«Ημερολόγια Χαρμολύπης»: ταξίδι συλλογικής αυτοσυνειδησίας

Μυημένος κανείς στα Ανώτερα Μαθηματικά του Ελύτη, σε εκείνα του «Μικρού Ναυτίλου», ψηλαφεί μια μεταφυσική οντολογία: «Ένα δειλινό στο Αιγαίο περιλαμβάνει τη χαρά και τη λύπη σε τόσο ίσες δόσεις που δεν μένει στο τέλος παρά η αλήθεια». Τα «Ημερολόγια Χαρμολύπης» του φίλου Κωνσταντίνου Τριανταφυλλάκη είναι ακριβώς αυτό: η αέναη εναλλαγή, η ατελεύτητη πάλη μεταξύ των δυο αυτών διαμετρικά αντίθετων συναισθημάτων, που εν τέλει συνιστούν και τις απαρασάλευτες σταθερές ενός ανθρωπίνου βίου.

Ο συγγραφέας με την ψυχογραφική ικανότητά του σκιαγραφεί τις συναισθηματικές εξάρσεις και μεταπτώσεις των ηρώων αυτής της ετερόκλητης παρέας παλαιών συμμαθητών από το Διδυμότειχο υψώνοντας τη σεβάσμια και δεσπόζουσα μορφή του Δασκάλου σε ένα νοητό βάθρο, απ’ όπου ηνιοχεί τη συζήτηση, την από κοινού αναζήτηση ατομικών και συλλογικών κατασφαλίσεων και πεπρωμένων. 

Καίτοι δομημένο σε αυτοτελείς ιστορίες, εν είδει διηγημάτων, εν τούτοις η αδιάσπαστη αφηγηματική συνοχή του βιβλίου κατορθώνει μια διπλή λειτουργία: αφ’ ενός αφήνει την αίσθηση μιας ψυχολογικής πλήρωσης στο τέλος κάθε ιστορίας, αφ’ ετέρου υπερβαίνει τον μονοκεντρισμό του ενός επεισοδίου συνθέτοντας ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα, με αφετηρία το Διδυμότειχο και τελικό προορισμό τα Αλτιπλάνος της Βολιβίας. 

Τα «Ημερολόγια Χαρμολύπης» ωστόσο δεν είναι η καταγραφή απλώς και μόνο προσωπικών βιωμάτων μεμονωμένων ατόμων. Είναι το αφηγηματικό εργαλείο, το λογοτεχνικό εύρημα του συγγραφέα για να ιχνογραφήσει την πολυκύμαντη πορεία της Ελλάδας των τελευταίων εξήντα και πλέον χρόνων. Η βίαιη προσαρμογή των προ-νεωτερικών δομών και της προ-νεωτερικής πρόσληψης του χρόνου στους θεσμούς των χρηματοπιστωτικών αγορών και του χρηματιστηριακού χρόνου, η σύγκρουση νοοτροπιών, η επέλαση των Μνημονίων. Στο πρόσωπο του Δασκάλου και του Αποστόλη συμπυκνώνονται mutatis mutandis δυο Ελλάδες, όπου η μία αδυνατεί να κατανοήσει την άλλη και την απορρίπτει. Είναι αυτό που κανοναρχεί και πάλι ο θεοείκελος Ελύτης στην «Ιδιωτική οδό» και στο οποίο ο μεν Δάσκαλος ομνύει, ο δε μαθητής το αποβάλλει ως ανοίκειο στην οικονομίστικη λογική του: «Ξυπνάω τις νύχτες ανήσυχος για κάποιαν απόχρωση του μωβ, ποτέ μου όμως για το τι μπορεί να γίνεται στα εμπορεία της Αγοράς». Γι’ αυτό και αναθεματίζει τον Αποστολή, αυτόν τον αγαπημένο του μαθητή, και τον αρνείται με τη αίσθηση της αποτυχίας, ως προς την αποστολή του να διαπλάθει «ηλιοπότες και ακριδοκτόνους», να τον συντρίβει ολοκληρωτικά. Η απόσταση από τον Δάσκαλο έως τον Αποστόλη είναι ένα ταξίδι συλλογικής αυτοσυνειδησίας, κατανόησης του συλλογικού μας υποκειμένου. Σε αυτό μας προσκαλεί ο συγγραφέας Τριανταφυλλάκης.

Ο αγαπητός φίλος και συγγραφέας δεν αφήνει τον αναγνώστη μετέωρο. Στο δίλημμα που θέτει το ίδιο το βιβλίο, δηλαδή της ελπίδας ή της οριστικής καταδίκης σε αποτυχία, προβάλλει τη δική(;) του λυτρωτική εκδοχή: «Δε γίνεται να περνάμε μόνο μια φορά απ’ αυτόν τον κόσμο. Έρχεσαι και φεύγεις εντελώς απροετοίμαστος. Είναι σύντομη η διαδρομή και μερικές φορές τελειώνει απότομα. Ούτε τα λάθη σου δεν προλαβαίνεις να διορθώσεις. Δεν μπορεί, θα υπάρχει μια άλλη ευκαιρία…».

Του Γεωργίου Λ. Κωνσταντόπουλου

Φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών.