Η πατρίδα, και οι «πατριώτες» του … Αριστοτέλη.

Λίγοι γνωρίζουν ακόμα και σήμερα, 20 γεμάτα χρόνια από την ανακάλυψη και επίσημη σχετική ανακοίνωση, πού ακριβώς βρίσκονται τα αρχαία Στάγειρα (κατά Θουκιδίδη “Στάγιρος” θηλυκού γένους).

Οι περισσότεροι υποθέτουν (ή υποθέτουν ότι γνωρίζουν) ότι βρίσκονται κάπου κοντά στα σημερινά Στάγειρα, στα ορεινά της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής.

Κάποιοι, πιο νεόκοποι αυτοί (στη γεωγραφία της περιοχής), αρκούνται στο να ξέρουν ότι (και) αυτά βρίσκονται στην περιοχή που εσχάτως συλλήβδην ονομάζουμε “Σκουριές”.

Στην πραγματικότητα βέβαια οι Σκουριές είναι ένα μόνο μέρος της ευρύτερης περιοχής της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής που σήμερα μπορούμε να ταυτίσουμε με τον Καλλικρατικό Δήμο του Αριστοτέλη.

Χάριν προφανώς της γενέτειρας του τεράστιου αυτού φιλόσοφου.

Άρα κατά μία έννοια, θα μπορούσαμε να λέμε ολόκληρη την περιοχή “Στάγειρα” αντί για “Σκουριές”, και να είμαστε λιγότερο ανακριβείς.

Για να μην ξεφεύγω περισσότερο, πάω παρακάτω και λέω ότι τα αρχαία Στάγειρα ναι μεν δε βρίσκονται κοντά στα σημερινά Στάγειρα, ούτε βέβαια στις Σκουριές, αλλά βρίσκονται εντός του ίδιου δήμου, και εν πάσει περιπτώσει στην ίδια ευρύτερη περιοχή.

Πιο συγκεκριμένα βρίσκονται στην περιοχή της Ολυμπιάδας, 1 χλμ περίπου από τον οικισμό και περιβάλλονται κατά τα ¾ από θάλασσα και κατά το άλλο ¼ ενώνονται με την υπόλοιπη ξηρά μέσω ενός υψώματος απολύτως κατάλληλου για οχύρωση.

Κάτι απολύτως απαραίτητο για όλες τις αρχαίες πόλεις, ειδικά όσες, όπως αυτή, ιδρύθηκαν ως αποικίες. Της Άνδρου συγκεκριμένα.

Όπως αποικία της Άνδρου υπήρξε και η αρχαία Άκανθος που είναι η σημερινή Ιερισσός (το όνομα “Ιερισσός” προέρχεται από την εξελληνισμένη λατινική μετάφραση της λέξης άκανθος, που όπως ξέρουμε σημαίνει “αγκάθι”).

Για την Ιερισσό βέβαια, όλοι το ξέρουμε τώρα πια ότι ανήκει κι αυτή στις “Σκουριές”, με την ευρεία και ημιμαθή έννοια που είπαμε και πιο πάνω.

Η αρχαία Άκανθος λοιπόν έγινε μεγάλη και σημαντική πόλη και παρέμεινε τέτοια επί αιώνες, όπως εξάλλου μαρτυρά και η λατινογενής μετονομασία της. Αντιθέτως τα Στάγειρα δεν είχαν την ίδια τύχη.

Έμειναν πάντα στη σκιά των γειτόνων (και ομόφυλών τους όπως είδαμε) ενώ εν τέλει στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια παρήκμασαν εντελώς, μέχρι που οι κάτοικοί τους τα εγκατέλειψαν οικοιοθελώς και οριστικά.

Έμεινε μόνο το αρχαίο οχυρό που και εκείνο με τη σειρά του εγκαταλείφθηκε μερικούς αιώνες αργότερα.

Ωστόσο, τα Στάγειρα κέρδισαν τη μεγάλη τους αδερφή στην άτυπη μάχη της γενικής διασημότητας των ονομάτων, επειδή είχαν την τύχη να είναι η πατρίδα ενός από τους πιο σπουδαίους ανθρώπους που περπάτησαν ποτέ στη Γη: Του Αριστοτέλη.

