Περί Survivor…

Πολλοί είναι εκείνοι που σνομπάρουν τα reality shows, τα οποία ήταν μόδα τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, 10-15 χρόνια πριν. Και όπως φαίνεται ξανάρχονται στη μόδα, αν κρίνω από το  Survivor το οποίο ξεκίνησε από χθες στον ΣΚΑΙ.

Βέβαια αυτοί που σνομπάρουν αυτού του είδους τις «ελαφριές» εκπομπές μπορεί να είναι και οι ίδιοι που κρατάνε πρώτα σε τηλεθέαση τα πρωινάδικα και τα μεσημεριανάδικα, να διαβάζουν ΕΣΠΡΕΣΣΟ και το ΧΩΝΙ, να ψηφίζουν τον συγκαμένο, και να συχνάζουν πρώτο τραπέζι πίστα στα απανταχού «κωλάδικα» ακούγοντας τα διαμάντια της τσιφτετελοπόπ κουλτούρας μας . Ναι, αλλά στα reality βάζουν κόκκινες γραμμές! Είναι προϊόντα υποκουλτούρας λένε, και εν πολλοίς έχουν δίκιο...

Προσωπικά, ήμουν, είμαι, και θα είμαι φανατικός θεατής του κάθε είδους reality  και του κάθε είδους trash tv, για πολλούς και διάφορους λόγους που θα προσπαθήσω να εξηγήσω πιο κάτω. Σέβομαι βέβαια όλους εκείνους τους και καλά ελιτιστές, που απεχθάνονται αυτήν την «φθηνή» τηλεόραση, όμως έχω να τους πω ότι χάνουν  την βαθύτερη ουσία, η οποία και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ειδικά για άτομα όπως εγώ, που τους αρέσει να παρατηρούν την ανθρώπινη συμπεριφορά, η οποία δεν είναι καθόλου αυτή που επιδεικνύουμε όλοι μας στα πλαίσια της καθημερινότητας και των κοινωνικών μας επαφών, αφού εκεί μπαίνουν όρια, κανόνες, και φραγμοί, που μας κάνουν να παριστάνουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε πραγματικά… να παίζουμε ρόλους για να είμαστε αρεστοί. Για να δένουμε με την «ομάδα». Για να μας δέχεται το σύνολο.

Και να θυμόσαστε πως στην επιστήμη της ψυχολογίας, ο ορισμός του εαυτού είναι το σύνολο των εντυπώσεων που έχουν οι άλλοι για εμάς (ή κάπως έτσι τέλος πάντων). Π.χ. αν μεγαλώσεις ακούγοντας από παντού ότι είσαι βλάκας, το πιο πιθανό είναι να αρχίσεις να συμπεριφέρεσαι σαν βλάκας, άσχετα αν έχεις IQ επιπέδου ιδιοφυίας. Αυτό έχει αποδειχτεί και πειραματικά ως εξής: Βάζει ο εξεταστής 9 μιλημένα (εκ των προτέρων) άτομα στη σειρά, και τελευταίο το «θύμα». Τους δείχνει (με ύφος αυθεντίας πάντα) δυο γραμμές στον μαυροπίνακα: Μια 20 εκατοστά, και μία 15. Στη συνέχεια τους ρωτάει έναν έναν ποια είναι η μακρύτερη; Οι μιλημένοι, με σιγουριά, λένε πως η μακρύτερη είναι εκείνη των 15 εκατοστών! Ε, λοιπόν, 8-9 στις 10 φορές, και ο δέκατος εξεταζόμενος απαντάει πως η μικρότερη είναι η μακρύτερη!!!!!

Γιατί; Διότι αισθάνεται ανασφαλής, δεν δίνει βάση στις αισθήσεις του, και πείθεται από τους «ομοίους» του, ότι αυτός είναι λάθος κι εκείνοι σωστοί. Δεν θέλει να πάει κόντρα στο ρεύμα σε βαθμό που να πείθει τον εαυτό του ότι το λάθος είναι σωστό. Αυτό είναι με απλά λόγια το λεγόμενο peer group pressure, που αν το κάνετε μια γενικότερη αναγωγή επί παντός επιστητού, θα δείτε ότι καθοδηγεί τις ζωές μας, και  εξηγεί γιατί γινόμαστε αυτό που γινόμαστε (π.χ. παοκτσήδες).

