Της προόδου, αλλά όχι της Αριστεράς…

Το προοδευτικό πρόσημο»... Αν δεν κάνω λάθος, εγώ ο κεντροδεξιός, αυτό είναι το ζητούμενο στις μέρες μας: το ζητούμενο, δηλαδή, για όσους εντάσσονται στην κεντροαριστερά της κυβέρνησης. (Θυμίζω ότι, όσο και αν οι πρωταγωνιστές του δράματος δεν το αντιλαμβάνονται πλήρως, στην πραγματικότητα, έχουμε κυβέρνηση της δεξιάς και της αριστεράς πλευράς του κέντρου ― αυτό έχουμε στην πράξη και τα λοιπά είναι του ***, μετά συγχωρήσεως...).

Για το θρυλικό «προοδευτικό πρόσημο», λοιπόν, ερίζουν πασόκοι και δημαρίτες: ποιος το έχει πιο μεγάλο το πρόσημο, με την έννοια του πιο προοδευτικού.

Θα μπορούσε να ήταν άλλη μία πολιτική διαμάχη περί όνου σκιάς, αλλά δεν είναι. Η ξύλινη γλώσσα της πολιτικής τρελαίνεται κατά καιρούς με νέους όρους που γίνονται ξαφνικά της μόδας, αλλά ούτε αυτό είναι.

Το τι ακριβώς συνιστά το «προοδευτικό» στις μέρες μας είναι κάτι πολύ σοβαρό, κατά την άποψή μου.

Διότι η συγκεκριμένη έννοια επαναπροσδιορίζεται· και ο επαναπροσδιορισμός της αφορά εξίσου τη δεξιά και την αριστερά πλευρά του πολιτικού κέντρου.

Ως τώρα, οι έννοιες «προοδευτικό» και «αριστερό» ήταν σχεδόν ταυτόσημες στη γλώσσα μας. Οχι μόνον για λόγους ιστορικούς που αφορούν τη χώρα μας: η έννοια της αέναης προόδου του πολιτισμού επινοείται τον 19ο αιώνα, στο απόγειο του ορθολογισμού· και τη δεκαετία του 1930 εισάγεται στην πολιτική ορολογία μέσω της κομμουνιστικής προπαγάνδας στη Δύση.

Η ιδιότυπη εξέλιξή μας ως σχετικά καινούργιου κράτους, ούτε καν διακοσίων ετών· η εξέλιξη που περιλαμβάνει: τραυματική εθνική ολοκλήρωση με την καταστροφή, διχασμό, κατοχή, εμφύλιο (πρώτη και μόνη θερμή αναμέτρηση του Ψυχρού Πολέμου επί ευρωπαϊκού εδάφους), χούντα, μεταπολίτευση, διατηρεί ακόμη την ταύτιση του αριστερού με το προοδευτικό στην πολιτική κουλτούρα μας.

Αυτή την αντίληψη η κρίση την ανέτρεψε, μαζί με πάρα πολλά άλλα.

Ομως, συμβαίνει πάντοτε, όποτε έχουμε απότομες αλλαγές των συνθηκών, ότι οι αλλαγές αυτές δεν γίνονται αμέσως αισθητές.

Ο κόσμος συνεχίζει να κινείται με την κεκτημένη ταχύτητα, ενώ το τοπίο γύρω έχει αλλάξει: όπως στο στερεότυπο των καρτούν όπου ο ήρωας τρέχει μανιωδώς, χωρίς να έχει καταλάβει ότι πέρασε στον γκρεμό και από κάτω του ανοίγεται το κενό.

Είναι προοδευτικό, στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο σήμερα, να επιδιώκεις, στο όνομα κάποιου δοκιμασμένου και αποτυχημένου σοσιαλιστικού ιδεώδους, τη διάλυση της Ευρώπης, όταν οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα το ευρωπαϊκό κεκτημένο προέρχονται από πολιτισμούς που υιοθετούν (με τον τρόπο τους...) όψεις του καπιταλισμού;

Είναι προοδευτικό, στη σημερινή Ελλάδα, να επιδιώκεις την έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη; (Εκ των πραγμάτων, δε, την έξοδο και από την Ευρώπη...).