Δεν έχει τόση σημασία που ο Αριστοτέλης  έζησε εκεί μόνο μέχρι τα 17 του.

Δεν έχει σημασία που δεν αναφέρεται στον τόπο εκείνο ποτέ παρά μόνο ως τόπο καταγωγής του. 

Δεν έχει καν σημασία ότι ο αρχαιολογικός χώρος ο ίδιος δεν μας έδωσε κάτι το ιδιαίτερο ως προς τα ευρήματα. Κάτι φυσιλογικό εξάλλου για μια μικρή πόλη περιορισμένης σημασίας που εν τέλει εγκαταλείφθηκε.

Η Ολυμπιάδα σήμερα πέραν από ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό με ορισμένες εντυπωσιακές παραλίες (2-3 από αυτές είναι στην κυριολεξία μέρος των αρχαίων Σταγείρων) αποτελεί και ένα από τα 3 σημεία που υπάρχει εργοστασιακή εγκατάσταση των μεταλλείων.

 Οι άλλες δύο είναι στο Στρατώνι, μεταξύ Ολυμπιάδας και Ιερισσού και στις Σκουριές (τις κανονικές) στα ορεινά της περιοχής.

Στην περιοχή της Ολυμπιάδας μάλιστα βρίσκεται κυρίως το χρυσοφόρο κοίτασμα που τόση συζήτηση προκαλεί.

Και στην ίδια περιοχή πρωτοσημειώθηκαν πριν από 15 χρόνια περίπου οι πρώτες έντονες και βίαιες αντιδράσεις κατά παλαιότερων (και σαφέστατα μικρότερων σε κλίμακα) προσπαθειών να γίνει η επένδυση επιτόπιας εξόρυξης του χρυσού.

Περιέργως και παρά το παρελθόν αυτό, στην περιοχή σήμερα επικρατεί ηρεμία. Πλήρως αντίθετο σκηνικό σε σχέση π.χ. με την Ιερισσό που παλιότερα δεν ασχολούνταν καθόλου με το ζήτημα.

Φαίνεται πως κατά κάποιον τρόπο η Άκανθος αποφάσισε να ξαναπαίξει το ρόλο της μεγάλης αδερφής της Σταγίρου και να πάρει την υπόθεση στα χέρια της.

Βλέπουμε έτσι το αρχαίο πνεύμα με κάποιον απροσδόκητο τρόπο να ζει ξανά.

Ποιος ξέρει;

Δεν θα πόνταρα ούτε λεπτό στο να είναι αληθινό αυτό το ενδεχόμενο/ερμηνεία, αλλά είναι όμορφο ως σκέψη. Γι' αυτό και μόνο αξίζει να το παραθέσει κανείς, η ομορφιά είναι πάντα επαρκής δικαιολογία!

Δεν είναι όμως το θέμα μου το αν, πώς και γιατί “πρέπει” ή “δεν πρέπει” να γίνει το εργοστάσιο χρυσού.

Πρόκειται για ένα τεράστιο θέμα για το οποίο έχουν χυθεί στην κυριολεξία χιλιάδες (μπορεί και παραπάνω) τόνοι μελανιού από σχετικούς και άσχετους (και ως συνήθως η τελευταία κατηγορία είναι αριθμητικώς πολλαπλάσια).

Το ζήτημα είναι ότι από όλη αυτή την ιστορία δε θα μπορούσε να λείπει και ο Αριστοτέλης ο ίδιος.

Αλλοίμονο όμως, είναι παρών με τον ίδιο τρόπο που μόνο εμείς οι νεο-ΕΛ-ληνες ξέρουμε να βάζουμε τους αρχαίους και υποτιθέμενα αποκλειστικούς προγόνους μας στο λογαριασμό: Παραποιώντας τους και χωρίς να έχουμε την παραμικρή ιδέα γι' αυτούς.

Κυρίως: Επικαλούμενοι το όνομά τους, την κληρονομιά τους αποκλειστικά και μόνο χάριν των σημερινών σκοπών και επιδιώξεών μας.

Βασικό επιχείρημα των πάσης φύσεως αντιδρούντων για το εργοστάσιο, το ότι αυτό αποτελεί “βεβήλωση” των “ιερών” χωμάτων του Αριστοτέλη.

