Η ηχώ των Social Media…

Κάποτε στην Ολλανδία τα τηλεοπτικά κανάλια καλούσαν έναν Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης να αναλύσει τα εκλογικά αποτελέσματα. Από ένα σημείο "έκοψαν" τον Καθηγητή και μετά ρωτούν πολίτες στον δρόμο. Αυτή ήταν η φράση που συγκράτησα από τη συζήτηση με τον Ολλανδό Καθηγητή Cas Mudde, ο οποίος βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα.

Με αυτό το παράδειγμα ο συγγραφέας του βιβλίου "Λαϊκισμός στην Ευρώπη και τη Αμερική", που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις "Επίκεντρο", προσπάθησε να περιγράψει τη συμβολή των ΜΜΕ στην απαξίωση των ειδικών και των ελίτ και την υποβάθμισή τους σε σχέση με τον λαό…

Στην Ελλάδα συνέβη ακριβώς το ίδιο. Οι ειδικοί παραχώρησαν τη θέση τους στο κοινό, είτε με φυσική παρουσία, είτε με την μεταφορά ερωτημάτων που τίθενται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά ακόμη και όταν αυτό δεν συνέβαινε είδαμε τον δημοσιογράφο να προσπαθεί να μεταφέρει στον συνεντευξιαζόμενο πολιτικό το κλίμα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τον "σφυγμό της κοινωνίας" όπως χαρακτηριστικά λέγεται. Επίσης, εφημερίδες και περιοδικά άρχισαν να δημοσιεύουν επιτυχημένα tweets ή  ρεπορτάζ που ξεκινούν με τον τίτλο "φωτιά πήραν τα social media, μετά τη δήλωση του Πρωθυπουργού". Οι εκπρόσωποι των media άρχισαν να εκχωρούν την εξουσία τους, την λεγόμενη και 4η εξουσία, στους δυναμικούς χρήστες των social media.

Αυτό συνέβη για διάφορους λόγους. Πρώτον ήταν μια μόδα που τα ΜΜΕ (ιδίως η τηλεόραση) αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν. Δεύτερον, ο λόγος των ειδικών θεωρήθηκε δυσνόητος και δύσκολος στην παρακολούθηση, αταίριαστος με τα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μας ήθη. Ελκυστικότεροι είναι οι καλεσμένοι που μπορούν να μιλούν με συνθήματα και λογοπαίγνια, σαν να τουιτάρουν. Τρίτον και σπουδαιότερο αυτή η τάση εξέφραζε την ανάγκη των δημοσιογράφων να καταχωρηθούν στην από εδώ πλευρά, μαζί με τον λαό και όχι με τους πολιτικούς, με την ελίτ. Κάποιοι εξ αυτών επέλεξαν να εκπροσωπούν την κοινή γνώμη αντί να την επηρεάζουν. 

"Ποιος ασχολείται πλέον με την τηλεόραση;" έσπευσαν να πουν πολλοί φέρνοντας μάλιστα ως παράδειγμα το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος το καλοκαίρι του 2015, όταν τα κανάλια απέτυχαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα. Κι όμως ξεχνούν ότι οι τύπου διαγγέλματος τηλεοπτικές δηλώσεις του Πρωθυπουργού, ήταν αυτές που σε μεγάλο βαθμό καθησύχασαν το εκλογικό κοινό για ενδεχόμενη επικράτηση του ΟΧΙ. Επίσης, οι συμπολίτες που είναι σε ηλικίες άνω των 50, που συμμετέχουν μαζικότερα στις εκλογές, συνεχίζουν να ενημερώνονται από την τηλεόραση και όχι από το διαδίκτυο.

Μπορεί ο Πρόεδρος Τραμπ, σε πρόσφατη συνέντευξη του στους Financial Times, να δήλωσε τα εξής: "Έχω 100 εκατομμύρια ακολούθους στο twitter. Αν δεν ήταν αυτό δεν θα βρισκόμουν εδώ που είμαι. Όχι με τα ψεύτικα μέσα". Ο Cas Mudde μας υπενθύμισε, όμως, στο πλαίσιο της συζήτησης, ότι αν δεν υπήρχε η τηλεόραση, τα "ψεύτικα μέσα" δηλαδή, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα είχε γίνει ποτέ σταρ του twitter. 

Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα. Ο Γιάννης Βαρουφάκης, ο Γιώργος Κατρούγκαλος, η Ρένα Δούρου, ακόμη και ο Αρτέμης Σώρρας φιλοξενήθηκαν σε mainstream τηλεοπτικές εκπομπές για να κάνουν πολιτική καριέρα στη συνέχεια, ενώ και ο Πάνος Καμμένος, που αξιοποίησε τα social media, όσο κανείς άλλος ήταν από τους πιο τηλεοπτικούς βουλευτές από τη δεκαετία του '90. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο Γρηγόρης Ψαριανός και ο Γιώργος Φιλιππάκης που ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων με τις αναρτήσεις τους μετά την τρομοκρατική επίθεση στον Λουκά Παπαδήμο, εργάστηκαν επί δεκαετίες σε ΜΜΕ. Το ίδιο και ο Γιώργος Καραμέρος που τουίταρε για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Κανείς εξ αυτών δεν έγινε γνωστός από τα social media.

H δημιουργία νέων ραδιοφωνικών σταθμών και εφημερίδων και οι αλλαγές στο ιδιοκτησιακό τοπίο δείχνουν ότι κάτι αλλάζει στο χώρο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Την ίδια στιγμή που η κυριαρχία των τρολς στο ελληνόφωνο twitter και οι αλγόριθμοι του facebook καθιστούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λιγότερο ελκυστικά για πολιτική χρήση σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. 

Τα media και οι άνθρωποί τους βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, στο οποίο καλούνται να αποφασίσουν αν θα προσπαθήσουν να διαδραματίσουν ρόλο αναδεικνύοντας τους ειδικούς σε κάθε θέμα ή αν θα παίξουν τον ρόλο της ηχούς των social media.

Δημήτρης Σ. Παπαγγελόπουλος

Capital.gr