Ο δικτάτορας, οι κοπριές των αλόγων, και άλλα πολλά….

«Η αλήθεια είναι απλά θέμα ύφους». Όσκαρ Ουάιλντ.

Στις 29 Ιουνίου 1981 μεταδόθηκε τηλεοπτικά και παγκόσμια ο γάμος του πρίγκιπα Καρόλου με τη “φτωχή πριγκίπισσα” Λαίδη Νταϊάνα.

Ο Ουμπέρτο Έκο, ειδικός στα σημεία και τα τέρατα των καιρών, επισήμανε κάτι που τα δισεκατομμύρια των τηλεθεατών αγνοούσαν:

“Τα περιττώματα των αλόγων της πομπής δεν ήταν ούτε σκούρα ούτε καφετιά ούτε ανόμοια. Είχαν παντού και πάντα ένα χρώμα παστέλ, κάτι ανάμεσα σε μπεζ και κίτρινο, για να εναρμονίζονται με τα απαλά χρώματα των γυναικείων φορεμάτων….

Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Για μια ολόκληρη εβδομάδα, πριν την τελετή, έδιναν στα βασιλικά άλογα ειδικά χάπια, ώστε τα περιττώματα τους να γράφουν στο φακό.

Τίποτα δεν έπρεπε να αφεθεί στην τύχη, η μετάδοση είχε τα πάντα υπό έλεγχο.”

Αυτή η πληροφορία ίσως σας φανεί αστεία -ίσως και αδιάφορη.

Ίσως να υπάρξουν και κάποιοι που θα αναρωτηθούν αν κυκλοφορούν παρόμοια χάπια και για τους ανθρώπους… 

Διακοπή για διαφημίσεις:

(Μια γυναίκα είναι κλεισμένη στο μπάνιο ενός πολυτελούς διαμερίσματος. Απ” έξω περιμένουν άλλες δύο γυναίκες για να μπουν.

“Αργείτε;” λέει μία από αυτές, εμφανώς εκνευρισμένη, και χτυπάει την πόρτα.

“Τώρα, τώρα”, λέει η γυναίκα που είναι κλειδωμένη μέσα.

Γυρνάει πανικόβλητη γύρω από τον εαυτό της, κουνάει μια πετσέτα για να κάνει αέρα, ψεκάζει με το άρωμα της, πατάει πάλι το καζανάκι.

Τελικά ανοίγει την πόρτα για να βγει.

Η γυναίκα που ήταν απέξω, μόλις μπαίνει σκεβρώνει τη φάτσα της και λέει αηδιασμένη: “Ω, θεέ μου! Τι μυρωδιά είναι αυτή;”

Όλοι στο διαμέρισμα γελάνε. Κοντινό πλάνο στο πρόσωπο της γυναίκας που ήταν κλειδωμένη μέσα. Έχει κοκινήσει από την ντροπή.

Fast backward.

Η γυναίκα, όλο αυτοπεποίθηση, μπαίνει στην τουαλέτα και κλειδώνει. Ανοίγει την τσάντα της και βγάζει ένα κουτί με χάπια. Παίρνει ένα και κάθεται χαμογελαστή στη λεκάνη.

Η κάμερα δείχνει γύρω-γύρω την τουαλέτα, ενώ πέφτουν γράμματα: “Heaven’s smell, σας λύνει όλα τα προβλήματα.”

Στην επόμενη εικόνα ανοίγει η πόρτα και η γυναίκα βγαίνει κουνιστή λυγιστή. Απέξω είναι ένας ωραίος άντρας. Μπαίνει στην τουαλέτα και οσφρίζεται τον αέρα, γοητευμένος. Μετά γυρνάει και κοιτάει πονηρά τη γυναίκα που φεύγει.

Πέφτουν γράμματα: “Heaven’s smell… Τώρα και με νέα αρώματα: Νυχτολούλουδο, μόσχο, λεβάντα… Σας λύνει όλα τα προβλήματα.”)

Τέλος διαφήμισης.

Μια όχι και τόσο αθώα σκηνοθεσία έλαβε χώρα τέσσερα χρόνια αργότερα.

Το 1985 πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη η σύνοδος κορυφής για τον πυρηνικό αφοπλισμό, ανάμεσα στον Ρήγκαν και τον Γκορμπατσόφ -και ό,τι αυτοί αντιπροσώπευαν.