Όχι ότι διαφωνώ επί της αρχής: Οποιαδήποτε στοιχειωδώς σοβαρή χώρα του πλανήτη θα είχε αναδείξει δεόντως αυτή την πλευρά της περιοχής.

Θα είχε κατασκευάσει μουσεία, θα διοργάνωνε εκδηλώσεις στην περιοχή, γενικώς δε θα το άφηνε έτσι.

Και ανεξάρτητα από την ύπαρξη μεταλλείων, εργοστασίων και των σχετικών.

Που, να το πούμε κι αυτό, η περιοχή ήταν γεμάτη μεταλλεία, ήδη από την εποχή του Αριστοτέλη.

Ωστόσο, στη ζωή δεν έχει μόνο σημασία τί λες. Έχει σημασία και πώς το λες, πότε το λες, γιατί το λες, σε ποιον το λες και ποιος είσαι εσύ που το λες.

Στην προκειμένη περίπτωση το λένε άνθρωποι που δεν έχουν ιδέα ποιος στ' αλήθεια ήταν ο Αριστοτέλης, τί είπε και τί έγραψε.

Που δεν έκαναν ούτε μια φορά τον κόπο να πάνε να δούνε τα αρχαία Στάγειρα κι ας είναι δίπλα τους στην κυριολεξία – οι επισκέψεις στις παραλίες που λέγαμε, συγγνώμη, αλλά δεν μετράνε.

Που τον θυμήθηκαν μόνο και μόνο επειδή εξυπηρετεί έναν σκοπό, ουδόλως σχετικό με αυτόν.

Και που φυσικά θα τον ξεχάσουν πάραυτα, μόλις το ζήτημα της παρούσης χάριν του οποίου τον θυμηθήκαμε τελειώσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.

Εξαιρέσεις υπάρχουν. Όπως σχεδόν πάντα.

Και αφορά στο 2, 3, το 5% το πολύ από τους διαμαρτυρόμενους και φανατικούς λάτρεις (εκτός από συντοπίτες) του φιλοσόφου – έχω ιδία πείρα και αυτό σας το υπογράφω.

Θα μου πεις όμως και τί σε πειράζει, κακό σου κάνουν;

Ίσως να μην έπρεπε να με ενοχλεί τόσο πολύ. 

Τώρα που το καλοσκέφτομαι, δε θα έπρεπε να με ενοχλεί αν αυτά τα λέγαμε στους ξένους.

Σε αυτούς δηλαδή που επισκέπτονται την περιοχή (και τη χώρα μας γενικώς) και μπορεί να έχουν τη ρομαντική (και επικερδή – για μας, εννοείται) εντύπωση ότι οι Νεοέλληνες κοιμόμαστε και ξυπνάμε με τη σκέψη των αρχαίων στην άκρη του μυαλού μας, μελετώντας τους όταν έχουμε χρόνο και γενικώς συνεχίζοντας την κληρονομιά τους.

Ναι, τότε δε θα με πείραζε.

Δε θα με πείραζε τόσο αν το λέγαμε και μεταξύ μας, δεν είναι το πρώτο κατά συνθήκην ψέμα που χρησιμοποιούμε μεταξύ μας και το ξεπερνάμε χωρίς πολλά – πολλά.

Το πρόβλημα είναι ότι όλοι αυτοί, όλοι ΕΜΕΙΣ σε τελική ανάλυση, το ψέμα αυτό το λέμε στον εαυτό μας.

Να γιατί διαιωνίζεται και θα διαιωνίζεται.

Να γιατί εμείς είμαστε “περήφανοι” που ο κάθε Αριστοτέλης είναι λέει ομοεθνής μας και συχνά (όπως στην περίπτωση που μιλάμε) συν-δημότης μας, αλλά με τίποτα δεν ισχύει το αντίστροφο: Κανείς σπουδαίος αρχαίος Έλληνας δε θα ήθελε στ' αλήθεια να μας έχει απογόνους του.

Και μάλιστα να κατοικούμε στον τόπο καταγωγής του.

Σκληρό; Ίσως, αλλά η μόνη περίπτωση να το ξεπεράσουμε αυτό είναι να το συνειδητοποιήσουμε κάποτε.

Και να κάνουμε κάτι γι' αυτό...

Ο Παραβάτης