Θα πρέπει να ανησυχούμε για τον πληθωρισμό;

Πριν από μερικές ημέρες, η αμερικανική υπηρεσία στατιστικής δημοσίευσε την μηνιαία αναφορά της για τον πληθωρισμό.

Ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός για όλα τα προϊόντα και αγαθά των ΗΠΑ ήταν 1.7%.

Πρόκειται για έναν από τους χαμηλότερους πληθωρισμούς των τελευταίων 50 ετών. Μόνο το 1986 ήταν 1.1%, το 1998 1.4%,  το 2001 1.6%, και το 2005 1.5%.

Παρά την ολοκληρωτική όμως εξαφάνιση του πληθωρισμού την τελευταία 20ετία, η πεποίθηση ότι αυτός αποτελεί την σημαντικότερη απειλή για την οικονομία παραμένει. Και παραμένει παρά τις περί του αντιθέτου ενδείξεις.

Στην Federal Reserve, που αποτελεί τον νόμιμο «φύλακα» της σταθερότητας των τιμών, και που επιτηρεί τον πληθωρισμό, η άποψη είναι ότι τα σημερινά πολύ χαμηλά επιτόκια είναι σίγουρο πως θα φέρουν ξανά πληθωρισμό.

Αυτή η άποψη είναι πολύ βαθιά ριζωμένη και στην Ευρώπη.

Η γερμανική Bundesbank ακόμη κατατρύχεται από τον υπερπληθωρισμό των 1920’ς, και την συνεπακόλουθη κατάρρευση του πολιτικού συστήματος που έστρωσε τον δρόμο στους ναζί.

Ο πρόεδρος της Jens Weidman, είναι κάθετα αντίθετος στις διάφορες διασώσεις που σκοπό έχουν την διατήρηση του ευρώ, φοβούμενος την εκ νέου πυροδότηση του πληθωρισμού.

Πέρα από τον μετριοπαθή φόβο κάποιων πολιτικών και αξιωματούχων, υπάρχουν και οι λαϊκιστές, όπως το Tea Party, που επιμένουν ότι ο πραγματικός πληθωρισμός είναι κατά πολύ υψηλότερος από ότι ανακοινώνει επίσημα η κυβέρνηση.

Όλοι αυτοί ανησυχούν πως οι κρατικές δαπάνες θα οδηγήσουν σε υπερπληθωρισμό, κατάρρευση του δολαρίου, και καταστροφή της αμερικανικής εργατικής τάξης.

Την ίδια άποψη μοιράζονται και πολλοί επενδυτές, αλλά και οικονομολόγοι, οι οποίοι θεωρούν τα σημερινά σχεδόν μηδενικά επιτόκια, σε συνδυασμό με τις δαπάνες, ως πρόδρομα φαινόμενα υψηλού πληθωρισμού.

Πως  όμως συμβιβάζονται οι ανησυχίες για τον πληθωρισμό, με την πραγματικότητά του;

Ο χαμηλός πληθωρισμός των τελευταίων ετών οδήγησε σε μια μέτρια οικονομική ανάπτυξη, και σε στασιμότητα στα ημερομίσθια για τους Αμερικανούς, τους Ευρωπαίους, και τους Ιάπωνες. Αν σκεφτούμε ότι η έννοια της οικονομικής ευμάρειας συνδέεται άμεσα με το διαθέσιμο εισόδημα, τότε αυτές οι δυνάμεις (αλληλο) ακυρώνουν η μία την άλλη.

Παράλληλα, ο απλός κόσμος βλέπει την συχνή άνοδο (και πτώση) των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων.

Οι εντυπώσεις όμως αυτές μπορεί να είναι παραπλανητικές.

Πολλοί γνωρίζουν ότι η τιμή ενός καρβελιού ψωμιού αυξήθηκε από τα 40 σεντς στη δεκαετία του ’70 σε περισσότερο από $2 σήμερα. Οι τιμές των τροφίμων διακυμαίνονται περιοδικά, ανάλογα με την παγκόσμια ζήτηση, τις ξηρασίες, κλπ. Αυτό όμως δημιουργεί μια ψευδαίσθηση πληθωρισμού.

Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες, η τιμή στα τρόφιμα ως ποσοστό του συνολικού διαθέσιμου εισοδήματος συνεχώς πέφτει. Το 1972, οι Αμερικανοί δαπανούσαν το 15% του εισοδήματός τους για τρόφιμα, ενώ σήμερα το 11%.

Η μόνη διαφορά είναι το φαγητό εκτός σπιτιού, αφού πλέον οι Αμερικανοί ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για να τρώνε έξω, παρά την καθήλωση των ημερομισθίων τους.

Η βενζίνη, η τιμή της οποίας συνεχώς διακυμαίνεται, αποτελεί σταθερά το 3.5% του διαθέσιμου εισοδήματος, αλλά υπάρχουν τάσεις μείωσης του ποσοστού αυτού καθώς ανακαλύπτονται νέα κοιτάσματα (σχιστόλιθος), και τα σύγχρονα αυτοκίνητα είναι λιγότερο ενεργοβόρα.

Αυτοί που ανησυχούν περισσότερο για τον πληθωρισμό είναι όσοι οικονομολόγοι ακολουθούν τις διδαχές του Milton Friedman, που τον θεωρούσε ως «νομισματικό φαινόμενο».

Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, τον καθοριστικό ρόλο παίζουν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες, ενώ κατά τον 20^ο αιώνα ο πληθωρισμός ήταν πάντα αποτέλεσμα κυβερνητικών πολιτικών, και κρατικών σπαταλών.

Άρα, λένε, αφού έτσι γίνονταν στο παρελθόν, το ίδιο θα γίνεται και στο μέλλον.

Συνήθως λέμε πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αυτό όμως δεν ισχύει.

Οι ιστορικοί επαναλαμβάνονται, και ακολουθούν οι οικονομολόγοι με διάφορα αξιώματα που στη συνέχεια μετατρέπονται σε αρχές της οικονομίας.

Σίγουρα ο πληθωρισμός ανέκαθεν αποτελούσε απειλή. Για αυτό και η σημερινή απουσία του εκλαμβάνεται ως «ανωμαλία». Κάποιοι πιστεύουν ότι συνεχίζει να υπάρχει, απλά δεν αναφέρεται, επειδή οι κυβερνήσεις προσποιούνται.

Καμιά από αυτές τις θεωρίες δεν μπορεί να αποδειχτεί.

Πόσο όμως ακόμη διάστημα θα πρέπει να εκλείψει ο πληθωρισμός για να μπει επιτέλους στην άκρη ως απειλή;

Σίγουρα, κρίνοντας από το παρελθόν, μπορεί να επανεμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή. Για αυτό καλά θα κάνουμε να είμαστε σε εγρήγορση.

Παράλληλα, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πληθωρισμός έχει σχεδόν εξαφανιστεί τις τελευταίες  δεκαετίες.

Το να προετοιμάζεσαι συνεχώς για έναν πόλεμο που δεν πρόκειται να γίνει είναι εξίσου δηλητηριώδες όσο το να κάνεις πόλεμο απροετοίμαστος.

Αν όμως ο πληθωρισμός δεν είναι η απειλή που κάποιοι νομίζουν ότι είναι, τότε δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για τις κρατικές δαπάνες και τις πολιτικές των κεντρικών τραπεζών.

Αντ αυτού, θα πρέπει να εστιάσουμε στις εθνικές μας οικονομίες, έτσι ώστε να δημιουργηθούν βιώσιμες συνθήκες για δισεκατομμύρια ανθρώπων.

Προς το παρόν, οι περισσότεροι εστιάζουν στο φάντασμα του πληθωρισμού, παραβλέποντας τις υπόλοιπες προκλήσεις.

Αν επανέλθει ο πληθωρισμός, μπορεί να είναι δικαιολογημένος, αν όμως όχι, τότε απλά θα έχουμε καταναλώσει τον χρόνο μας κυνηγώντας σκιές, αντί να τα βάλουμε με τις πραγματικές απειλές που δυσκολεύουν το μέλλον μας.

S.A.

The Atlantic