«Χρήσιμοι Αφελείς».

Βρίσκομαι στο Βερολίνο και λίγο πριν διέσχισα για πολλοστή φορά ένα από τα σύμβολα της διαίρεσης του Ψυχρού Πολέμου – το φυλάκιο ελέγχου Charlie. Σήμερα είναι ένα συμπαθητικό αξιοθέατο, εύκολα κανείς ξεχνάει πόσα τραγικά συνέβησαν δίπλα του, μόνο ένας σταυρός θυμίζει το διασημότερο θύμα του, τον δεκαοκτάχρονο Peter Fechter, του οποίου ο αργός θάνατος εντός της «νεκρής ζώνης» του, συγκλόνισε, το 1962, τον ελεύθερο κόσμο.

Υπάρχει όμως κάτι ακόμα, μέρος αυτήν την φορά της τουριστικής «ανακαίνισης» του τοπίου, πού υπενθυμίζει την αληθινή φύση εκείνης της σύγκρουσης.

Ο πόλεμος αυτός δεν ήταν πρωτίστως πόλεμος όπλων. Ήταν πόλεμος παραστάσεων…

Έτσι, από την πάλαι ποτέ «σοβιετική» πλευρά του φυλακίου αντικρίζεις και σήμερα σε φωτογραφία έναν Αμερικανό στρατιώτη.

Από την αμερικανική πλευρά του φυλακίου αντικρίζεις, σε ανάλογη φωτογραφία, έναν Σοβιετικό στρατιώτη.

Σήμερα, φυσικά, ο Σοβιετικός στρατιώτης φαίνεται βλοσυρός.

Τότε, όμως, για πολλούς στην Δύση, δεν ήταν. Βλέπετε, από την πλευρά της Δύσης, υπήρχε ένας κόσμος, που έβλεπε τους Σοβιετικούς στρατιώτες με συμπάθεια.

Οι «συνοδοιπόροι»; Όχι αυτοί ήταν λίγοι. Ο λόγος για τούς «χρήσιμους ηλίθιους».

Ο όρος αποδίδεται, φυσικά, αν και η πατρότητα αμφισβητείται, στον Λένιν. Σίγουρα τον χρησιμοποίησε με παρεμφερή έννοια, αν και με λιγότερη οξύτητα, ως «χρήσιμοι αθώοι» ο Ludwig von Mises στο «Σχεδιασμένο Χάος». Προσωπικά προτιμώ τον όρο «χρήσιμοι αφελείς».

Η έννοιά του; Αναφέρεται σε όσους υποστηρίζουν κάτι χωρίς να αντιλαμβάνονται τι ακριβώς υποστηρίζουν.

Αναφέρεται σε όσους γίνονται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από εκείνους, πού πραγματικά αντιλαμβάνονται.

Έτσι και με τον κομμουνισμό.

Υπήρχαν στη Δύση αυτοί που συνειδητά υποστήριζαν το σύστημα, εν γνώσει του τί συνεπαγόταν, έστω και με την εκδοχή μιας προσωρινής «δικτατορίας του προλεταριάτου» – ήταν οι λεγόμενοι «συνοδοιπόροι».

Υπήρχε όμως και ένας ευρύτερος κόσμος «συμπαθούντων».

Ήταν αυτοί πού, χωρίς να είναι κομμουνιστές, ή να αντιλαμβάνονται τί συνεπαγόταν η «επανάσταση», γίνονταν υπερασπιστές της.

Ήταν αυτοί που πλαισίωναν τα μαζικά «κινήματα ειρήνης» του ’70 και του ’80.

Ή τις γενικευμένες φοιτητικές εξεγέρσεις του ’60.

Έβλεπαν το σοβιετικό σύστημα ως παράγοντα ειρήνης, κοινωνικής δικαιοσύνης, προόδου – αντίθετα έβλεπαν την καπιταλιστική Δύση ως υλιστική, άδικη και απάνθρωπη.

Ήταν χρήσιμοι; Φυσικά – ήταν η πέμπτη φάλαγγα του καθεστώτος στην Δύση. Τα περίφημα «κινήματα ειρήνης», λ.χ., τα οποία σήμερα γνωρίζουμε, ότι χρηματοδοτούνταν ευθέως από σοβιετικά χρήματα, διαμέσου σειράς οργανώσεων τύπου «προμετωπίδας», δεν αγωνίζονταν για την ειρήνη. Αγωνίζονταν να αναστείλουν την στρατιωτική θωράκιση της Δύσης.

Το καθεστώς ήξερε.

Εάν η Δύση άρχιζε να επενδύει σε ενίσχυση και εκσυγχρονισμό των αμυντικών της συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών, όπως άλλωστε τελικά έγινε από το 1980 και μετά, οι μέρες του θα ήταν μετρημένες.

Πολύ απλά, δεν είχε την τεχνογνωσία και κυρίως την οικονομική δύναμη να αντέξει σε έναν μακροχρόνιο αγώνα των εξοπλισμών.

Όταν αυτό τελικά συνέβη, το καθεστώς κατέρρευσε – μόνο που οι εδώ «χρήσιμοι» έκαναν το παν για να το καθυστερήσουν.

Το κατάφεραν καλά για πάνω από είκοσι χρόνια – πόσο πιο χρήσιμοι να ήταν; Ήταν όμως αφελείς; Φυσικά ήταν.