Γι αυτό, το να σου δίνεται που και που η σπάνια ευκαιρία να παρατηρήσεις μια πιο «γνήσια», και πιο ανεπιτήδευτη  ανθρώπινη συμπεριφορά, είναι μεγάλο κέρδος. Διότι έτσι μπαίνεις στα έγκατα της πραγματικής ανθρώπινης φύσης, η οποία παρά τις όποιες φιοριτούρες που της έχουν επιβληθεί από τον «πολιτισμό», κατά βάθος παραμένει αυτό που ήταν πάντα (το έλεγε και ο Φρόιντ): Σκληρή και ανάλγητη.

Αυτή η μελέτη της ανθρώπινης φύσης πάντα απασχολούσε ειδικούς και μη, με επίκεντρο τους ψυχολόγους, που τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 είχαν την ευκαιρία, μέσω των περίφημων πλέον πειραμάτων του Milgram και του Zimbardo στα πανεπιστήμια Stanford και  Yale, να εμβαθύνουν στην ανθρώπινη συμπεριφορά, την οποία μελέτησαν μέσα σε ελεγχόμενες συνθήκες, στο εργαστήριο, ή αλλιώς in vitro. Και τα συμπεράσματά τους ήταν συγκλονιστικά, αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά, ειδικά σε συνθήκες «κρίσης», πολέμου, χούντας, κλπ. Άλλαξε επίσης ο τρόπος ερμηνείας του ολοκληρωτισμού, του ναζισμού, των βασανιστών των SS, και πολλών άλλων πραγμάτων, αφού τα συμπεράσματα των εν λόγω πειραμάτων ήρθαν και έδεσαν με την θεωρία της Χάνα Αρέντ περί κοινοτοπίας του κακού (the banality of evil), την οποία σχημάτισε μελετώντας τον «γκρίζο» γραφειοκράτη Adolf Eichmann στη διάρκεια της δίκης του στην Ιερουσαλήμ (διαβάστε το βιβλίο της Eichmann in Jerusalem).

Κάτι ανάλογο είναι και τα reality shows, τα οποία εγώ τα παρακολουθώ ως «επιστημονικά ψυχολογικά πειράματα», και μάλιστα όχι σε ένα αποστειρωμένο και απομονωμένο ελεγχόμενο εργαστήριο, αλλά σε ένα σχετικά φυσιολογικό περιβάλλον, και κυρίως ζωντανά, ένα πείραμα δηλαδή in vivo. Στη διάθεση του καθενός μας, ειδικού και μη.

Και γιατί είναι αυτό ενδιαφέρον; Διότι μπορούμε να δούμε με τα μάτια μας, από την άνεση του καναπέ, το πώς ξεδιπλώνεται η ανθρώπινη ματαιοδοξία, η απληστία, η ζήλεια, η κακοτροπία, το μίσος, η κακία, η μικρότητα, η ψευτιά, η υποκρισία, και γενικά όλα εκείνα τα άσχημα χαρακτηριστικά τα οποία ενυπάρχουν μέσα μας αλλά δεν τα διαφημίζουμε, ούτε τα επιδεικνύουμε, ζώντας ουσιαστικά «μια ζωή σικέ», αφού έτσι επιβάλλει η συμβίωσή μας μέσα σε οργανωμένα περιβάλλοντα.

Ναι, αλλά, αν πάρεις ένα δείγμα μέσων ανθρώπων, και τους βάλεις σε ένα «ελεγχόμενο» σχετικά φυσικό περιβάλλον, δίνοντάς τους ένα ευτελές κίνητρο (χρήματα), και κάτσεις να τους παρακολουθήσεις για κάποιο μακρύ διάστημα, τότε βλέπεις όλα αυτά τα εντέχνως κρυμμένα, ή ακόμη και άγνωστα σε εμάς (υποσυνείδητα κυρίως) χαρακτηριστικά, να βγαίνουν στην επιφάνεια και… ο σώζων εαυτόν σωθήτω, ή αλλιώς ποιος είδε την Κατίνα και δεν τρόμαξε!

