτοιων σωμάτων από ότι το 1993.

Ως τα τέλη της δεκαετίας του `90, οι μόνοι που έψαχναν συστηματικά για τα ΡΗΑ ήταν κάποιοι επιστήμονες της πρωτοποριακής ομάδας Spacewatch του πανεπιστημίου της Αριζόνας. Αυτοί ήταν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν το μέγεθος του πιθανού κινδύνου, και εφάρμοσαν συγκεκριμένη μεθοδολογία εντοπισμού των αστεροειδών.

Τα πιο ισχυρά αστρονομικά τηλεσκόπια δεν είναι κατάλληλα για το σάρωμα του ουρανού ως προς τα ΡΗΑ.

Τα μικρά τηλεσκόπια (0.9-1.8μ) όμως,  που χρησιμοποιεί η ομάδα, κάνουν την δουλειά, αρκεί να συνοδεύονται από ανιχνευτές και από αυτοματοποιημένα συστήματα σάρωσης του διαστήματος.

Στο διάστημα 1985-2009, η Spacewatch ανακάλυψε περίπου 2.500 ΡΗΑ. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στα τέλη των `90ς, όταν βελτιώθηκαν σημαντικά τα λογισμικά και οι ηλεκτρονικοί ανιχνευτές.

Η πραγματική όμως επανάσταση ήρθε όταν η ΝΑΣΑ και η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ άρχισε να παίρνει το θέμα στα σοβαρά.

Το 1996 δημιουργήθηκε το πρόγραμμα LINEAR, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο ΜΙΤ.

Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει 231.000 ανακαλύψεις, που στάλθηκαν στο κέντρο Minor Planet Center, στο Cambridge της Μασαχουσέτης , το οποίο είναι και αρμόδιο για την παρακολούθηση σωμάτων στο ηλιακό μας σύστημα.

Το μεγαλύτερο μέρος των ανακαλύψεων αφορούσε σε μακρινούς αστεροειδείς που δεν απειλούν τη γη.

Στη συνέχεια δημιουργήθηκε το  Catalina Sky Survey, στα πλαίσια συνεργασίας της ΝΑΣΑ, του Spacewatch, και του πανεπιστημίου της Αριζόνας.

Όλα αυτά τα προγράμματα χρησιμοποιούν περίπου την ίδια τεχνική: παίρνουν πολλές φωτογραφίες του ουρανού, ψάχνοντας για κινούμενα αντικείμενα.

Ένα άλλο πρόγραμμα, το NEOWISE, χρησιμοποιούσε την ίδια βασική τεχνική, αλλά είχε κάποια περισσότερα πλεονεκτήματα αφού έκανε χρήση υπέρυθρου τηλεσκοπίου.

Όπως εξηγεί η ΝΑΣΑ, τα οπτικά τηλεσκόπια αντανακλούν το ηλιακό φως και άρα δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ένα μικρό λαμπερό αντικείμενο από ένα μεγάλο σκοτεινό. Τα υπέρυθρα όμως μπορούν να υπολογίζουν το μέγεθος των ΡΗΑ.

Το υπέρυθρο τηλεσκόπιο WISE ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2009, και αρχικά δεν προορίζονταν για αναζήτηση επικίνδυνων σωμάτων.

Ο σκοπός του ήταν η ανακάλυψη φωτισμένων γαλαξιών  ψάχνοντας στο υπέρυθρο φάσμα, και η  ανακάλυψη αμυδρά φωτισμένων αστέρων, καθώς και η έρευνα για το πώς σχηματίζονται οι πλανήτες.

Στη συνέχεια όμως, οι αστρονόμοι κατάλαβαν ότι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν το τηλεσκόπιο (40 εκ.) για να ψάξουν στο ηλιακό μας σύστημα.

Και επειδή βρίσκεται στο διάστημα, το τηλεσκόπιο μπορεί να σαρώνει μεγαλύτερο μέρους του ουρανού από ότι τα αντίστοιχα στο έδαφος.

Συγκρίνοντας τον αριθμό αυτών που ανακάλυψαν με το WISE, με αυτά που ανακαλύφτηκαν από το έδαφος, οι επιστήμονες της ΝΑΣΑ υπολόγισαν το πόσα περίπου άγνωστα σώματα βρίσκονται εκεί έξω. Όπως λένε, μόνο το 20-30% αυτών που είναι μεγάλα, πάνω από 100 μ, έχουν ήδη εντοπιστεί.

Όσο για τα μικρότερα, αυτά είναι πάρα πολλά.

Συμβάντα όπως αυτό της Σιβηρίας είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Μια ανάλογη περίπτωση είχε σημειωθεί στον Δυτικό Καναδά τον Νοέμβριο του 2008, με μια γαλάζια λάμψη και έναν ισχυρό κρότο έκρηξης.

Χιλιάδες άνθρωποι το είδαν, αλλά επειδή δεν υπήρξαν ζημιές ή τραυματισμοί, και επειδή δεν είχαν καθιερωθεί ακόμη σε μεγάλο βαθμό τα Twitter και  YouTube, δεν δημιουργήθηκε διεθνής παροξυσμός.

Αστεροειδείς λίγο μικρότεροι από αυτόν της Σιβηρίας πέφτουν στη γη κάθε χρόνο περίπου δέκα φορές. Απλά δεν τους βλέπουμε, αφού οι περισσότεροι περνάνε πάνω από  και καταλήγουν στους ωκεανούς.

Όσον αφορά στη καθιέρωση μεθόδων ή τεχνικών αντιμετώπισης (αναχαίτισης) τέτοιων σωμάτων, μάλλον δεν συμφέρει οικονομικά, αφού το κόστος θα ήταν δυσανάλογα μεγάλο.

Απλά, θα πρέπει να είμαστε σε πλήρη εγρήγορση και πανέτοιμοι για μια μελλοντική επίσκεψη από κάποιον πολύ μεγαλύτερο, πολύ πιο σπάνιο, και πολύ πιο επικίνδυνο αστεροειδή.

S.A.

Slate