Είναι προοδευτικό να εξαίρεις τον πληγωμένο θυμό και τον κακομοιρίστικο τσαμπουκά του «για την Ελλάδα ρε γαμώτο», έναντι της ψυχρής και λογικής εκτίμησης των συνθηκών και του κοινού συμφέροντος;

Αυτό ακριβώς το πέρασμα σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων εκφράζει το «Ποτάμι» και γι’ αυτό προκαλεί θυμό (μετά βίας ελεγχόμενο...) στην Αριστερά. Επίσης, γι’ αυτό προκαλεί αμηχανία στη Δεξιά. (Πάντοτε κάπως αργόστροφη, ας μου επιτραπεί να πω με το θάρρος του κεντροδεξιού...).

Αυτό που ζούμε σε κυβερνητικό επίπεδο, με τους θλιβερούς συμβιβασμούς και τις αβαρίες, τους κυνικούς συμψηφισμούς και τις διαμάχες, είναι η σύγκλιση των κεντρώων δυνάμεων, όπως την υπαγορεύει η πραγματικότητα της κρίσης.

Ακόμη και οι πρωταγωνιστές της προσπάθειας αυτής ―το είπα και παραπάνω― δυσκολεύονται να το καταλάβουν.

Ομως συμβαίνει αυτό και κάποιοι που παρατηρούν την κατάσταση απέξω το βλέπουν καθαρά.

Το Ποτάμι, εξ όσων καταλαβαίνω τουλάχιστον, εκφράζει εκείνους οι οποίοι κατανοούν τη σοφία του Ντενγκ για το χρώμα της γάτας και τα ποντίκια που πιάνει, αλλά έχουν κουραστεί από την υποκρισία, τη βλακεία ή την κατανοητή ανθρώπινη αδυναμία προσαρμογής, εκείνων που πραγματοποιούν τη σύγκλιση και χωρίς να το ξέρουν ανακαλύπτουν τον πραγματισμό στην πολιτική.

Αυτός είναι ο λόγος, νομίζω, που ενώ ακόμη δεν έχει παρουσιάσει θέσεις σαφείς και συγκεκριμένες το Ποτάμι καταφέρνει να εκφράζει το αίσθημα της ελπίδας, σε ένα μέρος της κοινωνίας ― τόσο υπολογίσιμο, ώστε να καταγράφεται γύρω στο 10% από τις δημοσκοπήσεις.

Αυτός είναι ο λόγος, επίσης, για τον οποίο οι επιθέσεις που δέχεται είτε επειδή δεν είναι αρκούντως αριστερό είτε καθαρά δεξιό μάλλον το ενισχύουν, καθώς υπογραμμίζουν την προσκόλληση των κατηγόρων του στο παρελθόν.

Αν το Ποτάμι δεν φουσκώσει με συγκεκριμένες προτάσεις μετά τις ευρωεκλογές, θα ξεφουσκώσει και θα εξαφανισθεί όσο γρήγορα εμφανίσθηκε.

Το μέλλον του θα κριθεί από τη διαχείριση της ελπίδας που αφύπνισε.

Το ζήτημα αφορά πρωτίστως μεν τους εμπλεκόμενους στο πείραμα, εξίσου όμως αφορά τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ (ή όπως αλλιώς λέγεται αυτό το πράγμα στις μέρες μας...). Η δική τους σύγκλιση πάνω στην αντίληψη της πραγματικότητας είναι το καινούργιο στην πολιτική. Διερωτάται κάποιος βέβαια αν και αυτοί είναι σε θέση να αντιληφθούν και να διαχειριστούν την επιτυχία τους ― σχετική έστω...

Στέφανος Κασιμάτης

Καθημερινή