Μεγαλώνοντας στα χρόνια του μνημονίου….

Αφορμή για αυτό το άρθρο στάθηκε η όλο και μεγαλύτερη απόσταση από την κρίσιμη εποχή της εισόδου της χώρας μας στο μνημόνιο.

Θα προσπαθήσω να εκφράσω τις σκέψεις μου εκείνου του καιρού χωρίς να υπάρχει διάθεση για σύγκριση με τα αποτελέσματα, παρά μόνο παράθεσης των σκέψεων που έκανα την εκάστοτε περίοδο.  

 

Ο κατήφορος της χώρας μας ξεκίνησε το 2008, πρώτα  με τα επεισόδια του Δεκεμβρίου.

Αμέσως η εικόνα της κατεστραμμένης και υπό επανάσταση χώρας θορύβησε τους επενδυτές, με αποτέλεσμα το σπρεντ δανεισμού της χώρας μας, από τις 50 μονάδες βάσης να εκτιναχτεί στις 320 μονάδες στην αρχή του Ιανουαρίου.

Παρόλα αυτά με το τέλος της αναταραχής ξαναέπεσε στις 150 μονάδες, πράγμα που επιβεβαίωνε την εμπιστοσύνη των αγορών στη χώρα μας. Αν και μικρός τότε, είχα παρατηρήσει την αδυναμία της κυβέρνησης να κάνει διορθωτικές κινήσεις για την κρίση ελλείμματος που φαινόταν να ξεσπά, με το 2008 το έλλειμμα να σκαρφαλώνει πάνω από το 8%.

 

Τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν αποτυχημένα, ειδικά η αντικατάσταση των αυτοκινήτων, ενώ όποιο μέτρο ήταν λίγο πιο δραστικό αντιμετώπιζε την άγρια κοινωνική αντίσταση. 

Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα έγιναν εκείνες οι ευρωεκλογές, με την κυβέρνηση να βεβαιώνει ότι το έλλειμμα ήταν στο 4%, όλοι να ξέρουν ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, η κάλπη να βγάζει διαφορά ΝΔ ΠΑΣΟΚ 4%, και η κυβέρνηση να αποφασίζει την ηρωική έξοδο (μπας και αποφύγουμε τη συντριβή στο μέλλον όπως νόμιζαν), αδυνατώντας να πάρουν μέτρα για να σώσουν την πατρίδα, αλλά μάλλον την παρτίδα (την οποία έχασαν και αυτή).  

Εκείνο το καλοκαίρι του 2009 σημαδεύτηκε και από την κλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο με την Τουρκία (παραλίγο θερμό επεισόδιο κοντά στο Καστελόριζο, και συνεχείς υπερπτήσεις σε άλλα νησάκια.)

Σαν να μην έφτανε αυτό είχαμε τεράστιες φωτιές που κατέκαψαν μεγάλες εκτάσεις τόσο στην Αττική όσο και στην υπόλοιπου Ελλάδα.

Επίσης είχαμε μείωση στον τουρισμό, που τόσο πολύ χρειαζόμασταν για να καλύψουμε τις δημοσιονομικές τρύπες.

Όλα αυτά μαζί οδήγησαν στο αποτέλεσμα των εκλογών του 2009.  

Δεν μπορώ να πω ότι είδα με δυσπιστία τον ΓΑΠ στην αρχή.

Αν και τον θεωρούσα Αμερικάνο, μου είχε δώσει την εντύπωση φιλέλληνα. Προτιμούσα τον ΚΚ, όμως είχε αποτύχει εντελώς να παράσχει έργο.

Για αυτό δεν είδα πολύ αρνητικά την εκλογή ΓΑΠ.

Μου άρεσε ότι υποστήριξε ότι θα κατεβάσει τους φόρους στη μεσαία τάξη.

