Για το Μαρμαρωμένο Βασιλιά

29η Μαϊου σήμερα. Ημέρα μνήμης και πένθους για πολλούς, αδιαφορίας για άλλους. Κάποιοι θυμούνται το τέλος μιας διαδοχής 16 αιώνων, από τον Οκταβιανό μέχρι τον Κωνσταντίνο ΙΑ' και παράλληλα το τέλος ενός κράτους που άφησε ανεξίτηλο το σημάδι του στην παγκόσμια ιστορία. Άλλοι πιστεύουν ότι δε μας αφορά αυτό εμάς τους "Έλληνες" και άλλοι αδιαφορούν για την αντικατάσταση ενός "ιμπεριαλιστικού καθεστώτος με ένα άλλο", ενώ για κάποιους η σημερινή είναι απλά μια ημέρα και μια ημερομηνία σαν όλες τις υπόλοιπες. Όμως η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως πέρα από το τέλος μιας ένδοξης εποχής, σηματοδοτεί για το λαό μας και την αρχή μίας διαδικασίας που μας κόστισε το εθνικό μας όραμα...



Το Ρωμαϊκό κράτος ήταν ένα κράτος που μοιάζει με πολλά σύγχρονα. Ήταν κράτος πολυεθνικό, το οποίο συγκέντρωνε και συνένωνε πολλά έθνη με κεντρικό πυλώνα τον πολιτισμό του. Είχε κι αυτό φιλελεύθερες τομές (ανεξιθρησκία του Μ. Κωνσταντίνου), έξυπνες, φιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές (όπως η απελευθέρωση του εμπορίου και οι εξαιρετικά χαμηλοί φόροι του Αναστασίου), είχε κοινωνική πρόνοια (δημόσιοι φούρνοι για δεκάδες χιλιάδες απόρους επί Ιουστινιανού) καθώς και πολύ μεγάλες προόδους σε επιστημονικά ζητήματα, στη μουσική, στις τέχνες. Λίγες γραμμές δεν αρκούν για να περιγραφεί το μεγαλείο του.

Περισσότερο από όλα αυτά, όμως, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε ένα σταθερό όραμα. Ο Ρωμαϊκός Οικουμενισμός, η ιδεολογία της Αυτοκρατορίας που έλεγε ουσιαστικά ότι σκοπός της είναι η απολύτως κυρίαρχη θέση παγκοσμίως, παρείχε στους πολίτες της την πατριωτική συσπείρωση να πολεμούν διαρκώς υπέρ της και να συμμετέχουν με θυσίες στις προσπάθειες της να καταλήγει πάντα στην κορυφή. Επίκεντρο της ιδεολογίας ήταν πάντοτε η πρωτεύουσα, αρχικά η Ρώμη κι έπειτα η Κωνσταντινούπολη, αν και η απελευθέρωση της Ρώμης ήταν πάντα στο μυαλό των Ρωμαίων - προετοιμαζόταν εκστρατεία σχετικά από τον Βασίλειο κοντά στο 1000. Έτσι, η αυτοκρατορία επιβίωσε για 16 αιώνες και χρειάστηκε πολυετής παρακμή και διαφθορά για να την οδηγήσουν στο τέλος της. Κι όμως, παρότι η Πόλις εάλω, το όραμα επιβίωσε...

Υπό τον ζυγό των Τούρκων, οι Ρωμιοί διατήρησαν το όραμα τους για το ανεξάρτητο και ισχυρό κράτος που κάποτε είχαν. Επιθυμούσαν να είναι ξανά πολίτες του πιο ένδοξου κράτους του κόσμου. Αυτό πυροδοτούσε διαρκώς το πάθος τους για δεκάδες επαναστάσεις πριν και την επιτυχημένη επανάσταση του 1821. Όμως σιγά-σιγά εξασθένησε... Αφ' ενός το παλαιό όραμα απαιτούσε την απελευθέρωση Κωνσταντινούπολης - όπου έγινε ξεκάθαρο ότι η Επανάσταση δε μπορούσε να φτάσει- και οι ελπίδες γι'αυτό έφθιναν σταδιακά έως και το 1922 οπότε επιβίωσαν μόνο στα μυαλά των πλέον ονειροπόλων. Αφ' ετέρου, η "φιλελληνική" Ευρώπη μας έπεισε ότι φέρουμε την κληρονομιά μόνο των αρχαίων Ελλήνων, παρακάμπτοντας περίπου 2 χιλιετίες ιστορίας κι εξέλιξης που μεσολάβησαν. Έτσι, οι Ρωμιοί ξέχασαν ποιοί είναι. Έχασαν την ταυτότητα και το όραμα τους και περιορίστηκαν στον μισό εαυτό τους.

Αυτή είναι και η μεγαλύτερη απώλεια. 560 χρόνια μετά, έχουμε χάσει το όραμα μας. Το σημερινό ελληνικό κράτος δεν έχει μακροπρόθεσμους στόχους. Έτσι, ούτε και οι πολίτες έχουν το όραμα και την πατριωτική συσπείρωση που είχαν εκείνοι τότε. Για πολλές δεκαετίες, το ελληνικό κράτος επικεντρώθηκε μόνο σε πολιτικές πρόσκαιρης αύξησης του εισοδήματος και του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, ίσως με κάποιους μεσοπρόθεσμους στόχους σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις. Μακροπρόθεσμοι στόχοι δεν υπήρξαν όμως. Αυτό μας λείπει: ένα εθνικό όραμα. Ένα εθνικό όραμα που να συσπειρώσει ξανά το λαό μας - ο οποίος κι αυτός, όπως και το κράτος για τόσα χρόνια, ασχολείται μόνο με την καθημερινότητα του και την πρόσκαιρη βελτίωση της ζωής του. Δεν τον απασχολεί τόσο η εθνική, αλλά περισσότερο ασχολείται με την προσωπική του έξοδο από την κρίση, ή μάλιστα αν θα μπορεί να πιει καφέ άνετα το πρωί, να πάρει τσιγάρα, να βγει για σουβλάκια το βράδυ! Ο λαός μας χρειάζεται ένα ισχυρό εθνικό όραμα, για να συσπειρωθεί και να μπει μπροστά ολόκληρος στην εθνική προσπάθεια κι έπειτα από την κρίση για να αγωνιστεί για την διαρκή και σταθερή ισχυροποίηση της Ελλάδος.

Τώρα, περισσότερο από ποτέ, είναι επιτακτική ανάγκη να ανακτήσουμε ένα από αυτά που χάσαμε την αποφράδα ημέρα. Το όραμα που θα μας ενώσει για να νικήσουμε την κρίση και θα μας καθοδηγήσει μετά από αυτή. Και αυτό θα έπρεπε να είναι το ενδιαφέρον όλων όσων ασχολούνται με τα κοινά...

Μιχάλης Κ. Ντιναλέξης

*Ο ιστοριογραφικός όρος "Βυζαντινός" δε χρησιμοποιείται σε αυτό το κείμενο, διότι για εμένα συνέβαλε και συμβάλλει στην αλλοτρίωση της ταυτότητας μας. Ο όρος Βυζαντινός εμφανίστηκε τον 18ο αιώνα για να ξεχωρίσει την Ανατολική Αυτοκρατορία με τη "Ρώμη" που έπειτα έπεσε στα χέρια των Φράγκων. Έχει χρησιμοποιηθεί για τον πλαστό διαχωρισμό των "Ελλήνων", των "Ρωμαίων" και των "Βυζαντινών". Η άρνηση της κληρονομιάς μας είναι μία πολύ σημαντική αιτία για την απουσία οράματος που αντιμετωπίζουμε σήμερα.