Μια κρίση που δεν χρειάζονταν…

Μετά την πρόσφατη κατάρριψη του ρωσικού Su-24 από τους Τούρκους, οι ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοι της Άγκυρας της πρόσφεραν τη στήριξή τους. Όπως επιχειρηματολόγησε και ο Ομπάμα, κάθε κράτος έχει το δικαίωμα της αυτοάμυνας.

Στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας η Τουρκία στέκεται απέναντι στον Άσαντ, τον οποίο στηρίζει με παρεμβάσεις της η Μόσχα, και από την αρχή της σύρραξης προσφέρει βοήθεια σε μια σειρά από ένοπλες αντιπολιτευτικές ομάδες που πολεμάνε για την ανατροπή του συριακού καθεστώτος.

Πέρα όμως από τις διαφορές που υπάρχουν, χρειάζεται να απαντηθούν και ορισμένα ερωτήματα που προκύπτουν...

Το πρώτο έχει να κάνει με την παραβίαση του τουρκικού εναέριου χώρου. Υποτίθεται ότι το ρωσικό βομβαρδιστικό πετούσε εντός της τουρκικής επικράτειας για 17 δευτερόλεπτα συνολικά. Πριν το καταρρίψουν, οι Τούρκοι το προειδοποίησαν (χωρίς αποτέλεσμα) μέσω ασυρμάτου δέκα φορές μέσα σε πέντε λεπτά.

Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι μια τέτοια ασήμαντη παραβίαση δικαιολογεί μια κατάρριψη, αν και η τουρκική πλευρά ισχυρίζεται ότι υπήρξαν αρκετές παρόμοιες πιο πριν. Η ειρωνεία είναι ότι ο Ερντογάν, όταν ήταν πρωθυπουργός το 2012, είχε διαμαρτυρηθεί έντονα επειδή οι Σύριοι κατέρριψαν ένα τουρκικό μαχητικό που είχε βρεθεί εντός του δικού τους εναέριου χώρου. Είχε τονίσει τότε πως «μια μικρής διάρκειας συνοριακή παραβίαση δεν μπορεί να αποτελεί πρόφαση για επίθεση».

Γιατί λοιπόν διαφέρει η σημερινή περίπτωση; Εξάλλου, καθημερινά σημειώνονται παραβιάσεις εναερίου χώρου από πλευράς τουρκικών και ελληνικών πολεμικών αεροσκαφών, χωρίς ποτέ κανείς εξ αυτών να σκεφτεί σοβαρά την κατάρριψη του άλλου.

Δεύτερον, ο ισχυρισμός του Ομπάμα ότι η Τουρκία έχει το δικαίωμα της αυτοάμυνας δεν ισχύει σε αυτή την περίπτωση. Οι δυο χώρες είναι φίλες, με ισχυρούς εμπορικούς και τουριστικούς δεσμούς. Ο Πούτιν και ο Ερντογάν έχουν υποσχεθεί να αυξήσουν τον όγκο των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών στα $100 δις ως το 2023. Και οι δυο χώρες βασίζονται σε αυτές τις συναλλαγές. Η Τουρκία καταναλώνει τεράστιες ποσότητες ρωσικής ενέργειας, και η Ρωσία χρειάζεται το συνάλλαγμα που αυτό της προσφέρει. Συνεπώς, η παρουσία ενός οπλισμένου βομβαρδιστικού στα όρια της τουρκικής μεθορίου δεν αποτελεί σοβαρή απειλή για ένα σημαντικό κράτος μέλος του ΝΑΤΟ όπως είναι η Τουρκία, και άρα γιατί να αισθανθεί ότι απειλήθηκε πραγματικά;

Επίσης, γιατί μια Ρωσία που έχει χίλια προβλήματα να απειλήσει μια φιλική χώρα; Με άλλα λόγια, δεν μιλάμε για μια περίπτωση αυτοάμυνας, αλλά για υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας.

Και τότε, γιατί η Τουρκία να ρίξει το αεροπλάνο; Υπάρχουν δυο πιθανές εξηγήσεις, αν και καμία δεν είναι απόλυτα ικανοποιητική.

Η πρώτη θέλει τα δυο τουρκικά F-16 να εφαρμόζουν κανόνες εμπλοκής που απαιτούν την αναχαίτιση οποιουδήποτε αεροσκάφους παραβιάζει τον εναέριο χώρο της χώρας, ειδικά αν αυτό δεν ανταποκρίνεται στις προειδοποιήσεις. Αυτό ίσως να ισχύει εξαιτίας του ότι οι Ρώσοι παραβιάζουν τακτικά τον τουρκικό εναέριο χώρο. Όμως πρόκειται για μια πάρα πολύ σημαντική απόφαση για να αφεθεί στην διακριτική ευχέρεια ενός πιλότου, ή του ελεγκτή εναέριας κυκλοφορίας στο έδαφος.

