Οι «αρχαίοι ημών πρόγονοι» ως βάρος, μέρος 2ο

Λέγαμε λοιπόν πριν περίπου μια εβδομάδα (εδώ) ότι ο σύγχρονος Έλληνας που διδάσκεται ότι είναι απευθείας και αποκλειστικός απόγονος των αρχαίων Ελλήνων, ναι μεν κοκορεύεται γι’  αυτό δεξιά κι αριστερά (κάτι σε κάποιο βαθμό λογικό) ωστόσο κατά βάθος τον βαραίνει όλη αυτή η σύγκριση διότι είναι καταδικασμένος να βγαίνει πάντα και κατά πολύ ελλειποβαρής όταν ζυγίζεται δίπλα σε εκείνους.

Χώρια ότι δεν μπορεί καν να τους κατανοήσει πλήρως – είναι ζήτημα αν τους κατανοούν απολύτως οι ειδικοί.

Σκοπός μου δεν ήταν και δεν είναι να εξετάσω το βάσιμο της υπόθεσης αυτής που στην ουσία είναι η επίσημη ιδεολογία πάνω στην οποία χτίσαμε το σύγχρονο έθνος μας, όπως επίσης ανέφερα.

Στην πραγματικότητα δεν έχει καν σημασία.

Είτε δεχτούμε είτε όχι, ότι έχουμε το ίδιο DNA, είτε δεχτούμε είτε όχι ότι το DNA παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο στην ιστορική, πολιτική και πνευματική εξέλιξη ενός λαού (προσωπικά νομίζω ότι παράγοντες όπως η τοπογραφία, το κλίμα και η ιστορική συγκυρία είναι απείρως σημαντικότεροι), η ουσία δεν αλλάζει.

Ο Νεοέλληνας έχει μια άκρως δυσλειτουργική σχέση με το αρχαίο παρελθόν του τόπου του…

Ας δούμε όμως και λίγο πώς αυτό επηρεάζει τη δημόσια ζωή σήμερα:

Η συντηρητική λοιπόν, η «δεξιά» αντίληψη περί αρχαίων επιβάλλει την προβολή τους και το φούσκωμα στο στήθος από περηφάνια χωρίς καμία δεύτερη σκέψη. Αυτό θα ήταν λειτουργικό αν οι αξιακές μας ιεραρχήσεις και δη οι συντηρητικές ήταν απολύτως ίδιες με αυτές των αρχαίων.

Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα, που φοβάμαι ότι είναι ανυπέρβλητα.

Βλέπετε, εμείς δεν πιστεύουμε μόνο σε διαφορετικό θεό, έχουμε και εντελώς διαφορετική ηθική – τη χριστιανική.

Και κάπως έτσι αρχίζουν οι συγκρούσεις.

Βλέπε π.χ. το ζήτημα της ομοφιλοφιλίας που ξαναείναι επίκαιρο αυτή την εποχή: Ενώ εμείς συζητάμε για το αν είναι επιτρεπτή ακόμα και ως ιδιωτική υπόθεση, στην αρχαία Ελλάδα το θέμα ήταν λυμένο από την εντελώς ανάποδη σκοπιά.

Πώς λοιπόν να δεχτεί ο ημι-ανατολίτης Νεοέλληνας ότι οι σούπερ μάτσο τύποι της ταινίας των 300 (αστείο, αλλά η συγκεκριμένη ταινία είναι ότι πιο ρεαλιστικό έχουν ως εικόνα οι περισσότεροι για τους Σπαρτιάτες, κι ας είναι κόμικ άρα εξ΄ορισμού υπερβολικό και φτιαχτό) είχαν εραστή τον διπλανό τους στη μάχη;

Δεν το λέω εγώ, ο Ξενοφών μεταξύ άλλων το μαρτυρεί.

Και για να μην πούμε για τους Αθηναίους, τους αδιαμφισβήτητους πατέρες της σύγχρονης φιλοσοφίας και διανόησης.

Είναι αδύνατο να διαβάσεις ένα κεφάλαιο του Πλάτωνα π.χ. χωρίς να πέσεις σε τέτοιες αναφορές. Και πολύ συχνά, με εντυπωσιακά ευθύ τρόπο (βλέπε π.χ. την περιβόητη ερωτική εξομολόγηση του Αλκιβιάδη προς το Σωκράτη στο συμπόσιο). Δεν αναφερόμαστε καν στον Αλέξανδρο, το μεγαλύτερο στρατηλάτη της ιστορίας που σίγουρα είχε μπόλικα περίσσευμα τεστοστερόνης, ωστόσο δεν ήταν ακριβώς αρνητικός στον έρωτα με το ίδιο φύλο.

