Η άνοδος του «πουτινισμού».

Όταν τελείωσε ο ψυχρός πόλεμος, η Ουγγαρία κατείχε μια ιδιαίτερη θέση στις επαναστάσεις του 1989.

Ήταν μια από τις πρώτες χώρες σοβιετικής επιρροής που εγκατέλειψε τον κομμουνισμό και ενστερνίστηκε την φιλελεύθερη δημοκρατία.

Σήμερα ξαναβρίσκεται στη πρωτοπορία, ως η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που απαρνείται την φιλελεύθερη δημοκρατία, υιοθετώντας ένα νέο πολιτικό και αξιακό σύστημα, του οποίου το καλύτερο παράδειγμα είναι η Ρωσία του Πούτιν, αλλά αρχίζει να συναντάται και αλλού…

Σε μια σημαντική του ομιλία το σαββατοκύριακο, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτωρ Ορμπάν εξήγησε ότι η χώρα του είναι αποφασισμένη να κτίσει ένα νέο πολιτικό μοντέλο, την ανελεύθερη δημοκρατία.

Αυτό μου κέντρισε το ενδιαφέρον διότι το 1997 είχα δημοσιεύσει ένα κείμενο στο Foreign Affairs όπου χρησιμοποιούσα τον ίδιο όρο, περιγράφοντας μια επικίνδυνη νέα τάση.

Συχνά, κάποιες λαοφιλείς δημοκρατικές κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την εξουσία τους προκειμένου να διαβρώσουν τις ατομικές ελευθερίες, τον διαχωρισμό των εξουσιών, και το κράτος δικαίου. Ακόμη κι εγώ όμως, ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα βρεθεί ηγέτης, και μάλιστα Ευρωπαίος, που θα θεωρούσε κάτι τέτοιο ως τιμή του.

Όπως είπε ο Ορμπάν, «το πιο δημοφιλές θέμα στη σημερινή πολιτική σκέψη είναι το πώς κάποια συστήματα, που δεν είναι δυτικά, δεν είναι φιλελεύθερα, δεν είναι φιλελεύθερες δημοκρατίες, ίσως ούτε καν δημοκρατίες, μπορούν παρ’ όλα αυτά να σημειώνουν μεγάλες επιτυχίες».

Κατ αυτόν, ο κόσμος άλλαξε ριζικά το 2008 με την μεγάλη οικονομική κατάρρευση της Δύσης.

Από τότε, όπως λέει, η αμερικανική ισχύς διαβρώθηκε, ενώ οι φιλελεύθερες αξίες βρίθουν από «διαφθορά, σεξ, και βία».

Η δυτική Ευρώπη μετατράπηκε σε άσυλο τσαμπατζήδων, που ζουν από τη πρόνοια. Τα μοντέλα του μέλλοντος είναι ανελεύθερα, λέει,  όπως η Ρωσία, η Τουρκία, η Ινδία, η Κίνα, και η Σιγκαπούρη.

Οι πράξεις του Ούγγρου ηγέτη τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι έχει ως μοντέλο του τη Ρωσία του Πούτιν.

Εφαρμόζει δηλαδή στη χώρα του τον «πουτινισμό».

Για να καταλάβουμε περί τίνος μιλάμε, ας δούμε λίγο τον ιδρυτή του πουτινισμού.

Όταν ανέλαβε την εξουσία το 2000, ο Πούτιν έδειχνε ως ένας σκληρός, έξυπνος, και ικανός μάνατζερ, που ήθελε να φέρει τη σταθερότητα στη Ρωσία, η οποία έπασχε από εσωτερικό χάος, οικονομική στασιμότητα, και μια χρεοκοπία που είχε γίνει το 1998.

Προσπάθησε να ξαναβάλει τη χώρα του στον κόσμο, χτίζοντας σχέσεις με τη Δύση, και ζητώντας από την Ουάσιγκτον να την εντάξει στο ΠΟΕ, ακόμη και στο ΝΑΤΟ.