Η επίθεση κατά ρωσικού αεροσκάφους ενέχει τον κίνδυνο να εμπλακεί η συμμαχία του ΝΑΤΟ σε μια σύγκρουση που δεν θέλει. Το ΝΑΤΟ βεβαίως υποστήριξε την Τουρκία, όπως είχε κάνει και το 2012, τότε που οι ρόλοι ήταν αντεστραμμένοι.

Η δεύτερη εξήγηση θέλει την Τουρκία να δρα εσκεμμένα. Η Άγκυρα δηλαδή είχε προαποφασίσει να κάνει αυτό που έκανε σε κάθε περίπτωση παραβίασης του εναέριου χώρου της. Σε αυτό το σενάριο, με βάση τα πέντε λεπτά της προσπάθειας επικοινωνίας με το ρωσικό τζετ, οι τουρκικές δυνάμεις είχαν άφθονο χρόνο να συνεννοηθούν με τους πολιτικούς τους προϊσταμένους. Εδώ μιλάμε για μια απόφαση που σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν να πάρουν οι Τούρκοι επιτελάρχες χωρίς την συγκατάθεση της πολιτικής ηγεσίας. Όμως, με όλο αυτό το διακύβευμα, τι είναι αυτό που ενθάρρυνε την τουρκική ηγεσία να προχωρήσει σε κατάρριψη;

Οι Τούρκοι έδειχναν ιδιαίτερα θυμωμένοι που οι Ρώσοι βομβάρδιζαν τους αντικαθεστωτικούς συμμάχους τους. Η Τουρκία είχε επενδύσει σε αυτή την συμμαχία. Μάλιστα ο Ερντογάν παραδέχθηκε δημόσια ότι τους προμήθευε με όπλα.

Ένας άλλος ανησυχητικός παράγοντας για την Άγκυρα είναι η αυξανόμενη δυτική συναίνεση μετά τα γεγονότα του Παρισιού, για προτεραιότητα στην αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους εις βάρος της αντιμετώπισης του Άσαντ, η ανατροπή του οποίου ήταν ανέκαθεν η βασική εστίαση της Τουρκίας.

Πάντως οι Τούρκοι πολύ σωστά προέβλεψαν την στήριξη από το ΝΑΤΟ, και ορθώς αντιλήφθηκαν την κόπωση της Δύσης για την επιθετικότητα του Πούτιν (βλ. Ουκρανία) αν και η απόφαση που πήραν ενείχε πάρα πολύ μεγάλο ρίσκο. Η απόφαση για την κατάρριψη απαιτούσε μεγάλη αυτοπεποίθηση, και ήταν ένα είδος τζόγου. Όλα αυτά καταλήγουν στον πρόεδρο Ερντογάν, που διαθέτει αυτού του είδους τις ικανότητες.

Τώρα η Τουρκία ίσως να κατάλαβε ότι το παραέκανε. Ο Ερντογάν, που στην αρχή είπε ότι δεν υπάρχει λόγος να απολογηθεί, τώρα λέει πως αν ήξεραν ότι πρόκειται για ρωσικό αεροπλάνο, θα δρούσαν διαφορετικά. Μάλλον άλλαξε «ρότα» επειδή ο Πούτιν δεν έχασε καθόλου χρόνο προβαίνοντας σε αντίποινα κατά των συμφερόντων της Τουρκίας. Βομβαρδίστηκαν τουρκικά κονβόι που μετέφεραν εφόδια στην συριακή αντιπολίτευση, απαγορεύτηκε η είσοδος στη χώρα σε Τούρκους επιχειρηματίες στο αεροδρόμιο της Μόσχας, ακυρώθηκαν τουριστικά πακέτα προς την Τουρκία, και τώρα η Μόσχα σκέφτεται να επιβάλλει βίζα για τους Τούρκους από την 1/1/16.

Το πιο ανησυχητικό όμως είναι το συνεχώς αυξανόμενο οπλοστάσιο, με εξελιγμένα αντιαεροπορικά συστήματα S400, που οι Ρώσοι μεταφέρουν στην Συρία. Αυτό είναι που θα δυσκολέψει τη ζωή των συμμαχικών αεροσκαφών πάνω απ τη Συρία, και είναι κάτι που η Ουάσιγκτον ποτέ δεν ήθελε να συμβεί.

Οι εντάσεις σίγουρα θα χαλαρώσουν συν τω χρόνω, αλλά προς το παρόν δυο «άστατοι» ηγέτες βρίσκονται απέναντι ο ένας στον άλλον.

Το πόσο θα διαρκέσει αυτή η αντιπαράθεσή τους εξαρτάται κυρίως από τους δικούς τους προσωπικούς υπολογισμούς.

The American Interest

Απόδοση: S.A.