Αν και ποτέ δεν πίστεψα ότι λεφτά υπάρχουν, ήμουν θετικός στο κυνήγι της φοροδιαφυγής που υποσχέθηκε. Και κοιτώντας στο παρελθόν προσπαθώντας να ξεχάσω τι έγινε κατόπιν, ακούγονταν ωραία η κριτική του στη δειλία και την αναποτελεσματικότητα του ΚΚ.

Και αυτά που έλεγε ήταν πραγματικά (άλλο ότι το ΠΑΣΟΚ δεν άφηνε τον ΚΚ να κάνει τις αλλαγές που χρειαζόντουσαν).

Η ατολμία του ΚΚ είναι κάτι, που τουλάχιστον στα δικά μου μάτια, δεν αμφισβητείται. (Εξαιρώ εκείνο το βέτο, το οποίο όμως αν ήταν η ΥΠΕΞ παρούσα δεν θα είχε ακουστεί).  

Όμως τα πρώτα δείγματα της καινούριας κυβέρνησης δεν με είχαν ενθουσιάσει.

Η πρώτη πράξη της ήταν η κατάργηση της λέξης «εθνικός» από κάθε υπουργείο, και κατάργηση του υπουργείου Μακεδονίας Θράκης και του Αιγαίου. Ήταν ένα κάκιστο ξεκίνημα που δεν μπορούσα να φανταστώ…

Και ούτε γνώριζα τι θα ακολουθούσε… 

Και την ώρα που ένας τεράστιος αγώνας ζωής και θανάτου για το μέλλον της κεντροδεξιάς παράταξης ξεσπούσε, και ενώ λίγη προσοχή μου έμενε για να μη δω την Ντόρα αρχηγό μου,  μαθαίναμε κάθε μέρα για την αναθεώρηση του ελλείμματος και αποκαλύψεις απατών της κυβέρνησης ΚΚ, με το έλλειμμα να ξεκινάει από 10 και κάτι, 12,4, στη συνέχεια 13,6 για να καταλήξει τον Φεβρουάριο στο 15,4.  

Από τότε μου έμεινε η απορία: Αυτό το έγκλημα στο φούσκωμα (η στην αποκάλυψη του ελλείμματος) δεν μπορούσε να αποφευχθεί;

Ένα κάρο μάστορες είχαμε στην αλλοίωση στοιχείων, δεν μπορούσαμε να το παρουσιάσουμε μικρότερο, ώστε να μπορούμε να μην γίνουμε ο πρώτος στόχος των κερδοσκόπων και να μην τρομάξουμε τους επενδυτές;

Για ποιο λόγο συνέβη αυτή η αφροσύνη;

Για να πούμε στο εσωτερικό κοινό πόσο κακός ήταν ο ΚΚ;

Για να βάλουμε τη χώρα στο μνημόνιο επειδή δε θέλαμε να αναλάβουμε το πολιτικό κόστος;

Δεν μπορώ να πιστέψω ότι δεν μπορούσαν να παρουσιάσουν μικρότερο έλλειμμα. 

Όμως έστω και έτσι, αφού ξέραμε ότι είχαμε τεράστιο έλλειμμα, το επίδομα αλληλεγγύης, το οποίο τελικά κατέληξε κυρίως σε λαθρομετανάστες γιατί το δώσαμε; Γιατί βγάλαμε χρήματα από το ελλειμματικό ταμείο;

Για να φουσκώσουμε περαιτέρω το έλλειμμα?

Δεν μιλάμε για μικρά ποσά, άλλα για 1,5 δισ!!!!

Και αυτή την απορία ποτέ μου δεν μπόρεσα να λύσω.  

Και έτσι αρχίζει η συζήτηση περί χρεοκοπίας τον Δεκέμβριο του 2009.

Για να είμαι ακριβής, στις 10 Δεκεμβρίου εκείνου του έτους καταγράφω την πρώτη σχετική διαπίστωση ότι έχουμε χρεοκοπήσει… 

Παρόλα αυτά ο πρωθυπουργός ακολουθεί μια περίεργη τακτική για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Επισκέπτεται Νέα Υόρκη και Λονδίνο για συζητήσεις και αγνοεί Παρίσι και Βερολίνο (αυτά ταιριάζουν με την κατοπινή μαρτυρία Στρος Καν).

