Η Ρωσία και η Κίνα μέσα από τον κινηματογράφο!

Οι καταστάσεις που βιώνουμε φαίνονται πολλές φορές πιο καθαρά μέσα από τη τέχνη.

Πολλά έχουν γραφτεί για τη μετακομμουνιστική Ρωσία και τη Κίνα.

Εντούτοις, δύο πρόσφατες ταινίες,  Α Touch of Sin του Jia Zhangke, γυρισμένη στη Κίνα το 2013, και Leviathan του Andrey Zvyagintsey, γυρισμένη στη Ρωσία το 2014, αποκαλύπτουν με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια το κοινωνικό και πολιτικό τοπίο των δύο ως άνω χωρών, σε σχέση με οποιοδήποτε γραπτό κείμενο που έχω διαβάσει.

H ταινία του Jia είναι σε επεισόδια.

Πρόκειται για τέσσερις ιστορίες, χαλαρά συνδεδεμένες  μεταξύ τους, με πράξεις σφοδρής βίας , επηρεασμένες από πραγματικά γεγονότα που έχουν γραφτεί στις εφημερίδες.

Από την άλλη, η ταινία Leviathan πραγματεύεται την ιστορία ενός έντιμου ανθρώπου του οποίου η ζωή καταστρέφεται από τον  δήμαρχο της πόλης ο οποίος συνωμοτεί προς τούτο με την Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία και τους διεφθαρμένους δικαστικούς λειτουργούς…

Αμφότερες οι ταινίες είναι οπτικά εκπληκτικές, παρά τη ζοφερότητα που είναι διάχυτη στις ιστορίες τους.

Οι μαύροι ουρανοί πάνω από τη βόρεια Ρωσική ακτή στη ταινία Leviathan, φαίνονται θελκτικοί, ενώ o Jia καταφέρνει να παρουσιάσει τη Shenzhen, τη πόλη φάντασμα μεταξύ της πόλης Guangz hou και του Hong Kong ως μία εκπληκτική πόλη.

Ένα άλλο πράγμα που είναι εμφανές και στις δύο ταινίες είναι η εμμονή με μυθικές ιστορίες, το The Βοοk of Job στο Leviathan, και πολεμικά μυθιστορήματα στο A Touch of Sin.

Η αγορά ακινήτων παίζει σημαντικό ρόλο στις εν λόγω ταινίες.

Στο πρώτο επεισόδιο του A Touch of Sin, το αφεντικό της περιοχής γίνεται δισεκατομμυριούχος με ιδιωτικό αεροσκάφος, πουλώντας όλα τα συλλογικά περιουσιακά στοιχεία.

Τα πάντα σε αυτή τη νέα Κίνα όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα  ακόμα κάνει κουμάντο παρόλο που οι ιδέες του Karl Marx είναι πεθαμένες όπως είναι και στη Ρωσία, είναι  προς πώληση.

Σε μια σκηνή, βλέπουμε πόρνες ντυμένες με σέξυ στρατιωτικές στολές να χορεύουν ερεθίζοντας τους Κινέζους επιχειρηματίες.

Η ιστορία του Leviathan επικεντρώνεται στο χτίσιμο ενός σπιτιού από έναν απλό μηχανικό ονόματι Nikolay.

O διεφθαρμένος δήμαρχος τον οποίο δωροδοκεί η Ορθόδοξη Εκκλησία, κατάσχει το ακίνητο του Nikolay για να χτιστεί σε αυτό καινούργια εκκλησία.

Τον κατηγορούν ότι σκότωσε τη γυναίκα του και κανονίζουν να δικαστεί από δικούς  τους διεφθαρμένους δικαστές.

Η σημασία της ακίνητης περιουσίας σε αμφότερες τις ταινίες δεν είναι σύμπτωση. H ιδιοκτησία και η ανοικοδόμηση είναι τα κοινά σημεία άντλησης της  εξουσίας σε μαφιόζικες κοινωνίες όπως είναι στη Σικελία για παράδειγμα.

Ένας λόγος που η Κίνα έχει μεταμορφωθεί σε ένα τεράστιο εργοτάξιο με καινούργιες πόλεις να ξεφυτρώνουν μέσα σε μια νύχτα, είναι ότι αυτό τροφοδοτεί μια διεφθαρμένη οικονομία η οποία ελέγχεται από ένα Λενινιστικό κόμμα το οποίο έχει ρευστοποιήσει  την πολιτική εξουσία μέσω της αγοράς ακινήτων.

Σε αντίθεση με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, στο κόμμα του Πούτιν δεν γίνεται καμία αναφορά  στην Μαρξιστική ιδεολογία.

Ο τρόπος πάντως που και τα δύο κόμματα λειτουργούν, είναι απαράλλακτος.

Oι επικεφαλής των κομμάτων, οι μεγιστάνες και οι διεφθαρμένοι γραφειοκράτες,  μοιράζονται τα λάφυρα ενώ ταυτόχρονα πουλάνε σοβινισμό και παραδοσιακές αξίες, της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Κομφουκιανισμού αντίστοιχα. 

