Ο τηλεοπτικός καθρέφτης μας…

 «Άρα, οι επιβάτες καταλάβαιναν για αρκετή ώρα τι συνέβαινε. Διότι έβλεπαν τον κυβερνήτη να χτυπά απεγνωσμένα την πόρτα του cockpit και να μην του ανοίγει ο συνάδελφός του. Πείτε το και σεις, που είστε πιλότος. Όταν κατεβαίνει ένα αεροπλάνο με 3.500 πόδια το λεπτό, δεν νιώθουν την κάθοδο οι επιβάτες; Δεν ήξεραν πολύ πριν συντριβούν ότι έρχεται το τέλος τους;».

Παρακολουθούσα τον συνάδελφο να προσπαθεί να εκπέμψει τόσο παραστατικά τη φρίκη που έζησαν οι 150 επιβάτες και ειλικρινά απορούσα.
Έμοιαζε σαν να έχει βάλει στοίχημα με τον εαυτό του να μεταδώσει και στον πιο ανυποψίαστο τηλεθεατή τον τρόμο που, όπως έλεγε και ξανάλεγε, «βίωσαν όλοι οι επιβάτες πολύ πριν την καταστροφή»...

Έχοντας δουλέψει στην τηλεόραση, γνωρίζω βέβαια τη διαφορά της παρουσίασης μιας είδησης στο γυαλί. Τη ζητούμενη εκλαΐκευση θυμάμαι να μου την περιγράφει, στα τέλη του ’90, μ’ ένα πολύ εύστοχο παράδειγμα ο τότε διευθυντής του ΑΝΤ1, Γ. Παπουτσάνης: «Αν στο μυαλό σου οι εφημερίδες είναι μπουτίκ, εδώ είμαστε σούπερ μάρκετ».
Κι όντως, οι δημοσιογράφοι στην τηλεόραση, χωρίς πολλές φορές να το καταλαβαίνουμε, λειτουργούμε ως πωλητές των ειδήσεων, προσαρμόζοντας ακόμη και τη γλώσσα μας στις εικόνες και αποφεύγοντας την «κουραστική» ανάλυση της εφημερίδας.

Αυτό, ωστόσο, που το σινάφι μου έχει αποφύγει, έστω να αναρωτηθεί όλα αυτά τα χρόνια, είναι μήπως τελικά στο όνομα αυτής της τηλεοπτικής απλούστευσης, έχουμε δημιουργήσει στην Ελλάδα ένα ειδησεογραφικό έκτρωμα που δεν απαντάται πουθενά στην Ευρώπη, και θα γίνω σαφέστερος. Περισσότερο από επαγγελματική περιέργεια, όχι μόνο χρονομέτρησα πόση ώρα αφιέρωσαν τα κανάλια μας στην πτώση του Airbus, αλλά ζήτησα από δύο φίλους να κάνουν το ίδιο στη Γερμανία και τη Γαλλία. Χρονομέτρησα και το BBC, ενώ μια φίλη στο Euronews μού μετέφερε τα δικά της δεδομένα.

Μην τα πολυλογώ, σε κανένα τηλεοπτικό δίκτυο –ούτε καν στη Γερμανία (!)– η τραγική αυτή είδηση δεν κατέλαβε το 80% του χρόνου των δελτίων ειδήσεων, όπως συνέβη στην Ελλάδα, και μάλιστα με τον τρομολαγνικό τρόπο που παρουσιάστηκε.

Τι εννοώ;

Φέρτε στο μυαλό σας όχι μόνον τους τίτλους, αλλά το μελοδραματικό ύφος, το οποίο για μια ακόμη φορά συνόδευσε τα σχετικά βίντεο. Δεν ξέρω ποιος πρωτολάνσαρε στην Ελλάδα αυτήν τη μάστιγα που συνοδεύεται ενίοτε και με μουσική θρίλερ (!), αλλά σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα οι δημοσιογράφοι δεν παριστάνουν στα δελτία ειδήσεων τους δραματικούς ηθοποιούς, διαβάζοντας βαρύγδουπες φράσεις του τύπου «η αστυνομία εξυφαίνει το προφίλ του πιλότου μακελάρη, που πήρε στον λαιμό του 150 αθώες ψυχές» ή και ανόητους λυρισμούς, όπως «οι χαρούμενες φωνές των 16 μαθητών θα τραγουδούν πια με τους αγγέλους».

Κι όμως, αυτό το στυλ «ειδήσεων», που χρόνια τώρα αντί να ενημερώνει έχει ως αποκλειστικό στόχο τα νούμερα τηλεθέασης, όχι μόνον το θεωρούμε φυσιολογικό στην Ελλάδα, αλλά δεν κατανοούμε και μια σημαντική παρενέργειά του.

Την πλήρη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, όπως αυτή εκλαμβάνεται τελικά από τους τηλεθεατές.

Διότι, αν το σκεφτείτε, χρόνια τώρα όλες οι τηλεοπτικές «ειδήσεις», εγχώριες και διεθνείς, παρουσιάζονται στην Ελλάδα με μοναδικό σκοπό να προκαλέσουν, είτε τον φόβο (που διασφαλίζει τηλεθέαση) είτε έστω τη συγκίνηση και την περιέργεια. Ετσι, όμως, έχουμε φτάσει στο σημείο να μεταδίδονται ως σημαντικότερα διεθνή γεγονότα της ημέρας «τα δάκρυα της Celine Dion για τον σύντροφό της» ή και η «γέννα ενός ρινόκερου» σε κάποιο ζωολογικό κήπο και ο μέσος πολίτης να μην έχει ιδέα για τους 220.000 νεκρούς του εμφυλίου στη (μιάμιση ώρα «μακριά» μας) Συρία ή και να πιστεύει, π.χ., ότι μια κρίση που υπήρχε στην Ουκρανία, μάλλον, πέρασε για να μην τη δείχνουν τα κανάλια.

Μη γελιόμαστε.

Αυτή είναι η βασική αιτία της πλήρους σύγχυσης που υπάρχει στην Ελλάδα, ακόμη και για την κατανόηση των λόγων που προκάλεσαν την οικονομική κρίση, όπως και ότι ύστερα από πέντε ολόκληρα χρόνια οι περισσότεροι εξακολουθούν να την αποδίδουν σε κάποιους άλλους γενικώς και όχι στους εαυτούς μας.

Όσο, δε, τα κανάλια από τα οποία ενημερώνεται η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών εξακολουθούν να δημιουργούν πλασματικούς εχθρούς και αναμασούν καραμέλες του τύπου «η Ελλάδα βιώνει μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση», αποκρύπτοντας ότι η χώρα μας ακόμη και τώρα ανήκει στα 35 πλουσιότερα κράτη του πλανήτη, τόσο θα αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε ότι η μόνη λύση για να αποφύγουμε τα χειρότερα είναι να κάνουμε ό,τι ακριβώς μας συμβουλεύουν όλες οι «υπόλοιπες» χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία –κατά τα άλλα– θέλουμε να ανήκουμε…

Κωνσταντίνος Ζούλας

Καθημερινή