Η εγγενής αδυναμία των κομμάτων…

Αλήθεια, έχει κανείς αναρωτηθεί και προβληματιστεί σχετικά με το τι είδος, τι είδη, ανθρώπων είναι αυτά που έλκονται από τα κόμματα; Που σπεύδουν να τα στελεχώσουν, που διαθέτουν ώρες και μέρες από τη ζωή τους σ’ αυτά, αντί π.χ. να κάνουν κάτι άλλο, ένα ποδήλατο, κάνα 5χ5, καμιά θεατρική ομάδα, κάτι σε χόμπι ρε αδερφέ όπως όλος ο «φυσιολογικός» κόσμος;

Μπορεί να μην ξέρω ποια ακριβώς είναι η έννοια του «φυσιολογικού», ξέρω όμως ότι σχεδόν κανένας εκεί έξω δεν θεωρεί και τόσο φυσιολογικούς όσους ξοδεύουν τον όποιο ελεύθερο χρόνο τους στα πολιτικά κόμματα, ιδίως στα χαμηλά επίπεδα…

Μισό λεπτό, εδώ νομίζω χρειάζεται μια διόρθωση: Ο «κόσμος» θεωρεί φυσιολογικότατους όσους κομματίζονται στο βαθμό που θεωρεί ότι αυτό το κάνουν για να εξυπηρετήσουν κάποιο προσωπικό τους συμφέρον, ας τους ονομάσουμε «συμφεροντολόγους» για να συνεννοούμαστε. Κάνα διορισμό, κάποια αδειούλα, καμιά εξυπηρετησούλα. Τους περιφρονεί βαθύτατα βέβαια, αλλά το κατανοεί.

Οι πάντες κατανοούν την ανάγκη να εξυπηρετεί κανείς τα προσωπικά του συμφέροντα. Και θα πρόσθετα ότι οι περισσότεροι θεωρούν ότι αυτό είναι το μόνο ή το κύριο είδος των ανθρώπων που τα στελεχώνουν.

Μια πρόχειρη ματιά γύρω μας θα συνηγορούσε μ’ αυτή την άποψη. Μια προσεκτικότερη όμως θα αποκάλυπτε τα εξής στοιχεία και θα μας προβλημάτιζε αρκετά: Κατ’ αρχάς, αυτό ισχύει σχεδόν αποκλειστικά για τα μεγάλα κόμματα εξουσίας. Πώς λοιπόν εξηγείται το ότι πέραν αυτών υπάρχουν δεκάδες μικρότερα με χιλιάδες συνολικά μέλη;

Επιπλέον πώς θα μπορούσαν να σταθούν όρθιοι τέτοιοι, συχνά τεράστιοι, μηχανισμοί βασισμένοι αποκλειστικά σε ανθρώπους που μόνο ευκαιριακά βρίσκονται εκεί; Σίγουρα χρειάζεται και κάποιο άλλο είδος ανθρώπων.

Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει ένα άλλο είδος, αυτό των «οπαδών». Των ανθρώπων δηλαδή που αντιμετωπίζουν την πολιτική ως ένα είδος ποδοσφαιρικού ματς. Κάνουν το χαβαλέ τους, πότε η ομάδα κερδΑ, πότε χάνει, πάντα τα βάζουν με τη διαιτησία και η ζωή συνεχίζεται. Υπαρκτή κατηγορία βέβαια, αλλά σχεδόν υπό εξαφάνιση πια ακόμα και στα μέρη μας. Χώρια ότι αυτοί είναι ακόμα λιγότερο αξιόπιστοι και ικανοί να στηρίξουν την ύπαρξη και λειτουργία ενός κομματικού μηχανισμού.

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τους έμμισθους/επαγγελματίες. Η ύπαρξή τους ακολουθεί την ύπαρξη των μελών-εθελοντών και σε κάθε περίπτωση δεν τους υποκαθιστά καθώς είναι και λίγοι αριθμητικά αλλά και ακατάλληλοι για τους τόνους της καθημερινής («βρώμικης») δουλειάς που απαιτείται.

Κι όπως ξέρουμε τέλος όλοι, δεν αρκεί καθόλου το να ενδιαφέρεται κανείς για την πολιτική για να πάει να γίνει μέλος ενός κόμματος. Δε χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσω επ’ αυτού.