Οι δικαστές εξαγοράζονται ή εκφοβίζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα αφεντικά είναι πάνω από τον νόμο.

Σημειώνεται ότι το κόμμα του Πούτιν στη Ρωσία ψηφίστηκε.

Το ίδιο έγινε και με το κόμμα του Τούρκου Προέδρου Tayyip Erdogan, καθώς και με το κόμμα του Ούγγρου Πρωθυπουργού Victor Orban και με το στρατιωτικό καθεστώς στην Αίγυπτο του Προέδρου A bdel Fattah el Sisi.

Από την άλλη, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν ψηφίστηκε.

Αλλά αυτό δεν έχει και τόση σημασία αφού αυτό που  χαρακτηρίζει όλες αυτές τις κυβερνήσεις, είναι η μίξη του πολιτικού αυταρχισμού με το καπιταλιστικό επιχειρηματικό πνεύμα.

Το προαναφερόμενο πολιτικό μοντέλο αποτελεί σήμερα έναν υπολογίσιμο αντίπαλο για το Αμερικάνικο μοντέλο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο αυταρχικός καπιταλισμός, συνήθως υπό ένα στρατιωτικό καθεστώς, ήταν ένα αντικομμουνιστικό μοντέλο και ήταν συνήθως με το μέρος της Αμερικής.

Ο δυνατός άντρας της Νότιας Κορέας Park Chung-hee, ο πατέρας του σημερινού Προέδρου Park Geun-hye, ήταν κατά κάποιο τρόπο αυτός που άνοιξε το δρόμο για το είδος της κοινωνία που βλέπουμε σήμερα στη Κίνα και τη Ρωσία.

Το ίδιο ισχύει και για τον στρατηγό Augusto Pinochet της Χιλής.

 Επειδή οι δικτατορίες σε κράτη-πελάτες της Αμερικής τελείωσαν περίπου όταν έληξε και ο Ψυχρός Πόλεμος και αντικαταστάθηκαν από φιλελεύθερες δημοκρατίες, πολλοί πίστεψαν ότι παντού  η φιλελεύθερη δημοκρατία και ο καπιταλισμός αναπόφευκτα  θα έδεναν. Η πολιτική ελευθερία είναι καλή για την επιχειρηματικότητα και το αντίστροφο.

Αυτός ο μεγάλος μύθος του εικοστού αιώνα έχει πλέον κλονιστεί.

Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Orban δήλωσε πρόσφατα ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν αποτελεί πλέον ένα βιώσιμο μοντέλο.

Ανέφερε τη Κίνα και τη Ρωσία ως παραδείγματα πετυχημένων κρατών, όχι για ιδεολογικούς λόγους, αλλά διότι θεωρεί ότι οι ως άνω χώρες είναι περισσότερο ανταγωνιστικές στον σύγχρονο κόσμο.

Φυσικά υπάρχουν σοβαροί λόγοι αμφισβήτησης των ανωτέρω. 

Η Ρωσική οικονομία εξαρτάται υπέρ το δέον από το πετρέλαιο και τους φυσικούς πόρους, ενώ η νομιμότητα της κυβέρνησης στη Κίνα με το μονοκομματικό σύστημα θα μπορούσε εύκολα να καταρρεύσει στο πλαίσιο μιας οικονομικής κρίσης. Επιπλέον, οι επενδυτές δεν εμπιστεύονται τα μη φιλελεύθερα καθεστώτα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιούν το νόμο προς όφελος τους.

Παρ’  όλα αυτά, οι κοινωνίες οι οποίες απεικονίζονται με μεγάλη ακρίβεια στις ταινίες Leviathan και A Touch of Sin, συνεχίζουν να φαίνονται θελκτικές στα μάτια πολλών ανθρώπων που έχουν απογοητευθεί με την οικονομική στασιμότητα της Ευρώπης και την πολιτική δυσλειτουργία της Αμερικής.

Δυτικοί επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες και άλλοι που χρειάζονται πολλά χρήματα για την εκπόνηση ακριβών σχεδίων απολαμβάνουν να συνεργάζονται με αυταρχικά καθεστώτα στα οποία «όλα γίνονται».

Βλέπουμε συχνά μη φιλελεύθερους στοχαστές να θαυμάζουν ισχυρούς άνδρες που τολμάνε να τα βάζουν με την Αμερική.

H ταινία A Touch of Sin έχει προβληθεί παγκοσμίως παίρνοντας διθυραμβικές κριτικές αλλά όχι στη Κίνα.

Στον αντίποδα, η ταινία Leviathan αποτελεί την επίσημη Ρωσική συμμετοχή για τα Oscars.

Ενδεχομένως οι Κινέζοι ηγεμόνες να είναι λιγότερο σίγουροι για τον εαυτό τους από όσο είναι ο Πούτιν.

Μπορεί ο Πούτιν να είναι απλά πιο πονηρός!

 Ian Buruma

 Project Syndicate

Απόδοση: Sensei Yoko