Πάρτε για παράδειγμα την χθεσινοβραδινή έναρξη του Survivor, με καμιά εικοσαριά «κανονικούς» ανθρώπους (λέμε τώρα), που στην αρχή είναι γεμάτοι ενθουσιασμό, αγάπη, αλληλεγγύη, κλπ κλπ. δηλώνοντας «μια γροθιά», ομαδικό πνεύμα, κι όλα εκείνα τα ωραία με τα οποία οι άνθρωποι ντύνουν τα βαθύτερα ένστικτά τους, την ώρα που κοιτάνε πως θα πάρει ο ένας την μπουκιά από το στόμα του άλλου. Και αυτό θα φανεί πιο πολύ με το πέρασμα του χρόνου, όπου τα περιθώρια θα στενεύουν, θα έχουν δημιουργηθεί κλίκες και φατρίες, και οδηγός του κάθε παίκτη θα είναι πέραν της επιβίωσης, το πώς θα μπορέσει να ξεφορτωθεί κάποιον άλλον, να τον στείλει σπίτι του, άσχετα αν πριν από μερικές εβδομάδες ήταν όλο αγάπες και λουλούδια.

Μάλιστα, η σκοτεινή πλευρά του χαρακτήρα κάποιων φάνηκε από την πρώτη κιόλας βραδιά, όταν λίγες μόνο ώρες μετά από την άφιξή τους στο νησί, εν μέσω αγκαλιών και φιλιών, η μια ομάδα κλήθηκε να ψηφίσει κρυφά για το πώς θα ξεφορτωθεί κάποιον. Και εκεί είδαμε την άβυσσο που κρύβει ο καθένας μέσα του. Που να περάσει και λίγος καιρός ακόμη… έχω πραγματική αγωνία. Θέλω να δω μάχες, ίντριγκες, ξεμαλλιάσματα, μπουνιές… και όλα αυτά τα ωραία που χαρακτηρίζουν τον μέσο άνθρωπο όταν απειλείται «το βιος του». 

Όσον αφορά στο συγκεκριμένο παιχνίδι, διάβασα ήδη σχόλια ότι οι περισσότεροι  είναι γυμνασμένοι, με κορμιά φέτες, ή χτιστοί, και άρα έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν επιβιώνοντας, κλπ. Τρίχες κατσαρές. Αν ήταν έτσι, οι πρωτόγονες φυλές που ζουν στις ερήμους, ή στα τροπικά δάση του Αμαζονίου, όπου το καθημερινό φαγητό τους εξαρτάται από την ικανότητά τους (δεν υπάρχουν εκεί μπακάλικα) να το κυνηγήσουν ή να το παγιδεύσουν, ή να το βρουν σε κανένα δένδρο, θα ήταν όλοι «ντουλάπες» και χωρίς σβέρκα. Όμως δεν είναι. Είναι μικρόσωμοι, λεπτοί, λιπόσαρκοι, ισχνοί, και στα όρια της σκελετοποίησης. Και έτσι πρέπει να είναι για να επιβιώσουν.