Ας μην τα πολυλογώ άλλο. Έψαξα και βρήκα για σας τις τρεις βασικές κατηγορίες που είναι εκ φύσεως και αναπόφευκτα ο κύριος πυλώνας των κομμάτων καθώς από αυτές προέρχονται αν όχι τα περισσότερα μέλη τους, σίγουρα τα πιο σταθερά και επίμονα. Αλλά ταυτόχρονα ο πυρήνας και η κύρια αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα κόμματα. Η εγγενής αδυναμία τους αν θέλετε:

- Πρώτη κατηγορία, ας τους αποκαλέσουμε «εισοδηματίες»: Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν λυμένο το βιοποριστικό τους πρόβλημα, προφανώς τους ενδιαφέρει η πολιτική και έχουν μπόλικο χρόνο να σπαταλήσουν. Αλλά και χρήμα, καθώς είναι συχνά ακριβούτσικο σπορ, ακόμα και στα χαμηλά επίπεδα.

- Δεύτερη κατηγορία, οι «χομπίστες». Ναι, μην ξαφνιάζεστε, υπάρχουν και κάποιοι που το κάνουν για χόμπι, για να σκοτώσουν έστω την ώρα τους. Δεν είναι υποχρεωτικό να ενδιαφέρονται ντε και καλά για την πολιτική, αρκεί να ενδιαφέρονται για τις ανθρώπινες σχέσεις, την παρέα με άλλους ανθρώπους ότι και να σημαίνει για τον καθένα αυτό. Γκομενικά, κουτσομπολιό, κουβεντούλα, οτιδήποτε μπορεί να ψάχνει ο καθένας.

- Τρίτη κατηγορία, οι «φιλόδοξοι». Συχνά συγχέονται με τους συμφεροντολόγους αλλά δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Οι δεύτεροι θέλουν απλώς μέσω των κομμάτων να κάνουν κάτι άσχετο μ’ αυτά και την πολιτική, οι πρώτοι όμως θέλουν να κάνουν πολιτική καριέρα. Ακόμα και σε επίπεδο χωριού ή γειτονιάς. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν «αξίωμα» το να είναι διαχειριστές στην οικοδομή τους, δεν υπάρχει τίποτα το παράξενο που κάποιοι το βλέπουν ως έναν τρόπο ικανοποίησης των φιλοδοξιών τους μέχρι και σε τέτοιο επίπεδο.

Από τις παραπάνω κατηγορίες η λιγότερο προβληματική είναι η πρώτη. Είναι γενικά άνθρωποι λιγότερο πεινασμένοι για χρήμα και εξουσία, συχνά περισσότερο μορφωμένοι από το μέσο όρο.

Ωστόσο αδυνατούν συχνά να πιάσουν τον παλμό του λεγόμενου «μέσου» ανθρώπου, να κατανοήσουν τη θέση και τα προβλήματά του, με δυο λόγια αρκετές φορές η επαφή τους με την πραγματικότητα είναι προβληματική. Και κάπως έτσι, καθώς συχνά φτάνουν ψηλότερα από τους άλλους, αυτή η αδυναμία αντανακλά σε ολόκληρο το κόμμα και την πολιτική που πρέπει αυτό να παράξει.

Η δυνητικά χειρότερη είναι αναμφίβολα η δεύτερη. Αν και είναι δύσκολο να την κωδικοποιήσεις σε έναν-δυο χαρακτηριστικούς τύπους ανθρώπου που να την εκφράζουν (βασικά περιλαμβάνει σχεδόν κάθε καρυδιάς καρύδι) συνήθως οι πιο προβληματικοί προέρχονται από εκεί.

Υπάρχουν μέχρι και ψυχιατρικές περιπτώσεις που σε οποιαδήποτε άλλη ομάδα ανθρώπων που δε θα είχε την ανάγκη να κολακεύει τους πάντες (όπως την έχουν τα κόμματα) δε θα γίνονταν ανεκτοί. Άνθρωποι ακοινώνητοι, χωρίς ικανότητες, με ανασφάλειες είναι συχνό φαινόμενο και αυτονόητα άκρως επιβλαβείς για κάθε είδους ένωσης προσώπων. Αλλά κολλάν στα κόμματα διότι, είπαμε, τα κόμματα δεν θέλουν και σπανιότατα τολμούν να τους αποβάλλουν. Τους κρατάνε συνήθως σε χαμηλά επίπεδα για να περιορίζουν τη ζημιά, αλλά επειδή είναι πολυπληθείς αυτό καμιά φορά δεν είναι πλέον δυνατό. Επιβάλλονται πολλές φορές με τον όγκο του αριθμού τους και τότε η ζημιά είναι ανεπανόρθωτη.  

