Οι προβλέψεις του Roubini για το «δύσκολο» φθινόπωρο που έρχεται.

Στο αποκορύφωμα του πολέμου στο Ιράκ, ο τότε υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Donald Rumsfeld μίλησε για «γνωστά άγνωστα», δηλαδή για προβλέψιμα ρίσκα η έκβαση των οποίων παραμένει αβέβαιη.

Σήμερα, η παγκόσμια οικονομία είναι αυτή που αντιμετωπίζει αρκετά γνωστά άγνωστα, πολλά εκ των οποίων οφείλονται στην πολιτική αβεβαιότητα.

Στην Αμερική, τρεις πηγές πολιτικής αβεβαιότητας θα κορυφωθούν αυτό το φθινόπωρο…

Κατ’ αρχήν, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο για το αν η Federal Reserve θα ξεκινήσει τη μείωση της ποσοτικής χαλάρωσης τον Σεπτέμβριο ή αργότερα, αν θα μειώσει τις αγορές περιουσιακών στοιχείων, και αν και πότε θα αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια από το σημερινό μηδενικό τους επίπεδο.

Υπάρχει επίσης και το ερώτημα για το ποιος θα διαδεχθεί τον σημερινό επικεφαλής της Τράπεζας Ben Bernanke.

Τέλος, μια ακόμη διακομματική διαμάχη σχετικά με το ανώτατο όριο του αμερικανικού χρέους μπορεί να δυσχεράνει την κυβερνητική πολιτική, αν το ρεπουμπλικανικά ελεγχόμενο κογκρέσο δεν συμφωνήσει με τους Δημοκρατικούς και με τον Ομπάμα στον προϋπολογισμό.

Τα δυο πρώτα ήδη επηρεάζουν τις αγορές.

Η αύξηση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων από το 1.6% στο 2.9% έγινε εξαιτίας των ανησυχιών των αγορών ότι η Federal Reserve θα μειώσει την ποσοτική χαλάρωση πολύ σύντομα και πολύ γρήγορα, και επίσης εξαιτίας της αβεβαιότητας για το πρόσωπο που θα διαδεχθεί τον Bernanke.

Μέχρι σήμερα, οι επενδυτές έδειξαν συγκατάβαση σχετικά με την μάχη του επερχόμενου προϋπολογισμού.

Πιστεύουν ακράδαντα, ότι όπως στο παρελθόν, έτσι και τώρα θα βρεθεί μια τελευταίας στιγμής συμβιβαστική λύση, που θα αποφύγει την δημοσιονομική καταστροφή.

Υποτιμούν όμως την δυσλειτουργικότητα της σημερινής αμερικανικής εθνικής πολιτικής.

Με την πλειοψηφία του Ρεπουμπλικανικού κόμματος να βρίσκεται στα κάγκελα εναντίον των κρατικών δαπανών, δεν αποκλείεται μια δημοσιονομική έκρηξη το φθινόπωρο.

Οι αβεβαιότητες υπάρχουν και σε άλλες αναπτυγμένες οικονομίες.

Οι δημοσκοπήσεις στη Γερμανία δείχνουν ότι οι εκλογές θα φέρουν έναν ακόμη κυβερνητικό συνασπισμό της Μέρκελ με τους Ελεύθερους Δημοκράτες, ενώ η συνεργασία με τους Σοσιαλδημοκράτες δεν είναι και τόσο πιθανή.

Στη πρώτη περίπτωση, η γερμανική στάση έναντι της ευρωζώνης δεν θα αλλάξει, παρά την κόπωση λόγω λιτότητας που ισχύει στην περιφέρεια της ευρωζώνης, και την κόπωση λόγω των διασώσεων που ισχύει στον πυρήνα της.

Τα ρίσκα της ευρωπαϊκής περιφέρειας συμπεριλαμβάνουν την κατάρρευση της ιταλικής κυβέρνησης, και νέες εκλογές λόγω της καταδίκης του Silvio Berlusconi.

Επίσης δεν αποκλείεται να καταρρεύσει και η κυβέρνηση στην Ελλάδα, ενώ οι πολιτικές εντάσεις μπορεί να αυξηθούν στην Ισπανία και την Πορτογαλία.

Στο ζήτημα της νομισματικής πολιτικής, η στάση της ΕΚΤ να κρατά χαμηλά τα επιτόκια επί πολύ καιρό, έγινε αργά και σε μικρό βαθμό, και δεν απέτρεψε την αύξηση του κόστους των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δανεισμών, που μπορούν να πνίξουν την ήδη αναιμική οικονομική ανάκαμψη της ευρωζώνης.

Το αν η ΕΚΤ θα χαλαρώσει την πολιτική της, παραμένει αβέβαιο.

