Ένα νέο φάντασμα πλανάται πάνω από τη Ευρωπη!

Τον περασμένο μήνα, πάνω από ένα εκατομμύριο Καταλανοί, που θέλουν ανεξαρτησία, βγήκαν στους δρόμους της Βαρκελώνης.

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η υποστήριξη της ανεξαρτητοποίησης της Καταλανίας από την Ισπανία, έχει διπλασιαστεί από την εποχή που ξεκίνησε η κρίση.

Το περιοδικό Economist διαπιστώνει μια ξεκάθαρη σύνδεση αυτής της αυξανόμενης τάσης με την οικονομική κρίση, σημειώνοντας πως «εκεί που το 1/3 των Καταλανών είναι πεπεισμένοι αποσχιστές, πολλοί άλλοι είναι απλά εξαγριωμένοι βλέποντας τους φόρους τους να πηγαίνουν για την ενίσχυση κάποιων φτωχότερων επαρχιών».

Εν τω μεταξύ, το εθνικιστικό κόμμα του Bart de Wever τα πήγε πολύ καλά στις τελευταίες φλαμανδικές τοπικές εκλογές στο Βέλγιο, και ο ίδιος εξελέγη δήμαρχος της Αμβέρσας.

Όπως οι Καταλανοί, έτσι και οι Φλαμανδοί δυσανασχετούν με την επιδότηση των φτωχών γειτόνων τους.

Τα δυο αυτά γεγονότα σηματοδοτούν μια τάση.

Σίγουρα, η λιτότητα και τα μνημόνια έχουν δυσαρεστήσει πολλούς λαούς της Ευρώπης, που τα βάζουν με τις κυβερνήσεις τους, αλλά τα συγκεκριμένα προβλήματα που συναντάμε στην Ισπανία και στο Βέλγιο αποτελούν πρόδρομο δυσάρεστων εξελίξεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Η αυξανόμενη στήριξη αποσχιστικών τάσεων στην Καταλονία οφείλεται μόνο εν μέρει στη κρίση.

Ο διεθνολόγος Jordi Vaquer θεωρεί πως η επάνοδος στην κεντρική εξουσία του ΡΡ (Λαϊκό Κόμμα) το 2012 είναι υπεύθυνη για αυτές τις εξελίξεις στη Καταλονία. Το συντηρητικό ΡΡ κατηγορεί την Καταλονία για σπατάλες, που πυροδοτούν την δημοσιονομική κρίση στην Χώρα.  Οι δαπάνες της Καταλονίας αντιπροσωπεύουν το 40% των συνολικών δημοσίων δαπανών της Ισπανίας.

Τώρα, η Μαδρίτη προχωρά σε «σφίξιμο», και μεγαλύτερο έλεγχο των καταλανικών δαπανών. Από την πλευρά τους, πολλοί Καταλανοί πιστεύουν πως το ΡΡ εκμεταλλεύεται την κρίση για να προωθήσει την μακροχρόνια πολιτική του ατζέντα κατά της τοπικής αυτονομίας. Σημειώνουν πως τα οικονομικά προβλήματα της Ισπανίας είναι αποτέλεσμα κυρίως του υπερβολικού ιδιωτικού δανεισμού, κάτι για το οποίο οι επαρχίες δεν έχουν καμιά ευθύνη.

Παράλληλα, παντού στην Ευρώπη, οι αποσχιστικές τάσεις κερδίζουν έδαφος, επειδή τα διάφορα κόμματα που τους εκπροσωπούν καταφέρνουν να περνούν επικοινωνιακά το μήνυμά τους.

Η νέα φλαμανδική συμμαχία NVA, για παράδειγμα, είναι πολύ πιο ήπια από ότι το σκληροπυρηνικό δεξιό FA, το οποίο διαδέχθηκε ως βασικός εκπρόσωπος στον αγώνα για την φλαμανδική ανεξαρτησία.

Στο Εδιμβούργο, ο Alex Salmond του εθνικιστικού SNP αποδεικνύεται ικανότατος ηγέτης, επιδεικνύοντας ένα πιο μετριοπαθές προφίλ. Μάλιστα, πρόσφατα εγκατέλειψε την πάγια θέση του κόμματός του για αποχώρηση από το ΝΑΤΟ.

Η επιτυχία αυτών των γλυκομίλητων, μετριοπαθών εθνικιστών σε μερικά σημεία της Ευρώπης, έχει βελτιώσει την γενικότερη εικόνα των αυτονομιστικών κινημάτων αλλού.

Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Vaquer, «πιο πριν, οι ψηφοφόροι της Καταλανίας θεωρούσαν την απόσχιση ως κάτι που έκαναν οι πρώην δικτάτορες στην ΕΣΣΔ  ή στην Γιουγκοσλαβία. Τώρα είναι δύσκολο να θεωρήσουν τους εθνικιστές ως κάποιους παλαβούς».

Όμως, αν και τα κόμματα αυτά στη Σκοτία και στο Βέλγιο έχουν μάθει να μην τρομάζουν τους ψηφοφόρους, η απήχηση του εθνικισμού σε άλλες χώρες της Ευρώπης, χάνει έδαφος.

Οι Σλοβάκοι εξέλεξαν το 2012 ένα κοινοβούλιο, που για πρώτη φορά στην 20ετή ιστορία της χώρας τους δεν συμπεριλαμβάνει το εθνικιστικό κόμμα, που φημίζεται για την επιθετικότητα του απέναντι στους Ούγγρους.

Επίσης, ένα μετριοπαθές κόμμα, με πολιτικές απόσχισης, αποτελούμενο από Ούγγρους της Σλοβακίας, δεν μπόρεσε καν να μπει στο κοινοβούλιο. Αντικαταστάθηκε από ένα άλλο (ουγγρικό) κόμμα, που επιδιώκει καλές σχέσεις με την κεντρική κυβέρνηση της Μπρατισλάβας.

Σε γενικές γραμμές, η πολιτική στην Ευρώπη παραμένει τοπικού επιπέδου, και άσχετα αν κάποιοι εθνικιστές τα πάνε καλά στην Φλάνδρα ή στην Ισπανία, αλλού πέφτουν θύματα της ανικανότητάς τους.

Πρόσφατα, το σκοτσέζικο SNP συμφώνησε με το Λονδίνο να διεξαχθεί δημοψήφισμα σχετικά με την σκοτσέζικη ανεξαρτησία. Μια δημοσκόπηση όμως της Ipsos MORI, θέλει μόλις το 35% αυτών που θα ψηφίσουν, να επικροτεί την απόσχιση από την Βρετανία.

Αν απορριφθεί λοιπόν σε ψήφους η ανεξαρτησία της Σκοτίας, τότε θα χάσουν πόντους και τα αντίστοιχα κινήματα στην Καταλονία, και αλλού (Βάσκοι).

Περιέργως, στη Σκοτία, η κρίση έπληξε τις αποσχιστικές τάσεις. Στο παρελθόν, το  SNP δήλωνε πως μια ανεξάρτητη Σκοτία θα εντάσσονταν στο ευρώ. Υπό τις παρούσες όμως συγκυρίες, αυτό δεν ακούγεται σαν μια καλή ιδέα που θα φέρει ψήφους. Για αυτό και τώρα το κόμμα υποστηρίζει την παραμονή της χώρας στην βρετανική στερλίνα!

Πάντως, το δίδαγμα για όλους είναι ότι μια νομισματική ένωση δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς παράλληλη δημοσιονομική ένωση. Έτσι, μια αυτόνομη Σκοτία που έχει την στερλίνα, θα έπρεπε ένα αποδεχτεί τους περιορισμούς ενός «δημοσιονομικού συμφώνου» με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο. Για αυτό και μάλλον δεν θα ήταν τόσο ανεξάρτητη όσο θα ήθελαν μερικοί.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η κρίση προκαλεί θυμό εναντίον της πολιτικής τάξης της Ευρώπης.

Στην Ισπανία, ο θυμός αυτός μεταφράζεται σε διαδηλώσεις εναντίον των ελίτ της Μαδρίτης, με τα κέρδη να τα προσπορίζονται τα διάφορα αυτονομιστικά κινήματα.

Στο μέλλον, μπορεί να δούμε παρόμοιες συνθήκες να επικρατούν και αλλού στην Ευρώπη (π.χ Ιταλία και Γαλλία), για αυτό και τα όσα συμβαίνουν στην Καταλονία και στο Βέλγιο αξίζει να παρακολουθούνται στενά.

Βέβαια η δυσαρέσκεια που οδηγεί τα διάφορα εθνικιστικά κινήματα ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Όπως ποικίλλει και η ποιότητα των πολιτικών ελίτ, τόσο από πλευράς αυτονομιστών, όσο και από πλευράς κεντρικών κυβερνήσεων.

Του Tomas Valasek

Απόδοση:S.A.