Η βουβή, υπόκωφη εξέγερση…

“Φοβάμαι ότι δεν καταλαβαίνουμε τη χώρα στην οποία ζούμε”, δήλωσε μετά τη νίκη Τραμπ ο γνωστός μας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. Σκέψου δηλαδή πολύ περισσότερο πόσο και τι καταλάβαινε από Ελλάδα, όπου ερχόταν και μας έκανε βαρύγδουπες αναλύσεις. Γρυ. Και δεν είναι ο μόνος.

Η εκλογή Τραμπ, το Brexit, η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, φαίνονται σε αρκετούς ως ανορθολογικές συμπεριφορές λαών, αλλά δεν είναι καθόλου έτσι. Ο ανορθολογισμός χαρακτηρίζει μάλλον τους ίδιους που δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει, αν και θα όφειλαν, εφόσον τυγχάνουν πολιτικοί ηγέτες ή διανοούμενοι και η δουλειά τους είναι να αναλύουν και να διαχειρίζονται την όντως πραγματικότητα, κι όχι εκείνη που κατασκευάζουν η έλλειψη οξυδέρκειας και οι εμμονές. Δουλειά τους είναι να προβλέπουν και όχι να κλαψουρίζουν έκπληκτοι και αναδρομικά πάνω απ’ το χυμένο και κομμένο γάλα…

Προφανώς το “πολιτικώς ορθό”, που επιβλήθηκε ανορθολογικά, σε υπερβολικές δόσεις και βιαίως στην Ευρώπη και στην Αμερική, ερέθισε, πίεσε καταχρηστικά και τελικά προκάλεσε βουβά την έκρηξη ενός άλλου ορθολογισμού-ανορθολογισμού, του μέσου ανθρώπου που ζει εκτός κάδρου και δημοσιότητας κι αισθάνεται την ταυτότητά του να χλομιάζει.

Κι όμως αυτή τη σιωπηρή, αλλά τεράστια μεταστροφή-εξέγερση αρνούμαστε ακόμα να τη δούμε – τουλάχιστον αρνούνται να τη δουν ένα σωρό πολιτικοί ηγέτες και διανοούμενοι, διότι τους χαλάει το σι-μπεμόλ και την προκάτ ουμανιστική σούπα απ’ την οποία τρέφονται τόσα χρόνια με αυταρέσκεια και με κάποια περιφρόνηση προς τις ευαισθησίες, τις λανθασμένες έστω, κεκτημένες ωστόσο, απόψεις ευρέων στρωμάτων “κανονικών” ανθρώπων.

Και επιμένουν αυτιστικά, ενώ δεν λύνουν τα προβλήματα, να κανοναρχούν ακόμα με αφορολόγητο “ουμανισμό” και μοιράζοντας χαρακτηρισμούς περί ρατσισμού και τα λοιπά, ενώ τον ρατσισμό τον προκαλούν οι ίδιοι, αποκλειστικώς οι ίδιοι, με την ανικανότητά τους, τη συσσώρευση και την επιδείνωση του προσφυγικού, το οποίο δεν μπορούν να διευθετήσουν. Αρνούνται να δουν την οδυνηρή πραγματικότητα, να ψελλίσουν έστω βασικές αλήθειες, να πασχίσουν να ελαφρύνουν τα πράγματα, να μην οδηγήσουν με το ζόρι τον εκάστοτε λαό, ή βασικά του στρώματα, στην απέναντι όχθη και μετά να λένε ότι φταίει αυτός.

Και βαυκαλίζονται ακόμη πολλοί ότι η φτώχεια, η μετανάστευση και η καταστροφή των εργασιακών δικαιωμάτων θα οδηγήσουν τον κόσμο σε πιο αριστερές θέσεις, ενώ συμβαίνει το εντελώς αντίστροφο: τεράστιες μάζες εξωθούνται με τη βουκέντρα προς τον εθνικισμό και τον συντηρητισμό, αναδιπλώνονται και ριζοσπαστικοποιούνται προτροπάδην προς την ανάποδη κατεύθυνση. Κι αυτό συμβαίνει διότι, όταν θίγονται υπερβολικά οι πυρήνες της αυτοαντίληψης και της αυτοσυνείδησης μιας κοινωνίας, τότε η κοινωνία αυτή αντιδρά όπως ο σκαντζόχοιρος, μη έχοντας πια άλλον τρόπο. Κάποιοι δεν το κατάλαβαν ακόμα, ούτε καν τώρα, μετά απ’ αυτό που συνέβη στις ΗΠΑ. Τα πράγματα αλλάζουν και μεταβάλλονται σιγά καταρχήν και μετά ραγδαία στα σπλάχνα της κοινωνίας, που δείχνει ξαφνικά το μέγεθος της ένδον ποιοτικής μεταβολής της, εκπλήττοντας τους πάντες, κυρίως εκείνους που δεν θα όφειλαν να εκπλαγούν, όντας οι αθέλητοι αυτουργοί και οι υπεύθυνοι αυτής της οδυνηρής μεταστροφής.

Θα πέφτει η πόλη και αυτοί θα ψέλνουν τα ίδια. Πού το περίεργο – έχει συμβεί στην ιστορία ένα σωρό φορές. Η Ευρώπη βρίσκεται ήδη σε μια προ-Τραμπ περίοδο. Όποιος ταξιδεύει στα ευρωπαϊκά κράτη και έχει τα μάτια να δει τι συμβαίνει, το διακρίνει αμέσως. Αν είναι εθελότυφλος, δεν βλέπει βέβαια τίποτε, πέφτει στην άρνηση και απλώς αρχίζει να μοιράζει χαρακτηρισμούς, για να ξορκίσει την ιστορία.

Κι αυτό θα συνεχιστεί, με τον αναπόφευκτο τρόπο των υπνοβατών. Σχεδόν σαν πεπρωμένο.
Η βουβή εξέγερση από τα κάτω φουσκώνει σιωπηρά, δίνει σήματα, φωνάζει, προειδοποιεί. Όμως είναι βέβαιο πως κανείς δεν θα ακούσει. Ακόμα και τώρα οι Κρούγκμαν δεν θα καταλάβουν γρυ. Εκτός κι αν κάποιοι έστω στην Ευρώπη, παρά τα συνήθη της ιστορίας, προσπαθήσουν ειλικρινά να κατανοήσουν τι συμβαίνει και βρουν το σθένος να πάρουν σκληρές, οξυδερκείς αποφάσεις, πριν έρθουν εκείνα που θα είναι ασυγκρίτως πολύ σκληρότερα, αδιανόητα πιο σκληρά απ’ τη σημερινή πραγματικότητα.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Μακεδονία