ΣΥΡΙΖΑ-Τρόικα: Τα τρία πιθανά σενάρια…

Το τι θα προκύψει από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της νέας κυβέρνησης της Ελλάδας, που τάσσεται κατά της λιτότητας, και της τρόικας που διαχειρίζεται το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας παραμένει αβέβαιο.

Αυτό όμως που γνωρίζουμε ήδη είναι ότι οι στόχοι των δυο πλευρών είναι ασυμβίβαστοι.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θέλει χαλάρωση του χρέους, ενώ οι πιστωτές θέλουν τα λεφτά τους. Αυτό σημαίνει πως οι επόμενοι μήνες, οπότε και η Ελλάδα θα πρέπει να πληρώσει χρήματα στο ΔΝΤ, θα είναι γεμάτοι ένταση...

Υπάρχουν κάποια πιθανά ενδεχόμενα συμβιβασμού, αν και δύσκολα θα επιτευχθούν. Η οικονομική τους όμως ανταπόκριση θα είναι περιορισμένη, εκτός κι αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, και η έξοδος από την ευρωζώνη γίνει μια ρεαλιστική προοπτική.

Είναι απαραίτητο να υπογραμμίσουμε δυο πράγματα: Το χρέος της Ελλάδας είναι οικονομικά αβάσταχτο, και το μνημόνιο πολιτικά αβάσταχτο. Για αυτό και φτάσαμε στο σημερινό αδιέξοδο. Και το ότι το μνημόνιο δεν λειτουργεί, είναι επειδή έτσι ακριβώς σχεδιάστηκε εξ αρχής.

Στις 2/2/10 έγινε φανερό ότι η Ελλάδα θα κηρύξει στάση πληρωμών στο εξωτερικό της χρέος. Τότε είναι που όλοι μάθαμε πως η χώρα συνεργάζονταν παλιότερα με την Goldman Sachs, προκειμένου να αποκρύψει τα μεγέθη του χρέους της ώστε να μπει στην ευρωζώνη. 

Πιο πριν δεν υπήρχε κρίση, και άρα οι όποιες διαπραγματεύσεις ήταν πολύ πιο συναινετικές. Στη συνέχεια όμως οι πιστωτές της Ελλάδας πήραν μια πιο τιμωρητική στάση απέναντί της. Και ξέρουμε πόσο πιο τιμωρητική, από τα έγγραφα του πρώην υπ. Οικονομίας των ΗΠΑ Timothy Geithner, που διέρρευσαν.

Ο  Geithner αναφέρει μια συνάντηση του 2010, όπου «οι Ευρωπαίοι προσήλθαν λέγοντας βασικά πως θα δώσουμε ένα μάθημα στους Έλληνες. Είναι απαράδεκτοι. Μας είπαν ψέματα. Είναι χάλια, ήταν σπάταλοι, μας εκμεταλλεύτηκαν, και τώρα θα τους συντρίψουμε… αυτή ήταν η διάθεσή τους… όλων τους».

Το ελληνικό χρέος που ήταν πέρσι 176% του ΑΕΠ, δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Η αποπληρωμή του όμως ποτέ δεν ήταν ο στόχος.

Ο στόχος ήταν το όποιο πρόγραμμα διάσωσης να είναι τόσο απεχθές και σκληρό, ώστε να αποτελεί παράδειγμα για τους υπόλοιπους (Ισπανία, Πορτογαλία), για το τι μπορούν να πάθουν και οι ίδιοι.

Έτσι τώρα, οι δυο πλευρές διαπραγματεύονται ένα μνημόνιο, το οποίο γνωρίζουν (αλλά δεν παραδέχονται δημόσια) ότι δεν είναι βιώσιμο ούτε οικονομικά, ούτε πολιτικά.

Το ελληνικό μνημόνιο είναι μια διαπραγμάτευση στην οποία καμιά πλευρά δεν μπορεί απλά να μπλοφάρει, και να σηκωθεί να φύγει. Αυτό το ξέρουν και οι δυο, γι αυτό και έχουν κάνει δηλώσεις περί μιας κόκκινης γραμμής μετά την οποία επέρχεται η έκρηξη.

Αυτό είναι το ποζάρισμα (posturing), και όχι αυτό που μπορεί όντως να γίνει σε μια συμφωνία διαπραγμάτευσης. Είναι δηλαδή προς το συμφέρον της κάθε πλευράς να κάνει αυστηρές δηλώσεις, γνωρίζοντας πως οι διαπραγματεύσεις είναι αναπόφευκτες.

Η τρόικα θέλει από την Αθήνα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της όσον αφορά σε μεταρρυθμίσεις και οικονομικούς στόχους, αλλά ακόμη και αν συμφωνήσουν οι Έλληνες το χρέος τους παραμένει αβάσταχτο ενώ οι στόχοι επί των μεταρρυθμίσεων δύσκολα μπορούν να επιτευχθούν, ακόμη και μακροπρόθεσμα.

