Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία….

Φέτος κλείνουμε 40 χρόνια από τον Νοέμβρη του ’73, τότε που το σύνθημα του τίτλου αντηχούσε από τους φοιτητές στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο.

Οι συμμετέχοντες στα γεγονότα πλησιάζουν πια στην ηλικία συνταξιοδότησης.

Έχουν παιδιά κι εγγόνια.

Τα χρόνια που ακολούθησαν κάποιοι ήρθαν στο προσκήνιο κι άλλοι, οι περισσότεροι, έμειναν στο παρασκήνιο.

Κάποιοι επένδυσαν σε αυτό, κάποιοι όχι.

Κοιτώντας όμως πίσω, όλοι σίγουρα θα θεωρούν τις ημέρες αυτές ορόσημο στη ζωή τους.

Είχαν θάρρος, είχαν και κόστος.

Τα τελευταία χρόνια λέγεται ότι το σύνθημα «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» είναι τώρα πιο επίκαιρο από ποτέ.

Τρεις λέξεις που σημάδεψαν ολόκληρη τη μεταπολίτευση.

Σήμερα όμως τι ακριβώς συμβολίζουν;

Διατηρούν τη δύναμή τους;

•«Ψωμί»: Εκφράζοντας τα είδη πρώτης ανάγκης, έχει αρχίσει να γίνεται πάλι ζητούμενο για αρκετούς συμπολίτες μας με την κρίση.

•«Παιδεία»: Η πρόσβαση σε αυτήν όπως υπονοούσε το σύνθημα του ’73 έπαψε να είναι πρόβλημα. Σήμερα όμως το πρόβλημα είναι η ποιότητά της.

•«Ελευθερία»: Όσο και να μιλάνε κάποιοι σήμερα για «χούντα», η αλήθεια είναι ότι η ελευθερία και η δημοκρατία στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει τα τελευταία 40 χρόνια γερές ρίζες. Ο καθένας είναι ελεύθερος να λέει και να πιστεύει ότι θέλει.

Όμως, η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών υποσκάπτει όλο και περισσότερο αυτές τις ρίζες και αυτό είναι που οδηγεί σε λεκτικές υπερβολές.

Ποιο θα ήταν σήμερα ένα ανάλογο, νέο σύνθημα που θα εξέφραζε με τρεις λέξεις τις αγωνίες ενός νέου φοιτητή, ενός νέου ανθρώπου;

Στο μυαλό μου έρχεται το «Δουλειά, ουσία, προοπτική».

«Δουλειά» γιατί αποτελεί σήμερα τον μόνιμο εφιάλτη των νέων, ακόμα και των «σπουδασμένων».

Οι θέσεις στο Δημόσιο στέρεψαν και οι μεγάλες επιχειρήσεις «μαζεύονται». Παλιότερα τα πράγματα ήταν πιο «γραμμικά».

Σπουδάζω, τελειώνω, βρίσκω δουλειά.

Πλέον τα πράγματα δεν είναι έτσι.

Το περιβάλλον μας είναι λιγότερο στατικό.

Δεν αρκεί πλέον να κάνεις τα πράγματα σωστά, αλλά πρέπει να κάνεις τα σωστά πράγματα.

Δεν αρκεί δηλαδή να μάθεις καλά αυτά που σου είπε ο προηγούμενος ή ο δάσκαλος, αλλά πρέπει και να τα χρησιμοποιήσεις για να σκεφτείς κάτι καινούργιο. Τώρα δεν αρκούν οι έτοιμες συνταγές, χρειάζονται ιδέες, καινοτομίες.

Κι αυτό εμπεριέχει αναπόφευκτα δοκιμή και σφάλμα, εμπεριέχει τόλμη και ρίσκο.

(Μια και μιλάμε για απασχόληση και για Πολυτεχνείο ανοίγω εδώ μια παρένθεση, λέγοντας ότι η ατζέντα στο Πολυτεχνείο πρέπει επιτέλους να αλλάξει. Φτάνει πια η μάχη οπισθοφυλακών με το υπουργείο.

Το Πολυτεχνείο πρέπει να γίνει μέρος της λύσης κι όχι του προβλήματος της χώρας. Το ζητούμενο σήμερα στην Ελλάδα είναι να ξαναρχίσει να παράγει. Το σημερινό Πολυτεχνείο πρέπει να είναι το άλογο που θα τραβήξει το κάρο. Είναι εκείνο που πρέπει να παίξει πάλι τον ρόλο του στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Κι όποτε ακούγεται η λέξη «παραγωγή» πάντα ένας μηχανικός κρύβεται από πίσω. Το Πολυτεχνείο μαζεύει κάθε χρόνο ένα σημαντικό μέρος της αφρόκρεμας των ελληνικών μυαλών.