Όπως καταλαβαίνετε, η Ατλαντική κόντρα για τον τρόπο της αντιμετώπισης της κρίσης χρέους, αλλά και ο αγώνας περιορισμού της Γάλλο-Γερμανικής επιρροής έχει ξεσπάσει. 

Τα επιτόκια ανεβαίνουν, και τον Ιανουάριο ξεπερνούμε τις 400 μονάδες, με τον δανεισμό να δυσκολεύει.

Η κυβέρνηση ανακοινώνει τα πρώτα μέτρα. Πρέπει να πω ότι το θεώρησα καλό νέο, το ότι η κυβέρνηση τόλμησε και πήρε μέτρα απαραίτητα για πρώτη φορά, έστω και αν ήταν ηπιότερα από ότι θα έπρεπε και έστω αν δεν έθιγαν το επείγον ζήτημα των τεράστιων δημοσίων δαπανών, με σμίκρυνση του δημόσιου τομέα και έμφαση στην καλύτερη αποτελεσματικότητα του. Δυστυχώς δεν συνέβη κάτι τέτοιο, και ακόμη το αναμένουμε… 

Δεν μπορώ να μη σχολιάσω τη δήλωση περί Τιτανικού που ακούστηκε τον Φεβρουάριο εκείνου του έτους, όταν ο τότε καπετάνιος κύριος ΓΑΠ δήλωσε ότι είμαστε Τιτανικός. Η πρώτη σκέψη που μου ήρθε στο μυαλό είναι ότι αν είχαν πάρει μετρά την επομένη της εκλογής τους (ισχυρίζονταν ότι είχαν έτοιμο σχέδιο για την επόμενη ημέρα), εάν δεν είχαν στοχοποιήσει τη χώρα με το έλλειμμα που δημοσίευσαν, εάν δεν είχαν σκορπίσει λεφτά από το ταμείο, δεν θα είχε συμβεί ένας τέτοιος ξαφνικός θάνατος της οικονομίας σαν αυτό που συνέβη τον Φεβρουάριο.

Η πλάκα είναι ότι ο πολύς ο κόσμος κοιμόταν τον ύπνο του δικαίου και θα ξυπνούσα αρκετούς μήνες αργότερα σε έναν άσχημο εφιάλτη… 

Ο καπετάνιος λοιπόν δεν βυθίζει αυτοβούλως το πλοίο του, αλλά αντίθετα κάνει ότι μπορεί για να το σώσει. Εντελώς ανάποδα δηλαδή από ότι έκανε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η οποία μόνο πολύ καθυστερημένα πήρε μέτρα και όταν αυτό συνέβη ήταν βέβαιη η χρεοκοπία. Γιατί τι άλλο είναι η διεθνής βοήθεια εκτός από αναγνώριση ότι έσκασε το ταμείο;  

Έτσι ξεκίνησε η συζήτηση για το αναγκαίο δανεισμό της χώρας, στο τέλος Φεβρουαρίου του 2010.

Όπως προείπα τα σημάδια για την αναγκαιότητα αυτής της εξέλιξης είχαν αρχίσει να φαίνονται από τον Δεκέμβριο του 2009, άλλα εγώ δεν ήμουν σε θέση τότε να το καταλάβω αυτό.