Ο ελληναράς συμπολίτης μας έχει (και εδώ) την απάντηση: Όλα αυτά είναι κάποια συνωμοσία των κέντρων που θέλουν το κακό μας: Φράγκοι, Εβραίοι, Νεφελίμ, Λέσχη Μποντιμπίλντερ (σικ) και λοιποί σκοτεινοί εχθροί του γένους τα έβαλαν όλα αυτά στα κείμενα για να μας εκθέσουν.

Να λοιπόν κι άλλη μια πηγή «πσαικαζμένων».

Για να μην αναφέρουμε τους εξ ορισμού ημιμαθείς (το «ημί» είναι σαφέστατα επιεικές) ναζί που νομίζουν ότι η σβάστικα είναι κάποιο σημαντικό αρχαιοελληνικό σύμβολο και ότι ο καλός ναζί είναι καλός αρχαιολάτρης επειδή έχει τατού που γράφει «μολονλαβές», «ή νταν ή πιττάς» ή κάπως έτσι.

Το θέμα δεν είναι μεμονωμένο ούτε πρωτοεμφανιζόμενο τώρα εν μέσω κρίσης.

Η χούντα π.χ. είχε φροντίσει να εκδώσει έργα αρχαίων συγγραφέων με πειραγμένα τα κείμενα ώστε να συμφωνούν με τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη. Κείμενα μάλιστα που είναι πηγή παραθέσεων ακόμα και σήμερα.

Θα ήταν κωμωδία αν δεν ήταν τραγωδία.

Ας δούμε όμως και την άλλη πλευρά, την λεγόμενη προοδευτική ή «αριστερή» πλευρά τους ελληνικού πολιτικού φάσματος.

Ενώ ο μέσος «δεξιός» διαβάζει ελάχιστα και συχνά αλλοιωμένα κείμενα (και σχεδόν ποτέ το ίδιο το κείμενο από απευθείας μετάφραση) ο μέσος «αριστερός» το έχει λύσει το πρόβλημα: Δε διαβάζει καθόλου.

Και γιατί να το κάνει άλλωστε, όλα τα είπε ο Μαρξ, συν κάτι ψίχουλα που τα συμπλήρωσαν οι Έγκελς, Λένιν, ίσως και ο Στάλιν.

Κανείς πιτσιρικάς με κοτσίδες και μποέμ στυλ δε θα πάει ποτέ σε κάποιο μεγαλοκατάστημα με βιβλία να ζητήσει «κάτι σε Αριστοτέλη», και σε περίπτωση που δε βρει να το κάνει θέμα.

Άσε που όσο σοκάρεται η συντηρητική ηθική με τις λεπτομέρειες της καθημερινής (και όχι μόνο) ζωής των αρχαίων, άλλο τόσο σοκάρεται η αριστερή σύγχρονη ηθική όταν βλέπει ότι τότε έκαναν κουμάντο οι ευγενείς, οι βασιλείς, οι διακεκριμένοι πολίτες – οι δημοκρατίες ήταν μεν αξιοθαύμαστες για τα δικά μας στάνταρ αλλά αποτελούσαν συνολικά εξαίρεση (εκτός από 1-2 αιώνες δεν υπήρχαν καν).

Αυτά είναι ανεξήγητα πράγματα για όποιον βλέπει τις εποχές αποκλειστικά φορώντας τα «γυαλιά» της σημερινής, μη έχοντας κανένα ίχνος ιστορικής συνείδησης.

Επιπλέον: Η δουλεία σε κάθε περίπτωση ήταν αδιαμφισβήτητη, το ίδιο και η γυναικεία «κατωτερότητα».

Άσε ο «ιμπεριαλισμός» και οι «σφαγείς των λαών» - οι αρχαίοι βλέπετε δεν ήταν ειρηνιστές, κάθε άλλο. Και μάλιστα είχαν πλήρη συνείδηση αυτού.

Ορισμένες δημηγορίες, ιδίως στο Θουκυδίδη, είναι τρομακτικά (ή εντυπωσιακά, όπως το βλέπει κανείς) ευθείες και  αποκαλυπτικές, αν όχι της ανθρώπινης φύσης γενικά (κάτι που ένας αριστερός δύσκολα να δεχτεί) της φύσης εκείνων των ανθρώπων.