Για ποιο λόγο;

Όχι μόνο για να τους στέλνουμε έξω, αλλά και για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους στη χώρα μας.

Τα μνημόνια και η τρόικα κάποτε θα φύγουν. Θα πρέπει να αρχίσει να παράγεται κάτι σε αυτήν την χώρα.

Δεν πρόκειται να γίνουμε βιομηχανική υπερδύναμη, αλλά σε επιλεγμένες αγορές μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Η αξία δεν δημιουργείται μόνο από την ποσότητα αλλά και από την ποιότητα. Κι έχουμε ήδη παραδείγματα τέτοιων ελληνικών επιχειρήσεων.

Η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα πρέπει να μπουν στο λεξιλόγιο των νέων μηχανικών προκειμένου να δημιουργηθούν δουλειές.

Και το περιβάλλον να βοηθήσει να ανθίσουν. Κλείνει η παρένθεση).

Η «ουσία» είναι η δεύτερη λέξη του συνθήματος.

Λέγοντας ουσία εννοώ το περιεχόμενο σε αντιδιαστολή με το περιτύλιγμα.

Έχει να κάνει με τη σημερινή εποχή της λάμψης κι όχι της ουσίας που ζούμε. Δεν προβάλλεται ότι αξίζει, αλλά ό,τι γυαλίζει.

Δεν προβάλλονται οι σκέψεις, αλλά οι κραυγές. Δεν προβάλλονται οι ιδέες, αλλά οι εικόνες. Τα πάντα στο βωμό του εφήμερου και του βραχυπρόθεσμου αδιαφορώντας για το μακροπρόθεσμο.

Η ουσία έχει να κάνει με την πραγματική αξία (που πρέπει κάποτε να αρχίσουμε να την μετράμε). Και για να πάμε στον χώρο της εκπαίδευσης πρέπει σιγά-σιγά να περνάμε από την επιφάνεια στην ουσία, ή αλλιώς, να πάμε επιτέλους «από τα χαρτιά στα γράμματα».

Να δίνουμε έμφαση όχι στο τι γράφουν τα διπλώματα και τα πτυχία αλλά στο τι κρύβουν από πίσω.

Η «προοπτική» είναι το τρίτο συστατικό του συνθήματος.

Δεν είναι μυστικό ότι τα όνειρα, οι ελπίδες, οι στόχοι, δηλαδή με μια λέξη η προοπτική, είναι το καύσιμο για κάθε νέο στον μαραθώνιο της ζωής. Ένα μίζερο περιβάλλον κάνει μίζερους και τους νέους ανθρώπους και συγχρόνως απαισιόδοξους, συντηρητικούς και ανασφαλείς. Και αυτό είναι δυστυχώς που ζούμε σήμερα. Το οικονομικό πρόβλημα δεσπόζει παντού και μας έχει πάρει όλους από κάτω, περιμένοντας τον από μηχανής Θεό.

Μπορεί όμως ο από μηχανής Θεός να κρύβεται στον καθένα μας.

Προοπτική λοιπόν σημαίνει για κάποιον να βρίσκει κίνητρα για δράση ακόμα και όταν όλα είναι σκούρα. Να μπορεί να βάζει στόχους.

Και να τους πετυχαίνει. Και όταν δεν τους πετυχαίνει, να ξαναδοκιμάζει.

Ο φοιτητής του Πολυτεχνείου του 2013 διαφέρει από εκείνον του 1973.

Άλλες εποχές, άλλες παραστάσεις, άλλες ανάγκες. Εκείνο όμως που έχουν σίγουρα κοινό είναι οι ικανότητες και η δίψα για εξέλιξη.

Το «δουλειά, ουσία, προοπτική» ίσως είναι τελικά με άλλα λόγια το «ψωμί παιδεία, ελευθερία».

Αν θέλουμε να προσφέρουμε υπηρεσίες στους σημερινούς νέους πρέπει να τους δίνουμε εφόδια και ερεθίσματα για να προσπαθούν.

Να προσπαθούν να φύγουν μπροστά κι όχι να προσπαθούν να μην τους κουνήσει κανείς από τη βολή τους…

Γιώργος Μαυρωτάς

Protagon