Ελληνικά ΑΕΙ: Θλίψη και κατήφεια…

Η φτώχεια και η καχεξία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, ιδιαιτέρως του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένα τα προγράμματα σπουδών στην τριτοβάθμια, πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα, αναδεικνύονται ανάγλυφα και επώδυνα, αν και εξ αντανακλάσως, από το νέο βιβλίο της Αμερικανίδας φιλοσόφου Martha C. Nussbaum, με τίτλο "Όχι για το κέρδος - Οι ανθρωπιστικές σπουδές προάγουν τη δημοκρατία", το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις "Κριτική". 

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό και άκρως ενδιαφέρον βιβλίο, το οποίο περιέχει πλήθος πληροφοριών και συγκρίσεων σχετικά με τα εκπαιδευτικά συστήματα στις ΗΠΑ, τις χώρες της Ευρώπης και την Ινδία.

Βεβαίως, οφείλουμε να διατηρούμε αρκετές και ισχυρές επιφυλάξεις για το περιεχόμενο του υπότιτλου του βιβλίου της Nussbaum, καθώς τίποτε δεν καθιστά αναγκαίο οι ανθρωπιστικές σπουδές να προάγουν τη δημοκρατία και μόνον τη δημοκρατία, μία παραδοχή η οποία υποβάλει εξ αντιδιαστολής την υποψία ότι η Nussbaum ισχυρίζεται ότι οι θετικές επιστήμες προάγουν κάτι το οποίο δεν αποτελεί δημοκρατία, αλλά κάποια άλλη μορφή καθεστώτος ή πολιτεύματος.
Πέραν των πολύ βάσιμων, ας τολμήσω να ισχυρισθώ, επιφυλάξεών μας, η Nussbaum περιγράφει με απλό, αγγλοσαξωνικό ύφος τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες τις οποίες ανοίγει το αμερικανικό σύστημα των πανεπιστημιακών σπουδών, όπου ο κάθε φοιτητής δεν εισάγεται σε ένα τμήμα προκειμένου να εντρυφήσει σε ένα επιστημονικό αντικείμενο, αλλά εισάγεται σε μία σχολή, σε ένα σύνολο τμημάτων δηλαδή, και λαμβάνει στα δύο πρώτα έτη των σπουδών του κατ' επιλογήν μαθήματα από έναν κορμό γενικής παιδείας, δηλαδή μαθήματα ιστορίας, οικονομικών, φιλοσοφίας, παιδαγωγικής, νομικών, πολιτικής επιστήμης, ακόμη και εάν η μελλοντική επιλογή του είναι να ακολουθήσει κατεύθυνση "σκληρών" θετικών επιστημών, όπως φυσική, χημεία, αρχιτεκτονική, μαθηματικά κ.ο.κ.
Θυμάμαι με ουρανομήκη απογοήτευση όταν ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είχε προτείνει κάποια στιγμή να αλλάξει η δομή των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών στη χώρα μας και οι νέοι φοιτητές να εισάγονται σε σχολή και όχι σε τμήμα σχολής, ακριβώς για τους λόγους τους οποίους εξηγεί πολύ πειστικά και με αξιοσημείωτη μαεστρία η Nussbaum στο νέο βιβλίο της.

Θυμόσαστε;
Θυμόσαστε μήπως τη χλεύη και τις αντιδράσεις τις οποίες γνώρισε εκείνη η πρόταση; Θυμόσαστε σε πόσα εικοσιτετράωρα αποσύρθηκε από τον δημόσιο διάλογο της χώρας μας;

Θυμόσαστε ποιοι ακριβώς ήταν εκείνοι οι οποίοι εξαπέλυσαν χλεύη;
Να ήξεραν άραγε όλοι εκείνοι ότι αυτή τη δομή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων σπουδών, και όχι μόνον των πανεπιστημιακών, έχουν εισηγηθεί κορυφαίοι διανοητές του προηγούμενου αιώνα, όπως ο Τζον Ντιούι και ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ;

Να ήξεραν άραγε όλοι εκείνοι ποια είναι τα πλεονεκτήματα και οι δυνατότητες τις οποίες ανοίγει για τους ορίζοντες των φοιτητών η δομή των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών στις ΗΠΑ, καθώς και πόσο αφυδατωμένα, περιορισμένα, μονομερή και χωρίς φιλοδοξίες παραμένουν τα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα;
Το παράπονό μου, όμως, είναι ότι για το περιεχόμενο των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών, για τη δομή και τις κατευθύνσεις τους, δεν προβλέπεται στο ορατό μέλλον να διεξαχθεί ένας αξιοπρεπής δημόσιος διάλογος στη χώρα μας.

Πάλι αντιπαράθεση θέσεων για τα ιδιωτικά ή τα δημόσια πανεπιστήμια θα έχουμε, σε πρώτη ευκαιρία, να δείτε...
Ας περιοριστούμε, λοιπόν, να απολαύσουμε την ανάγνωση του εξαιρετικού βιβλίου της Nussbaum!

Βασίλης Βενιζέλος

Protagon