Βραχυπρόθεσμα, είναι πολιτικά δυσχερείς, εξ ου και ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές.

Η θέση της τρόικας έχει τρία μέρη: Την περιφέρεια της ευρωζώνης, τον πυρήνα της, και το ΔΝΤ.

Το κάθε ένα από αυτά έχει αποκλίνοντα συμφέροντα. Αυτό από μόνο του σημαίνει μια πιο ελαστική αντιμετώπιση. Η απαραίτητη όμως ομοφωνία, ανάμεσα στα μέρη της τρόικας, παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο. Η Φιλανδία από μόνη της θα μπορούσε να εμποδίσει μια συμφωνία, πόσο δε μάλλον κάποιοι πιο ισχυροί παίκτες.

Στη Γερμανία για παράδειγμα, ακόμη κι αν η ίδια η Μέρκελ ήθελε να σβήσει μέρος του ελληνικού χρέους, κάποιοι πολιτικοί εταίροι της όπως η Χριστιανική Κοινωνική Ένωση στη Βαυαρία δεν θα συμφωνούσαν. Ούτε και το γερμανικό κοινό. Το ίδιο ισχύει σε κάθε μια από τις 19 πρωτεύουσες της ευρωζώνης. Αυτό είναι που περιορίζει τις δυνατότητες της τρόικας να συμφωνήσει σε μείωση του χρέους.

Οι κανόνες της ΕΕ που χαράχτηκαν πριν από 20 και πάνω χρόνια στο Μάαστριχ, θέλουν τα ελλείμματα να είναι κάτω από 3%, και το χρέος στο 60% του ΑΕΠ σε κάθε χώρα μέλος. Βέβαια αυτά είναι σχετικά ως προς το χρονοδιάγραμμα, και αυτό φάνηκε με τους συμβιβασμούς που έγιναν για την Ισπανία, τη Γαλλία, και την Ιταλία.

Στην Ελλάδα η νέα κυβέρνηση κέρδισε την εξουσία υποσχόμενη να τερματίσει τη λιτότητα, ώστε να επανέλθει η ανάπτυξη. Παράλληλα υποσχέθηκε να παλέψει για την χαλάρωση του χρέους.

Το μεγάλο εμπόδιο είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δηλώνει πως δεν θέλει να φύγει από το ευρώ, σε καμία περίπτωση, επειδή οι Έλληνες ψηφοφόροι το θέλουν, και επειδή κάτι τέτοιο θα ήταν ένα λογιστικό και οικονομικό ναρκοπέδιο.

Άρα, με βάση όλα τα παραπάνω, τι μέλλει γενέσθαι;

Δύσκολο να το πούμε, με τόσες διαφορετικές παραμέτρους, αλλά ιδού τρία πιθανά σενάρια:

1^ο σενάριο- Συμφωνία.

Υπάρχουν δυο τρόποι για να επιτευχθεί μια συμφωνία μεταξύ Αθήνας και τρόικας. Τα δυο μέρη μπορούν να συμφωνήσουν στο ότι θα δεχτούν μια επιμήκυνση της αποπληρωμής, και μια μείωση των επιτοκίων, χωρίς να σβηστεί μέρος του χρέους.

Από πλευράς τρόικας, η μείωση του κεφαλαίου του χρέους μοιάζει ανέφικτη, αφού ήδη διαφωνούν οι Φιλανδία και η Γερμανία.

Γνωρίζουν πως το μεγαλύτερο κομμάτι του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια θεσμικών παραγόντων, κάτι που σημαίνει ότι η πιθανότητα μεταδοτικότητας είναι μικρή. Παρόλα αυτά, ο κυβερνών συνασπισμός της Γερμανίας δεν θα πετύχαινε κοινοβουλευτική έγκριση για κάτι τέτοιο, αλλά ούτε και δημοσκοπική.

Από την άλλη, η τρόικα και η Αθήνα θα μπορούσαν να φτιάξουν ένα πρόγραμμα (back-loaded) λιτότητας.

Αν και η  οικονομική τόνωση που θέλει η Αθήνα είναι το αντίθετο της λιτότητας, ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να πετύχει κάποια μικρή τόνωση βραχυπρόθεσμα αν δεσμεύονταν να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, και σε κάποιο σχέδιο που θα οδηγούσε τους δείκτες προς τα κριτήρια του Μάαστριχ, έστω εν καιρώ.

2^ο σενάριο- Πτώχευση

Αυτό είναι πιθανό να συμβεί. Για αυτό και έχει αναστραφεί η καμπύλη των ελληνικών επιτοκίων με τα 3ετή χρέη να είναι πιο ακριβά από τα 10ετή.

