Ο Ερντογάν, και το παράδοξο του λαϊκισμού…

 Ο θρίαμβος του Ερντογάν στις πρώτες άμεσες εκλογές για πρόεδρο της Τουρκίας δεν αποτελεί έκπληξη.

Ο Ερντογάν είναι δημοφιλής, και από το 2003 που ήταν πρωθυπουργός, κατάφερε και εκμεταλλεύτηκε ένα οικονομικό θαύμα.

Παράλληλα όμως είναι και ένας λαϊκιστής που κρατάει σφιχτά τα λουριά του κράτους και των ΜΜΕ, δαιμονοποιώντας όλους τους αντιπάλους του, ακόμη και πρώην συμμάχους του όπως τον εξόριστο κληρικό Fethullah Gülen….

Όπως όλοι οι λαϊκιστές ηγέτες (π.χ. Ορμπάν στην Ουγγαρία και Τσάβεζ στη Βενεζουέλα) έτσι και στη περίπτωση Ερντογάν, το πώς θα συγκλίνουν οι προεκλογικές του υποσχέσεις με την πραγματικότητα αποτελεί ένα αίνιγμα.

Συνήθως, τέτοιοι ηγέτες ξεκινάνε με το να κατηγορούν για διαφθορά τους αντιπάλους τους, τονίζοντας ότι εκμεταλλεύτηκαν το κράτος για ιδιοτελείς σκοπούς, κόντρα στα συμφέροντα του απλού λαού.

Μόλις όμως ανέβουν στην εξουσία, αρχίζουν να κάνουν τα ίδια, χρησιμοποιώντας το κράτος ως φέουδό τους, και συμμετέχοντας ή απλά στηρίζοντας την διαφθορά.

Συνήθως αυτή η εμφανής υποκρισία δεν πλήττει την εκλογική προοπτική του λαϊκιστή  ηγέτη, όπως αποδείχθηκε ξεκάθαρα με τη πρόσφατη νίκη του Ερντογάν.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Κόντρα στη λαϊκή σοφία, ο λαϊκισμός δεν απηχεί σε κάποιο συγκεκριμένο εκλογικό κοινό, όπως π.χ. οι κατώτερες μεσαίες τάξεις, ούτε προσφέρει απλοϊκές πολιτικές που είναι κατανοητές και ελκυστικές στις μάζες, όπως πιστεύουν οι φιλελεύθεροι σχολιαστές.

Ο λαϊκισμός είναι μια ευκρινής «ηθική» εκδοχή της πολιτικής, και ο λαϊκιστής είναι ο πολιτικός που ισχυρίζεται ότι αυτός και μόνο αυτός εκπροσωπεί πραγματικά τον λαό, μετατρέποντας εξ αντανακλάσεως τους πολιτικούς του αντιπάλους σε ανήθικους υποκριτές δελφίνους…

Επομένως, σε αυτές τις περιπτώσεις προκύπτει πως ο λαός έχει ως στόχο του το κοινό καλό, και πως ο αυθεντικός ηγέτης (βλ. Ερντογάν) είναι αυτός που τον αναγνωρίζει, και θέλει να τον πετύχει.

Έτσι, οι λαϊκιστές είναι εκτός από αντιελιτιστές, και κατά της πολυφωνίας, και άρα κατά του φιλελευθερισμού.

Οι πολιτικές τους πολώνουν, και διχοτομούν το εκλογικό κοινό σε αυτούς που είναι ηθικοί, και σε όλους τους άλλους που είναι ανήθικοι…

Αυτούς δηλαδή που ο Τούρκος πρόεδρος αποκαλεί προδότες.

Στα μάτια του λαϊκιστή, κάθε είδος αντιπολίτευσης είναι «παράνομη».

Όποιος είναι κατά του ηγέτη αυτομάτως είναι και κατά του λαού.

Σύμφωνα με αυτή τη λογική λοιπόν, όποιος είναι κατά του λαού δεν μπορεί να ανήκει στο λαό.

Αυτό εξηγεί και το ότι πέρσι ο Ερντογάν κατηγόρησε τους διαδηλωτές στο πάρκο Γκέζι, που δεν ήθελαν την κατασκευή ενός εμπορικού κέντρου, ότι είναι προδότες της Τουρκίας και καθόλου Τούρκοι.