Κάπως έτσι καταντήσαμε σήμερα, αν πεις ότι διαβάζεις αρχαίους συγγραφείς, να θεωρείσαι αυτομάτως ένας οπαδός του ... Άδωνη Γεωργιάδη.

Στην καλύτερη περίπτωση. 

Και κάπως έτσι, η αρχαιοελληνική σκέψη και βάσεις είτε απουσιάζει από τη δημόσια ζωή, είτε εμφανίζεται άκρως παραμορφωμένη. Και όχι μόνο.

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα αδυνατεί να παράξει ικανούς και με διεθνή ακτινοβολία μελετητές της αρχαίας ιστορίας και διανόησης.

Κι ας μιλάμε την ίδια γλώσσα, δηλαδή την απευθείας απόγονο εκείνης της γλώσσας.

Διότι και αυτό κατορθώσαμε να το μετατρέψουμε σε μειονέκτημα από πλεονέκτημα.

Πόσες ώρες βαρεμάρας και ανούσιας πίεσης δεν περάσαμε στα σχολικά μας χρόνια προσπαθώντας να μάθουμε μερικά πασαλείμματα στα «αρχαία» προσπερνώντας πάντα την ουσία;

Όχι ότι από γλωσσικής απόψεως τα αρχαία ελληνικά δε βοηθούν στο χειρισμό των νέων. Βοηθούν - κι ας λέει το αντίθετο η «προοδευτική» διανόηση της σήμερον. Αλλά αν είναι να μάθω λίγο καλύτερα τη γλώσσα μισώντας τα κείμενα, χίλιες φορές να μην τη μάθω!

Το κλειδί για το ξεπέρασμα αυτής της περίεργης κατάστασης μου το έδωσε πριν πολλά χρόνια ένας (αν θυμάμαι καλά Τσέχος ήταν) τουρίστας με τον οποίο πιάσαμε κουβέντα στην ίδια παραλία που βρίσκονταν δίπλα ακριβώς από τα αρχαία Στάγειρα.

«Δηλαδή» μου είπε, «εδώ που είμαστε έκανε κάποτε μπάνιο ο Αριστοτέλης και έβλεπε αυτά που βλέπουμε;».

«Φυσικά» απάντησα.

«Σας ζηλεύω» μου είπε στο τέλος, «εσείς ζείτε κάθε μέρα, το ίδιο ακριβώς που ζούσαν και εκείνοι». 

Το σκέφτηκα λίγο παραπάνω και κατέληξα ότι είχε δίκιο: Έχουμε την τύχη να ζούμε στον ίδιο τόπο και να μιλάμε σχεδόν την ίδια γλώσσα.

Αυτά είναι υπεραρκετά για να μας ζηλεύει όλος ο πλανήτης.

Ναι, εμάς τους Νεοέλληνες, όχι τους αρχαίους αυτή τη φορά.

Και αν αυτοί έχουν την τύχη να μην αισθάνονται κανένα βάρος και καμία σύγκριση, άραγε γιατί θα πρέπει να το αισθανόμαστε εμείς;

Ας ξεχάσουμε για λίγο τα DNA, τις εθνικές μυθολογίες και όλα τα σχετικά κι ας προσεγγίσουμε εκείνους τους ανθρώπους χαλαρά και χωρίς προαπαιτούμενα στο μυαλό μας, όπως θα το κάναμε αν ήμασταν ξένοι. Και χωρίς στο μεταξύ να χάνουμε τα δύο βασικά προνόμια που ήδη είπαμε, τον τόπο και τη γλώσσα.

Προσωπικά αυτό έκανα έκτοτε και ειλικρινά, δεν έχασα τίποτα απολύτως. Αντιθέτως κέρδισα μια τρομακτική πηγή γνώσης και σοφίας χωρίς ίχνος ενοχής. Και έβγαλα και τα δικά μου συμπεράσματα για το πόση στ’ αλήθεια σχέση έχουμε με τους «αρχαίους ημών προγόνους».

Δεν είναι του παρόντος, ίσως μια άλλη φορά.

Λέω μόνο (και μ’ αυτό κλείνω) το εξής: Σίγουρα όχι αυτή που μας λένε, αλλά σίγουρα ναι σε ορισμένα πράγματα που δεν τα αντιλαμβανόμαστε με την πρώτη. Ίσως γιατί είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Διότι τα ζούμε.

Κι αυτό είναι το πιο ωραίο!

Ο Παραβάτης