Εκτός ευρωζώνης, η βρετανική ανάκαμψη και η ήπια καθοδήγηση της Τράπεζας της Αγγλίας οδήγησαν σε παρόμοιες αυξήσεις στα επιτόκια, που η ΤτΑ όπως και η ΕΚΤ δεν μπορούν να αποτρέψουν ελλείψει μιας πιο «μυώδους» δράσης.

Στην Ιαπωνία, η αβεβαιότητα αφορά στο αν θα εφαρμοσθούν θεσμικές μεταρρυθμίσεις ώστε να τονωθεί η πιθανή ανάπτυξη, και στο αν η ενδεχόμενη αύξηση στον φόρο κατανάλωσης το 2014 θα πνίξει την όποια ανάκαμψη.

Στην Κίνα, το συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Νοέμβριο θα δείξει αν η χώρα σκέφτεται σοβαρά τις μεταρρυθμίσεις, που την θέλουν να μετακινείται από μια οικονομία επενδύσεων σε μια οικονομία κατανάλωσης.

Εν τω μεταξύ, η κινεζική «κοιλιά» συνεισφέρει στο κλείσιμο του «σούπερ κύκλου» αγαθών και προϊόντων, που σε συνδυασμό με την απότομη αύξηση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων έχουν οδηγήσει πολλές αναδυόμενες οικονομίες σε οικονομικό στρες.

Αυτές οικονομίες, οι λεγόμενες BRICS (Brazil, Russia, India, China,  South Africa) αναπτύσσονταν μανιωδώς εδώ και πολύ καιρό.

Οι ευνοϊκές εξωτερικές συνθήκες όπως η επίδραση της κινεζικής τερατώδους ανάπτυξης στις τιμές των προϊόντων, και το εύκολο χρήμα από πεινασμένους για υψηλά σπρεντς επενδυτές, οδήγησαν σε μια μερικώς τεχνητή άνθηση.

Τώρα που το πάρτι τελείωσε, άρχισε το hangover.

Αυτό ισχύει κυρίως στην Ινδία, τη Βραζιλία, την Τουρκία, την Ν. Αφρική, και την Ινδονησία, οι οποίες πάσχουν από μακροοικονομικές και πολιτικές αδυναμίες, όπως τα μεγάλα ελλείμματα, η χαμηλή ανάπτυξη, ο πληθωρισμός, οι κοινωνικές αναταραχές, και η πολιτική αβεβαιότητα εν όψει εκλογών το επόμενο 18μηνο.

Δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές. Η υπεράσπιση του νομίσματος τους με την αύξηση των επιτοκίων θα σκοτώσει την ανάπτυξη, και  θα βλάψει τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις.

Η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής θα τονώσει την ανάπτυξη, αλλά θα σπρώξει τα νομίσματα σε ελεύθερη πτώση, προκαλώντας απότομη άνοδο του πληθωρισμού και θα θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα προσέλκυσης κεφαλαίων προς χρηματοδότηση των εξωτερικών τους ελλειμμάτων.

Παράλληλα, υπάρχουν και δυο μεγάλες γεωπολιτικές αβεβαιότητες.

Πρώτον, τα στρατιωτικά χτυπήματα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στη Συρία θα είναι περιορισμένης ισχύος, ή θα πυροδοτήσουν έναν μεγάλο πόλεμο;

Το τελευταίο  που χρειάζεται η σημερινή εύθραυστη παγκόσμια οικονομία είναι μια αύξηση στη τιμή του πετρελαίου.

Δεύτερον, πέρσι η Αμερική έπεισε το Ισραήλ να αφήσει την διπλωματική (μη στρατιωτική) επέμβαση αναφορικά με τα πυρηνικά του Ιράν, να αποδώσει καρπούς.

Μετά όμως από έναν χρόνο κυρώσεων και διαπραγματεύσεων χωρίς αποτέλεσμα, η υπομονή του Ισραήλ σε ένα ζήτημα που θεωρεί υπαρξιακό, έχει εξαντληθεί.

Ακόμη και αν δεν εμπλακεί στρατιωτικά, κάτι που θα διπλασίαζε αμέσως την τιμή του πετρελαίου, οι προφορικές και μόνο πολεμικές αντεγκλήσεις μεταξύ των δυο πλευρών θα μπορούσαν να αυξήσουν αλματωδώς τα κόστη της παγκόσμιας ενέργειας.

Οι αστάθμητοι παράγοντες είναι πολλοί.

Μερικά αποτελέσματά τους μπορεί να είναι θετικά, ή τουλάχιστον λιγότερο βλαβερά από τα αναμενόμενα.

Αν όμως αυτό το φθινόπωρο πραγματοποιηθούν κάποια από όσα περιγράφονται παραπάνω, τότε η πολυαναμενόμενη παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη ίσως εκτροχιαστεί για τα καλά.

Το ενδεχόμενο πολιτικών λαθών, και ατυχημάτων παραμένει υψηλό.

Nouriel Roubini

Project Syndicate

Απόδοση S.A.