Παράλληλα, εξηγεί την εξωφρενική ανακοίνωσή του, όταν αποδεχόμενος την πρόταση του κόμματός του να είναι υποψήφιος πρόεδρος δήλωσε πως: «Εμείς είμαστε ο λαός. Εσείς ποιοι είστε»;

Λέγεται συνήθως πως οι λαϊκιστές δεν μπορούν να κυβερνήσουν, ή αν εκλεγούν θα εκτεθούν ως ανεπαρκείς και ανίκανοι.

Σύμφωνα με αυτή τη λογική, τα λαϊκίστικα κόμματα είναι στην ουσία κόμματα διαμαρτυρίας, που δεν μπορούν να κυβερνήσουν, αφού δεν μπορούν να διαμαρτύρονται εναντίον του εαυτού τους.

Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά.

Οι λαϊκιστές στην εξουσία υιοθετούν ένα κυβερνητικό στυλ που καθρεφτίζει τις κατηγορίες εκείνες που εκτόξευαν εναντίον των αντιπάλων τους.

Αρπάζουν όση εξουσία μπορούν, καταργούν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς της, διορίζουν παντού τσιράκια τους, και ανταμείβουν τους υποστηρικτές τους (μόνο αυτούς) με προνόμια με αντάλλαγμα την αφοσίωσή τους.

Αυτό δηλαδή που η πολιτική επιστήμη αποκαλεί «μαζικό πελατειακό κράτος».

Ο Αυστριακός λαϊκιστής Jörg Haider, για παράδειγμα, πρόσφερε (κυριολεκτικά) χαρτονομίσματα των €100 στους οπαδούς του εν μέση οδώ.

Είναι φυσικό όλα τα κόμματα να φροντίζουν πρώτα απ όλα τους ψηφοφόρους τους.

Αυτό όμως που αποτελεί ιδιομορφία των λαϊκιστών είναι ότι το κάνουν ξεδιάντροπα, και με καθαρή συνείδηση.

Πιστεύουν άλλωστε πως μόνο οι οπαδοί τους είναι ο πραγματικός λαός, οπότε όλοι οι υπόλοιποι δεν αξίζουν.

Κατά τα άλλα τα λαϊκίστικα κόμματα «αποικίζουν» το κράτος με προθυμία. Αν μόνο ένα κόμμα εκπροσωπεί πραγματικά τον λαό, τότε γιατί το κράτος να μην αποτελεί το εργαλείο του λαού;

Και όταν έχουν την ευκαιρία να αναθεωρήσουν το Σύνταγμα, γιατί να μην πατήσουν κάτω την κάθε αντιπολίτευση, που εξ ορισμού αποτελεί τον εχθρό του λαού, και που συνήθως ταυτίζεται με την «εξυπηρέτηση ξένων συμφερόντων»;

Αυτά όλα εξηγούν το γιατί οι πελατειακές και διεφθαρμένες πολιτικές των λαϊκιστών ηγετών δεν μειώνουν την μεγάλη υποστήριξη που απολαμβάνουν από τους ψηφοφόρους τους.

Οι πρακτικές αυτές γίνονται αντιληπτές ως μέσα εξυπηρέτησης των «ηθικών ημών» εις βάρος των «ανήθικων υπολοίπων», και των «ξένων».

Για αυτό και οι προτροπές των φιλελεύθερων ότι αρκεί να ξεσκεπαστεί η διαφθορά των λαϊκιστών για να τους ξεφορτωθούμε, δεν είναι παρά μια φρούδα ελπίδα.

Θα πρέπει να αποδειχτεί ότι οι πελατειακές πολιτικές τους δεν ευνοούν σε καμία περίπτωση τη πλειοψηφία του λαού, και πως η απουσία δημοκρατικής λογοδοσίας, η δυσλειτουργική γραφειοκρατία, και η έλλειψη κράτους δικαίου, απλά θα βλάψουν τον λαό μακροπρόθεσμα.

Ολόκληρο τον λαό…

Jan Werner Mueller

Project Syndicate

Απόδοση: S.A.