Πολλοί από αυτούς ήταν άνθρωποι καλών προθέσεων.

Και όμως αγωνίζονταν για να περισώσουν ένα απάνθρωπο σύστημα.

Τα Γκούλαγκ. Τις κάθε λογής Στάζι. Τα άδεια ράφια. Τα τείχη του αίσχους.

Όλα αυτά τα τερατώδη κράτησαν περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Οι «χρήσιμοι» βοήθησαν πολύ σε αυτό.

Με την έννοια αυτή, δεν ήταν απλώς αφελείς. Ήταν εγκληματικά αφελείς.

Τώρα, όλο αυτό μου το θύμισε ένα εξαιρετικό άρθρο του Rich Lowry στη «New York Post» με τον τίτλο «Οι χρήσιμοι ηλίθιοι της Hamas».

Πράγματι, ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης της Δύσης, επικεντρούμενο στις δυσανάλογες απώλειες της μιας πλευράς στην εξελισσόμενη επιχείρηση του Ισραήλ στην Λωρίδα της Γάζας, δείχνει να αντιπαρέρχεται το τελικό πολιτικό διακύβευμα της διαφοράς.

Όμως μήπως έτσι γινόμαστε «χρήσιμοι ηλίθιοι»;

Μήπως η ευαισθησία μας υπηρετεί τούς λάθος σκοπούς;

Ο αρθογράφος και εκδότης του περίφημου National Review πιστεύει, αναφερόμενος στην Χαμάς, πώς ναι: «Το σχέδιο ειρήνης της είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Δεν μπορεί να το κατορθώσει με την δύναμη των όπλων. Ο στόχος της είναι, με την υποστήριξη συνοδοιπόρων και χρήσιμων ηλίθιων από όλο τον κόσμο, να μετατρέψει το Ισραήλ σε νέα Νότια Αφρική…

Εάν, για να γίνει αυτό, απαιτούνται αμέτρητοι νεκροί Παλαιστίνιοι, ας είναι». Είναι, αλήθεια, έτσι;

Μήπως, εκτός από τα όπλα, είναι η «αφέλειά» μας που κοστίζει ζωές;

Υπάρχει παραλληλισμός, ναι, με τον Ψυχρό Πόλεμο.

Όπως και τότε, αυτό που μας διαφεύγει είναι το τελικό πολιτικό διακύβευμα της διαφοράς.

Στην επιχείρηση της Γάζας δεν βρίσκονται απέναντι δυο «κοινότητες» – αλλά δυο «τρόποι ζωής». Δύο διαφορετικοί κόσμοι.

Από την μια, υπάρχει μια Δυτική δημοκρατία και αυτά πού συνεπάγεται – ελεύθερες εκλογές, κράτος δικαίου, σεβασμό στην διαφορετικότητα.

Δεν είναι τέλεια, πόσο μάλλον στον πόλεμο, αλλά σίγουρα μοιράζεται τις δικές μας αξίες.

Από την άλλη, υπάρχει ή έστω μπορεί να κυοφορηθεί «κάτι άλλο».

Δεν ξέρω τί ακριβώς είναι, γιατί είναι τόσο βαθιές οι πολιτισμικές διαφορές, ώστε δεν μπορώ να το προσεγγίσω βιωματικά.

Δεν αφορά ίσως τους μετριοπαθείς της Παλαιστίνης – όμως δεν είναι όλοι έτσι. Διάβασα τις προάλλες για λιθοβολισμούς γυναικών στο «χαλιφάτο» των «αντιστασιακών» της Συρίας.

Μοιχεία. Σύμφωνοι, μπορεί να λογισθεί «θετικό δίκαιο», εμένα απλώς σφίγγεται το στομάχι μου.

Και εδώ έγκειται το πρόβλημα των τελευταίων ημερών.

Η κοινή γνώμη της Δύσης έχει φυσικά δίκιο να θορυβείται για τις απώλειες των αμάχων, πόσο μάλλον των παιδιών.

Ούτε το Ισραήλ μπορεί να τεθεί υπεράνω κριτικής.

Το «Παλαιστινιακό» οφείλει τελικά να λυθεί, με τρόπο αποδεκτό και για τις δύο πλευρές.

Όμως η Δύση οφείλει να προσέξει.

Άλλο η κριτική στο Ισραήλ. Άλλο η εχθρότητα προς το Ισραήλ.

Πολύ απλά, η Δύση, εχθρευόμενη το Ισραήλ, εχθρεύεται και ακυρώνει ένα μέρος του εαυτού της.

Όπως οι «χρήσιμοι αφελείς» της εποχής του Ψυχρού Πολέμου είναι σαν να δηλητηριάζει τον αέρα, που η ίδια αναπνέει. Και να ήταν μόνο οι «χρήσιμοι αφελείς».

Κάποτε η επίσημη Δύση μάτωσε στο Αφγανιστάν υπερασπιζόμενη την ελευθερία – από τούς Σοβιετικούς φυσικά.

Πόσο λίγο συνειδητοποίησε, ότι εκκόλαπτε το αυγό του φιδιού.

Όταν οι Taliban ανατίναξαν τους περίφημους Βούδες του Bamiyan ο κόσμος επιτέλους κατάλαβε.

Οφείλαμε να είχαμε καταλάβει από την αρχή.

Α. Π. Δημόπουλος

Freewill

Δημοσιεύθηκε στην Εστία