Η διακυβέρνησή του στηρίχτηκε σε τεχνοκράτες που είχαν δυτικές φιλελεύθερες απόψεις, γνώστες της ελεύθερης αγοράς και του εμπορίου.

Συν τω χρόνω, ο Πούτιν έφερε τη τάξη, και ανέπτυξε την οικονομία (κυρίως χάρη στη τιμή του πετρελαίου).

Παράλληλα ξεκίνησε ένα κατασταλτικό σύστημα οικονομικού, πολιτικού, και κοινωνικού ελέγχου για να διατηρήσει την εξουσία.

Έχοντας να αντιμετωπίσει δυνατούς αντιπάλους, ειδικά στις εκλογές του 2011, ο Πούτιν κατάλαβε ότι δεν αρκεί η ωμή βία για να διατηρήσει τον έλεγχο. Χρειάζονταν και μια ιδεολογία ισχύος, την οποία ξεκίνησε να διαδίδει μέσω των ομιλιών του, της νομοθεσίας, και του αξιώματός του.

Τα κρίσιμα στοιχεία του πουτινισμού είναι ο εθνικισμός, η θρησκεία, ο κοινωνικός συντηρητισμός, και η κρατική κυριαρχία επί των ΜΜΕ.

Όλα αυτά είναι διαφορετικά, μπορεί και αντίθετα στις δυτικές αξίες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανοχής, κοσμοπολιτισμού, και διεθνισμού.

Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι η ιδεολογία αυτή τον έκανε δημοφιλή, αφού ήταν ήδη. Απλά τον βοηθά στο να τη διατηρήσει.

Τώρα ο Ορμπάν ακολουθεί στα βήματα του Πούτιν, διαβρώνοντας την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, περιορίζοντας τα ατομικά δικαιώματα, μιλώντας με εθνικιστικούς όρους, και φιμώνοντας τον τύπο.

Οι μέθοδοι ελέγχου και χειραγώγησης είναι πολύ πιο εξελιγμένες και σοφιστικέ από την παραδοσιακή λογοκρισία.

Πρόσφατα η Ουγγαρία ανακοίνωσε φόρο 40% στις διαφημίσεις, κάτι που στοχοποιεί το μοναδικό μεγάλο ανεξάρτητο τηλεοπτικό της δίκτυο, και που μπορεί να οδηγήσει στη πτώχευσή του.

Αν κοιτάξουμε και αλλού στον κόσμο, βλέπουμε και άλλους ηγέτες που εφαρμόζουν βασικά στοιχεία του πουτινισμού.

Ο Ερντογάν της Τουρκίας έχει αλλάξει την μεταρρυθμιστική του ατζέντα και είναι πλέον πιο συντηρητικός, πιο ισλαμιστής, και πολύ πιο εθνικιστής. Και αυτός χρησιμοποιεί πονηρά κόλπα για να υποτάξει τα ΜΜΕ.

Πολλοί επίσης ακροδεξιοί ηγέτες της Ευρώπης (Λεπέν, Ουάιλντερς, Φάρανζ, κλπ) θαυμάζουν ανοιχτά τον Πούτιν και την ιδεολογία του.

Η επιτυχία του πουτινισμού θα εξαρτηθεί κατά πολύ από την επιτυχία του ίδιου του Πούτιν και της Ρωσίας του.

Αν θριαμβεύσει στην Ουκρανία, μετατρέποντας την σε κλινική περίπτωση που θα παρακαλάει στο μέλλον τη Μόσχα, τότε θα είναι νικητής.

Αν όμως η Ουκρανία τα καταφέρει χωρίς τη Ρωσία, και η ρωσική οικονομία συνεχίσει να διολισθαίνει, τότε ίσως ο Πούτιν βρεθεί να ηγείται μιας παγκόσμια απομονωμένης πετρελαϊκής Σιβηρίας.

Fareed Zakaria

Washington Post

Απόδοση: S.A.