Τι συμβαίνει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;

Σημείο καμπής στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι η Συμφωνία του Ελσίνκι, με την οποία η Ελλάδα παραχώρησε τη συγκατάθεσή της για την απόδοση στην Τουρκία του καθεστώτος της υποψήφιας για ένταξη χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Δεκέμβριος 1999).

Είχε προηγηθεί η άρση του βέτο για την τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την ΕΕ, με την οποία η ελληνική διπλωματία αντάλλαξε το βέτο, με την σιωπηρή αποδοχή από πλευράς της Τουρκίας της απρόσκοπτης πορείας της Κύπρου προς την ΕΕ…

Και οι δύο αυτές κινήσεις ήταν μέρος ενός ενιαίου σχεδίου, το οποίο, εξ όσων γνωρίζω, ήταν έμπνευσης του αείμνηστου Γιάννου Κρανιδιώτη.

Ποιο ήταν το σχέδιο: Το σχέδιο προέβλεπε από τη μια πλευρά την είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ και από την άλλη την υποστήριξη της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας. Δεδομένης της σταθερής βούλησης της Τουρκίας να γίνει μέλος της ΕΕ –κυρίως για να εξουδετερώσει το στρατηγικό πλεονέκτημα που είχε αποκτήσει απέναντί της η Ελλάδα, με την είσοδό της στην ΕΟΚ το 1981–, μέσω της ενταξιακής διαδικασίας η Άγκυρα θα υποχρεωνόταν να είναι πιο προσεκτική απέναντι στην Ελλάδα. Εκτός αυτού, μέσω της διαδικασίας του ανοίγματος των 38 Κεφαλαίων θα υποχρεωνόταν να προβεί σε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγή πολιτικών σε ζητήματα ενδιαφέροντος της Αθήνας και της Λευκωσίας.

Όλη αυτή η στρατηγική συμπληρώθηκε από τη διαδικασία των «διερευνητικών επαφών» που ξεκίνησε το 2002 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με αρκετά προβλήματα τα τελευταία 2-3 χρόνια.

Αυτός είναι ο κύριος λόγος που όλα αυτά τα χρόνια η Τουρκία είχε περιορίσει τις προκλήσεις της στο Αιγαίο και δεν είχαμε κάποια σοβαρή κρίση από το 1999 μέχρι σήμερα.

Τι άλλαξε και η Τουρκία έχει διαφοροποιήσει τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;

Η Τουρκία, όταν ξέσπασαν οι ταραχές και εκδηλώθηκε η «Αραβική Άνοιξη» στη Συρία, τον Μάρτιο του 2001, ήταν με το πλευρό των ΗΠΑ, του Κατάρ και της Σ. Αραβίας, που υποστήριζαν τη Συριακή Αντιπολίτευση. Τότε η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν ήταν σχεδόν οι μοναδικοί υποστηρικτές του Άσαντ.

Όταν στις 30 Σεπτεμβρίου 2015 η Ρωσία άρχισε τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς στη Συρία, εναντίον του Ισλαμικού Κράτους αλλά και των δυνάμεων της συριακής αντιπολίτευσης, η Τουρκία αντέδρασε, φθάνοντας στο σημείο να καταρρίψει ένα ρωσικό μαχητικό, στις 24 Νοεμβρίου 2015.

Η εμπλοκή της Ρωσίας στα πολεμικά μέτωπα της Συρίας, στην κυριολεξία άλλαξε το ρου της ιστορίας.

Τότε οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να συσφίξουν τις σχέσεις τους και να αναπτύξουν τη συνεργασία τους με τους Κούρδους της Συρίας, γεγονός που δημιούργησε τεράστιο πρόβλημα στην Τουρκία και τον Ερντογάν, ο οποίος είδε ξαφνικά να δημιουργείται στα νότια σύνορα ένα δεύτερο κουρδικό κράτος, το οποίο μάλιστα υποστηρίζεται με τη φυσική παρουσία Αμερικανών στρατιωτών.

Το γεγονός αυτό ήταν που απώθησε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας από την πρώτη θέση ανάμεσα στους στόχους της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Τώρα πρώτος στόχος ήταν να αποτραπεί η ίδρυση κουρδικού κράτους στη Συρία, γεγονός που έφερε την Τουρκία απέναντι στις ΗΠΑ και την έστρεψε προς τη Ρωσία.

Άρα, από τη στιγμή που η ΕΕ έχασε την ελκυστικότητά της για την Τουρκία, άρχισε να χάνει την αποτελεσματικότητά του και το σχέδιο της ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικότητας μέσω Βρυξελλών.

Ο Ερντογάν, υπό το φόβο να μείνει στην ιστορία ως ο πρόεδρος που επέτρεψε την ίδρυση δεύτερου κουρδικού κράτους, που αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην ομοσπονδιοποίηση και της Τουρκίας, ριζοσπαστικοποιήθηκε, συγκρούστηκε με τις ΗΠΑ και έκανε ρηξικέλευθα βήματα για προσέγγιση με τη Ρωσία και το Ιράν.

Αυτοί είναι οι δύο βασικοί λόγοι που οδήγησαν στην αλλαγή στάσης του Ερντογάν απέναντι στην Ελλάδα. Το κοίτασμα φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκε στο οικόπεδο 6 της κυπριακής ΑΟΖ, τα 18 νησιά στα οποία η τουρκική αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα έχει εγκαταστήσει στρατιωτικές δυνάμεις, οι οκτώ Τούρκοι αξιωματικοί που ζητούν άσυλο, η ένταση στα Ίμια, είναι παράγοντες που αυξάνουν την τουρκική επιθετικότητα.

Όμως η στροφή και η ριζοσπαστικοποίηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής γενικώς, που επηρεάζει και τη συμπεριφορά της Τουρκίας προς την Ελλάδα, οφείλεται στην αλλαγή προτεραιοτήτων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με την ευρωπαϊκή της πορεία και στη βοήθεια που παρέχουν οι ΗΠΑ στους Κούρδους της Συρίας.

Η κατάσταση είναι κρίσιμη και πολυπαραμετρική, και εκτός του ότι απαιτείται προσεκτική ανάλυση και ψύχραιμοι χειρισμοί, είναι επιτακτική η επαναχάραξη στρατηγικής στην ελληνική εξωτερική πολιτική.

Χθες.

Σάββας Καλεντερίδης

Pontos News