Τόσο το Βερολίνο όσο και το Παρίσι βρεθήκαν έκπληκτοι και απροετοίμαστοι μπροστά στις καινούριες εξελίξεις, καθώς η Ελλάδα αιτούνταν την προσφυγή στο ΔΝΤ.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να διατυπώσω μια άλλη ερώτηση την οποία όμως δεν είχα σκεφτεί τότε, αλλά αρκετό καιρό μετά: Γιατί δε δανειστήκαμε ένα μεγάλο ποσό τον Ιανουάριο του 2010 για να το έχουμε στην άκρη στην περίπτωση που έκλειναν οι αγορές;

Έτσι φτάσαμε στο Μάρτιο, με τα σπρεντ αρκετά υψηλά πλέον, και με τα διαθέσιμα να τελειώνουν, αρχίζει η αυτονόητη κουβέντα, πως θα συμβεί η χρεοκοπία. Φυσικά κανείς δεν θέλει να μιλήσει για τυχόν έξοδο από το ευρώ. Ακόμη…

Επιτέλους τον Μάρτιο λοιπόν, ο κύριος Παπανδρέου αποφασίζει να επισκεφτεί την Ευρώπη και μάλιστα Βερολίνο και Παρίσι.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης ζητάει πολιτική στήριξη, ενώ τα Ελληνικά ΜΜΕ μιλούν για επιτυχία αφού εξασφαλίστηκε η στήριξη. Βεβαία, με τα λεφτά δεν ξέραμε ακόμη τι θα συμβεί… Ήδη τα μέτρα του ΠΣΑ έδειχναν αναποτελεσματικά να μειώσουν το έλλειμμα και η αγωνία κορυφωνόταν… 

Καθώς συνέβαιναν αυτά, ένα άλλο δράμα διαδραματιζόταν στο χρηματιστήριο με το δείκτη να πέφτει κάτω από τις 2000 μονάδες. 

Αυτό το θυμάμαι από την ανησυχία των γονιών μου, που έπαιζαν εκείνο τον καιρό, (αν και το σπορ το σταματήσαμε την άνοιξη του 2011).

Εκείνο λοιπόν, τον μοιραίο Απρίλιο για τη χώρα τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα. Λεφτά δεν υπήρχαν. Η Γερμανία δε θα άφηνε το ΔΝΤ μόνο του στην Ευρώπη. Τα χρήματα του ΔΝΤ έτσι και αλλιώς δεν έφταναν για τη διάσωση της χώρας. Μια παράλυση είχε πιάσει την κυβέρνηση η οποία δεν αποφάσιζε να πάρει τα πραγματικά ακραία αλλά τόσο αναγκαία μέτρα που χρειαζόντουσαν για να αποφευχθεί το χρεοστάσιο. Ούτε οδό χρηματοδότησης είχαμε, ούτε τρόπο να μειώσουμε τις δαπάνες και να αυξήσουμε τα έσοδα είχαμε καταφέρει να βρούμε.  

Θυμάμαι λοιπόν ότι εκείνη τη τελευταία εβδομάδα του Απριλίου μου ήταν αδύνατο να πιστέψω ότι κάποιος θα μας σώσει.

Είχα καταλήξει ότι η αναδιάρθρωση του χρέους και μια χρεοκοπία αλά Αργεντινή μας περιμένει.

Όμως εκείνη τη στιγμή αποκαλύφθηκαν σε εμάς (στον απλό λαουτζίκο, για τους μεγάλους δεν ξέρω) ότι τελικά λεφτά βρεθήκαν.

Γιατί με 1000 μονάδες σπρεντ δε δανείζεσαι και με άδειο ταμείο χρεοκοπείς.

Και το γιουρογκρουπ ανακοίνωσε την περίφημη τρόικα.

Και να πανηγυρίζουμε οι ιθαγενείς γιατί δεν θα πεθάνουμε από την πείνα.

Μια ωραία ατμόσφαιρα δηλαδή.

Δεν είχαμε μάθει και τους όρους της συμφωνίας ακόμη. Γιατί 1 Μαίου ήρθαν οι νομικοί και οι οικονομολόγοι από την Ευρώπη και την Αμερική, και σε 4 μέρες είχαν ετοιμάσει το μνημόνιο, σαν άλλες πλάκες του Μωυσή.  

Το μνημόνιο της Ελλάδας με τους δανειστές της προέβλεπε την τήρηση ορισμένων δημοσιονομικών στόχων με μέτρα τα οποία δεν ήταν πλήρως καθορισμένα.