Διότι σε αυτές τις συνθήκες, όλα είναι ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου, με διαρκείς (ασυνείδητους) υπολογισμούς και αναλύσεις κόστους-κέρδους, όπου οι μονάδες, οι μάρκες, είναι οι θερμίδες και οι πρωτείνες. Σε ολόκληρη τη φύση, το κυνήγι, αυτού του είδους ο υπολογισμός είναι. Δεν θα δείτε τα λιοντάρια, ή τους λύκους να είναι διαρκώς στην τσίτα και αεικίνητα. Κάθε άλλο. Τον περισσότερο χρόνο τους τον περνούν στην ξάπλα, για να εξοικονομούν ενέργεια. Και όταν πάνε για κυνήγι, ζυγίζουν μέσα τους το πόσες θερμίδες θα κάψουν, και αν αυτό αξίζει για να πιάσουν ότι είναι να πιάσουν. Για παράδειγμα, όπου υπάρχουν κοπάδια με τσοπανόσκυλα, οι λύκοι αποφεύγουν να επιτεθούν, όχι διότι δεν θα τα καταφέρουν να νικήσουν το σκυλί (συνήθως μπορούν), αλλά διότι όλη η διαδικασία αποφυγής του, ή μάχης μαζί του, προκειμένου να αρπάξουν κάποιο αρνί, δεν αξίζει τον κόπο από πλευράς κόστους σε θερμίδες. Οπότε πάνε αλλού, όπου το θήραμα είναι πιο εύκολο, με την έννοια ότι δεν κοστίζει σε θερμίδες.

Κάτι ανάλογο ισχύει και με τον άνθρωπο στην φυσική του πάντα κατάσταση, που είναι συνώνυμη της πείνας. Οπότε, στο περιβάλλον του Survivor, όπου σε λίγο καιρό θα πέσει μεγάλη πείνα, δεν θα είναι εύκολο για τον γραμμωμένο και καλογυμνασμένο αθλητή να επιβιώσει, ούτε για τον φουσκωτό μποντιμπίλντερ, ούτε για την σφιχτή «πέρσοναλ τρέινερ» με τα τατού, αφού για να διατηρηθούν-συντηρηθούν αυτά τα κορμιά απαιτείται ειδική και μπόλικη διατροφή. Κάτι που δεν θα είναι εφικτό στις ερημικές παραλίες του Αγίου Δομίνικου.

Γι αυτό και όλοι οι «χτιστοί», σε λίγο καιρό θα ξεφουσκώσουν αφού θα χάνουν καθημερινά κιλά, χωρίς την δυνατότητα αναπλήρωσής τους λόγω … πείνας. Θα βλέπετε δηλαδή τον Σπαλιάρα με μαγιό σε κανένα μήνα, και θα νομίζετε ότι βλέπετε τον… Στρατούλη. Όσο για τον «διάσημο» ράπερ, Μπο, αυτός θα θυμίζει γανιασμένη σαμπρέλα, ή έναν πιο αγριεμένο … Φίλη.

Ποιος θα κερδίσει το παιχνίδι; Αν κρίνω από όσους είδα χθες, τις περισσότερες πιθανότητες έχουν ο Ελληνοκινέζος Ορέστης Τσανγκ, ο πρώην μισθοφόρος, και μια δυο κοπέλες. Κι αυτό διότι στην περίπτωσή τους είδα κανονικά σώματα, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις, και συγκροτημένες πειθαρχημένες προσωπικότητες. Χαρακτηριστικά δηλαδή που θα κάνουν την διαφορά, τόσο σε επίπεδο καταπόνησης και σωματικής κόπωσης λόγω δραστηριοτήτων και πείνας, όσο και σε επίπεδο ψυχολογικής σταθερότητας, κάτι που θα χρειαστεί όταν τα «μαχαίρια» θα φεύγουν από δεξιά κι αριστερά, από μπροστά και από πίσω, άσχετα αν τον πρώτο καιρό όλα τα παιδιά είναι σαν μια γροθιά, αγαπιούνται σαν αδέλφια, κι αυτό βγαίνει προς τα έξω…

Seat back and enjoy the ride λοιπόν… έχουμε να δούμε πολλά!

Strange Attractor

ΥΓ- Όσον αφορά στο τι είδους άνθρωποι πάνε σε αυτά τα σόους, ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του. Απλά να θυμίσω, πως μέσα από ένα τέτοιο (τάλεντ ) σόου ένας παντελώς άγνωστος, άνεργος, νεαρός, και καλά τραγουδιστής, κατάφερε και κέρδισε κάτι σαν το Τζόκερ, μπορεί και πιο πολύτιμο οικονομικά: Παντρεύτηκε μια Βαρδινογιάναινα!  

Συνεπώς… de gustibus…