οι ψυχιατρικές περιπτώσεις που λέγαμε...

Παρόμοιο μέγεθος ζημιάς (και συχνά σε μικρότερο χρόνο) μπορεί να προκαλέσει και η Τρίτη κατηγορία καθώς η φιλοδοξία καθαγιάζεται βέβαια όταν συνοδεύεται από την ανάλογη ικανότητα αλλά είναι σκέτη καταστροφή όταν αυτό δεν ισχύει.

Ωστόσο η προσωπική μου εμπειρία μου έχει δείξει ότι συνήθως αυτοί μπορούν να παραμένουν υπό έλεγχο αρκεί να υπάρχει στοιχειωδώς καλό μάνατζμεντ (π.χ. με ανάθεση πολλών πόστων, ακόμα και ασήμαντων) από την ηγεσία και ικανός αριθμός μελών στο κόμμα. Διότι οι φιλόδοξοι θέλουν πάντα να δείχνουν «καλό» πρόσωπο στα υπόλοιπα μέλη, ανεξάρτητα πόσο τα υποτιμούν ενδόμυχα.

Η «καριέρα» τους προηγείται και είναι πολύ δύσκολο να το πετύχεις όταν είσαι μισητός εσωτερικά.

Και τι γίνεται με τους «απλούς» «καθημερινούς» ανθρώπους που τρέχουν όπως όλοι να επιβιώσουν, πλην όμως ενδιαφέρονται για την πολιτική και έχουν διάθεση και ικανότητα να προσφέρουν; Αυτοί λοιπόν δεν έχουν ούτε χρόνο για χάσιμο ούτε περίσσευμα υπομονής. Γι’ αυτό σπανίζουν κι ας είναι περιζήτητοι (περιζήτητοι διότι δε δημιουργούν προβλήματα και είναι σε θέση να πετύχουν όσο κανείς, αυτό που τόσο θέλουν τα κόμματα, τη λεγόμενη «σύνδεση με την κοινωνία»).

Τα κόμματα στην Ελλάδα έχουν ουσιαστικά πεθάνει εδώ και καιρό διότι εδώ και καιρό ξέμειναν από αυτή την κατηγορία ανθρώπων. Ζουν απλώς επειδή κάποια πρέπει να κατεβαίνουν στις εκλογές και κάποια εξ αυτών να κυβερνάνε. Είναι στην ουσία νεκροζώντανα, ζόμπι αν προτιμάτε. Και θα παραμείνουν τέτοια στο διηνεκές διότι η κατάσταση έχει παγιωθεί – κανείς σοβαρός δεν έχει ίχνος ελπίδας αν πάει να μπλέξει με όλες αυτές τις κατηγορίες ανθρώπων, κι αν το κάνει είναι καταδικασμένος να αποτύχει.

Και τον τέλειο και σούπερ ικανό ηγέτη να έχουν, εν τέλει θα αποτύχουν διότι κανείς δεν μπορεί να κάνει θαύματα χωρίς σταθερή υποστήριξη. Ιδίως στην πολιτική.

Οι μόνοι που μπορούν να ελπίζουν για το μέλλον είναι οι νέοι κομματικοί σχηματισμοί. ΑΝ σε πρώτη φάση προσελκύσουν τέτοιους κυρίως ανθρώπους και ΑΝ σε δεύτερη φάση δημιουργήσουν δομές και θεσμούς που αυτούς όχι μόνο θα τους κρατήσουν αλλά και θα τους αναδείξουν, στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Όπως και των άλλων κατηγοριών που μπορούν να προσφέρουν, την ίδια στιγμή που με τους ίδιους θεσμούς και πρακτικές θα ελέγχουν την κατάσταση με τους προβληματικούς. Είναι τόσο απλό και τόσο δύσκολο ταυτόχρονα.

Αλλά όπως είπε και ο ποιητής, τίποτα που να αξίζει δεν είναι εύκολο…

Ο Παραβάτης