Σε πολύ μεγάλο βαθμό ήταν στην ευχέρεια της Ελληνικής κυβέρνησης να αποφασίσει τι ενέργειες θα κάνει για να επιτύχει τους στόχους.

Όμως κάθε φορά που οι στόχοι δεν θα επιτυγχάνονταν αυτό θα αναθεωρούνταν προκειμένου να είμαστε εντός στόχων.

Υπήρχαν 2 προβλήματα στη συμφωνία: Πρώτα από όλα, ενώ είχαμε χρεοκοπήσει δεν μειωνόταν το χρέος μας, δηλαδή δεν το είχαμε κουρέψει, κάτι που και τότε το χρέωνα σε κακή διαπραγμάτευση της κυβέρνησης μας. Αυτό σήμαινε ότι χρειαζόντουσαν περισσότερα διακρατικά κεφάλαια για την αναχρηματοδότηση του χρέους μας προκειμένου να μην καταλήξουμε σε στάση πληρωμών. Μόνο αυτό μου προκαλούσε τεράστια αναστάτωση, το ότι από εκεί που χρωστούσαμε σε ξένους ιδιώτες θα μετατοπίσουμε το χρέος μας σε ξένους λαούς και κυβερνήσεις. Γιατί εάν αποτυγχάναμε και χρεοκοπούσαμε θα ήταν διαφορετικό να κουρέψουμε χρέος σε ιδιώτες που ίσως μπορούσε να συμβεί και διαφορετικό σε κράτη που δύσκολα θα ήταν εφικτό.

Το ότι το δίκαιο της σύμβασης ήταν το Αγγλικό και όχι κάποιο ηπειρωτικό δίκαιο ήταν επίσης μεγάλη εστία αναστάτωσης, και η αποκήρυξη της ασυλίας μας το ίδιο, καθώς και το Αγγλικό δίκαιο δεν είναι επιεικές προς τον δανειζόμενο και η ασυλία σήμαινε ότι απειλούμασταν με κατάσχεση δημόσιας περιουσίας και γης.

Η τότε στάση του κυρίου Σαμαρά ήταν να πει ότι αυτή η σύμβαση δεν ήταν αναγκαία. Θα μπορούσαν να γίνουν άλλα πράγματα. Θα μπορούσε να αποφευχθεί.

Κατά τη γνώμη μου ήταν πολύ αργά. Δεν μπορούσε να γίνει τίποτα διαφορετικό πλέον.  

Το μνημόνιο ήταν μια συμφωνία που δεν την θέλαμε.

Μπορούσαμε να την είχαμε αποφύγει. Όμως η ανικανότητα της κυβέρνησης να λάβει μέτρα για να την αποφύγει η να διαπραγματευτεί καλύτερα για να είναι πιο ήπια την έκανε αναπόδραστη.

Στις 6 Μαίου, ο πρωθυπουργός σημειώνοντας ακόμη μια επιτυχία, την ανακοινώσε από το Καστελόριζο. Η υπογραφή του δέσμευε τη χώρα.

Τίποτα δεν μπορούσε να αλλάξει αυτό το γεγονός.

Εν συνεχεία ψηφίστηκε από τη βουλή υπό το κράτος βίας και τρόμου.

Μάλιστα τις επόμενες ημέρες είχαμε και 3 νεκρούς σε μια τράπεζα κατά τη διάρκεια διαδήλωσης. Η Ελλάδα δεν έγινε Αργεντινή.

Και αυτή ήταν η τρίτη επιτυχία του πρωθυπουργού που συνέχισε να έχει επιτυχίες μέχρι εκείνη τη μεγάλη επιτυχία να ζητήσει δημοψήφισμα «μέσα η έξω από το ευρώ». Εκείνη την επιτυχία τα κανάλια δεν την πανηγύρισαν.

Όμως θα ζήσουμε να τη θυμόμαστε.

Μάνθος Καψάλης