Μια συμφωνία μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και τρόικας μοιάζει αδύνατη. Και οι τακτικές διαπραγμάτευσης που χρησιμοποιούσε ως τώρα η τρόικα, εδώ δεν θα έχουν μεγάλο αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα έβαλαν τους Ιρλανδούς στη σειρά απειλώντας να αποσύρουν την έκτακτη ενίσχυση της ΕΚΤ προς τις τράπεζές τους. Μπορούν να κάνουν το ίδιο και για τις ελληνικές, μόνο που πέρσι η Ελλάδα πέτυχε πρωτογενές πλεόνασμα, και άρα δεν χρειάζεται νέα οικονομική ενίσχυση για να συντηρηθεί, εκτός του να πληρώνει τόκους και δόσεις για το χρέος της. Θα μπορούσε δηλαδή να κηρύξει στάση πληρωμών, και να καλύπτει όλες τις ανάγκες της (πλην τόκων) επ αόριστον, μέχρι να αναδιαρθρωθεί το χρέος της.

Αυτό θα ήταν το ατού της Αθήνας, αφού η Ελλάδα είναι η μοναδική έτσι, και άρα η όποια μεταδοτικότητα θα ήταν διαχειρίσιμη. Ακόμη και έτσι λοιπόν, δεν θα βλέπαμε τον Αρμαγεδώνα.

3^ο σενάριο- Η Ελλάδα αποχωρεί από την ευρωζώνη

Αυτό είναι και το πιο επικίνδυνο σενάριο. Το πρόβλημα είναι ότι με βάση τη σημερινή αξία του ευρώ, τα σημερινά παραγωγικά επίπεδα της Ελλάδας είναι πολύ χαμηλά.

Σε μια νομισματική ένωση  με τη  Γερμανία, η μόνη οδός προς την επιτυχία είναι ένας συνδυασμός μεταφορών χρημάτων και  πληρωμών (transfer payments) και εσωτερικής υποτίμησης π.χ. μείωση μισθών και τιμών.

Όταν επανενώθηκε η Γερμανία, τα κρατίδια της Ανατολής μπόρεσαν να ενταχθούν εντός 20 ετών, εξαιτίας της μετανάστευσης στη Δύση, και τεράστιων μεταφορών χρήματος μέσω του γερμανικού φόρου αλληλεγγύης. Ακόμη και έτσι όμως, τα ποσοστά ανεργίας στην Ανατολή ήταν τεράστια για πολύ καιρό.

Οι δυνατότητες μετακινήσεων για λόγους εργασίας εντός της Γερμανίας είναι περισσότερες από αυτές εντός της ΕΕ, που περιορίζονται από τη γλώσσα και τη κουλτούρα. Όσο για τις δημοσιονομικές μεταφορές πληρωμών, κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να γίνει ποτέ.

Μακροπρόθεσμα, μια εσωτερική υποτίμηση στην ευρωζώνη είναι αδύνατη από κοινωνικής και πολιτικής άποψης. Τότε είναι που θα κοιτούσαμε προς την έξοδο από αυτήν.

Το ευρώ έχει πέσει στο $1.12. Αυτό βοηθά την ΕΕ στο βαθμό που θέλει να συναλλάσσεται εμπορικά με χώρες εκτός ευρώ. Αν όμως η ελληνική κρίση μεγεθυνθεί, τότε η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ είναι πιθανή, οπότε το ίδιο πιθανή θα ήταν και μια αντίστοιχη έξοδος της Πορτογαλίας, της Ιταλίας, και της Ισπανίας.

Κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για το ευρώ. Χωρίς τον Νότο, το ευρώ θα αύξανε σημαντικά την αξία του, κάτι που θα δυσκόλευε τις εξαγωγές.

Η Γερμανία θα επέστρεφε σε ήπια ύφεση, και η Γαλλία θα έπρεπε να αρχίσει να σκέφτεται κι αυτή την έξοδο.

Οι Γερμανοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι ωφελήθηκαν τα μέγιστα από το αδύναμο ευρώ. Και άρα τους συμφέρει να το διατηρήσουν, ακόμη κι αν πρέπει να υποχωρήσουν στις διαπραγματεύσεις τους με τους Έλληνες.

Αυτή τη στιγμή, οι ελληνικές αγορές έχουν πανικοβληθεί. Αυτό απειλεί την ανάκαμψη. Ο κίνδυνος είναι ότι οι Γερμανοί άρχισαν να πιστεύουν πως η Ελλάδα μπορεί να απομονωθεί χωρίς να επηρεάσει την υπόλοιπη περιφέρεια.

Αυτή η αντίληψη μπορεί να τους κάνει να τα παίξουν όλα για όλα με την Αθήνα. Και άρα έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος για μια κατάρρευση των αγορών, και για μια νέα κρίση, σε ολόκληρη την ευρωζώνη.

Foreign Policy

Απόδοση: S.A.