De imbecillitate: Ο μέγας κίνδυνος…

Τον τίτλο του παρόντος άρθρου δανειζόμαστε από το κείμενο του αειμνήστου κοινωνιολόγου Ευαγγέλου Λεμπέση, το οποίον δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Ελλήνων Νομικών το 1941.

Με τίτλο «De imbecillitate», το κείμενο αυτό αποτελούσε απάντηση του συγγραφέως του στα θετικά και αρνητικά σχόλια της εποχής σε μία σημαντική και περιεκτική διατριβή του με τίτλο «Η τεράστια σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω».

Πιστεύουμε ότι η διατριβή αυτή όχι μόνον δεν φέρει ούτε μία ρυτίδα, αλλά είναι και εξαιρετικά επίκαιρη.

Υποστηρίζεται κατά κόρον ότι διανύουμε την εποχή της πληροφορίας, η οποία, ως εκ της ιδιότητός της, οδηγεί στην δημιουργία των αποκαλούμενων κοινωνιών των γνώσεων.

Όντως, σήμερα, οι κάτοικοι των αναπτυγμένων χωρών έχουν στην διάθεσή τους απίστευτο αριθμό πηγών αντλήσεως πληροφοριών και άρα παραγωγής και δημιουργίας γνώσεων. 

Ο πολιτισμός μας, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, εδράζεται στην πληροφορία, την επιστήμη, την διδασκαλία, την πολιτιστική ανάπτυξη. Στηρίζεται στην γνώση, η οποία είναι στην διάθεση του κάθε πολίτη για τον απλό λόγο ότι τα πολιτικά μας καθεστώτα είναι και τα πλέον δημοκρατικά στον πλανήτη μας.

Βεβαίως, η παγκόσμια κατανομή των γνώσεων είναι άνιση.

Ωστόσο, η ανισότητα αυτή δεν εμποδίζει κανέναν να αποκτήσει όσες γνώσεις επιθυμεί, αν αυτό είναι που θέλει.

Υπό αυτές τις συνθήκες, τόσον ο 20ος αιώνας όσο και ο 21ος που ήδη κάνει τα πρώτα του βήματα, υπερέχουν όλων των άλλων αιώνων γιατί οι ιθύνοντες όλων των κλάδων έχουν στην διάθεσή τους απίστευτες πηγές γνώσεων, έτσι ώστε να εκπονούν και να λαμβάνουν τις ορθότερες των αποφάσεων. 

Το κοινό, από την πλευρά του, διαθέτει τόσες πηγές πληροφοριών που θα ήταν δύσκολο να μην σχηματίζει τις πλέον ορθές κρίσεις ως προς τις λήψεις αποφάσεων που το αφορούν και ως προς τα γεγονότα που εκτυλίσσονται γύρω του.

Ωστόσο, τίποτε από όλα αυτά δεν συμβαίνει.

Οι αναπτυγμένες κοινωνίες παρουσιάζουν μία πρωτοφανή αντίσταση στην γνώση και στην άντληση πληροφοριών, ενώ παράλληλα, σε κάποιες χώρες όπως λόγου χάρη η Ελλάδα, επικρατεί, όπως θα έγραφε και ο Ευάγγελος Λεμπέσης, η βλακοκρατία. 

Παράγεται, έτσι, ένα εντυπωσιακό φαινόμενο, το οποίο ο αείμνηστος Γάλλος διανοούμενος και ακαδημαϊκός Jean-Francois Revel αποκαλούσε «η άχρηστη γνώση».

Επισημαίνει δε ότι, όσο πιο πληθωρικές είναι οι γνώσεις και πιο εύκολη η πρόσβαση σε αυτές, τόσο λιγότερο χρησιμοποιούνται.

Κατά κύριο δε λόγο, αυτό οφείλεται στο ότι το κοινό θέλει να ακούει αυτά που ικανοποιούν τις αντιλήψεις του και όχι κάτι που δημιουργεί προβληματισμό.

Η ιδιόρρυθμη αυτή κατάσταση θα πρέπει να αποδοθεί σε δύο κύριους παράγοντες. Πρώτον, στο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό εποικοδόμημα αρκετών αναπτυγμένων δημοκρατικών χωρών κυριαρχούν οι εχθροί των ανοικτών κοινωνιών, δηλαδή οι κατ΄ εξοχήν άνθρωποι του ολοκληρωτισμού, οι οποίοι, επειδή φέρουν βαρέως την συντριβή των φαιοκόκκινων καθεστώτων στην διάρκεια του 20ου αιώνα, εκδικούνται τα γεγονότα μέσω της οργανώσεως της βλακείας. 

Άμεσοι δε σύμμαχοι αυτής της νέας «πνευματικής τάξεως» είναι, κατά δεύτερον λόγο, τα αναρίθμητα τηλεοπτικά κανάλια, για τα οποία η εμπέδωση της βλακοκρατίας αποτελεί στρατηγικό στόχο.

Διότι, υπό παρόμοιο καθεστώς, το μετατρεπόμενο σε αγέλη κοινό παραιτείται της μαθήσεως, αδρανοποιείται ψυχολογικά και έτσι είναι έτοιμο να εγκλειστεί στα πνευματικά στρατόπεδα που οικοδομούν γι αυτό οι εχθροί της σκέψης και της ανάπτυξης κριτικού πνεύματος.

Βασικός και ισχυρός σύμμαχος των παραπάνω καναλιών είναι σήμερα και το Διαδίκτυο, στο οποίο τα σκουπίδια της νόησης φιλοδοξούν να εκτοπίσουν την γνώση και την διαδικασία απόκτησής της.

Υπό αυτή την έννοια, το Διαδίκτυο είναι νόμισμα με δύο όψεις, εκ των οποίων η μία –η αποκρουστική– είναι και πραγματικό πνευματικό μαρτύριο.

Έτσι, όπως γράφει και ο Νίκος Δήμου, το ότι η πλειονότητα των Νεοελλήνων είναι, για παράδειγμα, θαυμαστές τυράννων, επιρρεπείς στις συνωμοτικές θεωρήσεις και δυνητικοί αντισημίτες λέει πολλά και σημαίνει ακόμα περισσότερα για το αύριο.

Η προβολή από τα τηλεοπτικά παράθυρα και το Διαδίκτυο σωρείας πνευματικών απορριμμάτων αποτελεί το πλέον ισχυρό μέσον της κατά Ευάγγελο Λεμπέση πνευματικής αφυδατώσεως της χώρας του Πλάτωνα, του Σωκράτη και του Αριστοτέλη

Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος

European Business Review