Οι Σοβιετικοί αρκέστηκαν να μείνει ο Γκορμπατσόφ, μαζί με την υπόλοιπη αποστολή, σε ένα είδος βελτιωμένων εργατικών πολυκατοικιών.

Οι Αμερικάνοι προτίμησαν το γαλήνιο τοπίο της λίμνης.

Οι σύμβουλοι του Αμερικανού προέδρου είχαν σκηνοθετήσει με απόλυτη ακρίβεια και δεξιοτεχνία τις εικόνες που θα κινηματογραφούσαν και θα φωτογράφιζαν ελεύθερα οι δημοσιογράφοι.

Ένα μήνα πριν είχαν στήσει λεπτομερώς, με πρόβες και δοκιμαστικά γυρίσματα, τον περίπατο που θα έκανε ο Ρήγκαν με την Νάνσι, στις 12:15 ακριβώς, στον κήπο, παρουσία των δημοσιογράφων. 

“Αυτό που θέλαμε να δείξουμε την παραμονή της διάσκεψης”, έλεγε ένας Αμερικάνος επικοινωνιολόγος, “ήταν ότι ο Ρήγκαν είναι γαλήνιος και σίγουρος για τον εαυτό του. Η λίμνη πίσω του θα υπέβαλλε την επιθυμία του για ειρήνη.” 

Τι είδαν οι τηλεθεατές εκείνη την ημέρα; Τον Ρήγκαν, τον πρόεδρο του καπιταλισμού, σε ένα υπέροχο μέρος, όπου όλοι θα ήθελαν να ζήσουν.

Και τον Γκορμπατσόφ, το Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος, σε ένα μέρος όπου κανένας δεν θα πήγαινε να ζήσει με τη θέληση του.

Αν οι Σοβιετικοί σκεφτόντουσαν επικοινωνιακά, θα είχαν πάει τον αρχηγό τους, σε μια όμορφη φάρμα, γεμάτη χαρούμενα ζώα και πράσινο.

Όμως η ΕΣΣΔ δεν μπορούσε να νικήσει το Χόλιγουντ. 

Διακοπή για διαφημίσεις

(Ο Χίτλερ περπατάει δίπλα σε μια γαλήνια λίμνη. Ένα ξανθό κοριτσάκι τρέχει και πέφτει στην αγκαλιά του. Εκείνος το σηκώνει, το φιλάει και του δείχνει το πανέμορφο τοπίο.

Πέφτουν γράμματα: “Αυτός είναι ο τόπος μας! Αυτή είναι το μέλλον μας! Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα.”)

Τέλος διαφήμισης. 

Με όσα έχετε διαβάσει ως τώρα (και όσα ήδη πιστεύετε) πιθανότατα θα έχετε βγάλει το συμπέρασμα ότι η τηλεόραση, οι κατασκευασμένες εικόνες, είναι εχθρός της αλήθειας.

Η αλήθεια όμως είναι απλά θέμα ύφους.

Ίσως να συμφωνήσετε μαζί μου ότι σε κάποιες περιπτώσεις είναι καλό να χειραγωγείς την κοινή γνώμη. Όχι; 

Το 1988 ο Αουγούστο Πινοσέτ μετρούσε 15 χρόνια τυραννικής διακυβέρνησης. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι είχαν δολοφονηθεί και άλλοι τόσοι είχαν ως δια μαγείας εξαφανιστεί.

Σύμφωνα με το “σύνταγμα” που είχε νομοθετηθεί το 1980, οι Χιλιανοί θα έπρεπε με δημοψήφισμα να αποφασίσουν, με ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ, αν ο Πινοσέτ θα παρέμενε για άλλα οκτώ χρόνια ή αν θα προχωρούσαν σε εκλογές.

Στα κόμματα της αντιπολίτευσης που συγκρότησαν το μέτωπο του ΟΧΙ παραχωρήθηκε ο τηλεοπτικός χρόνος των 15 λεπτών.

Αυτό σήμαινε ότι οι θέσεις του ΝΑΙ θα προβάλλονταν από την κρατική τηλεόραση για 24 ώρες μείον δεκαπέντε λεπτά.

Τι θα μπορούσε να αλλάξει με αυτόν τον ελάχιστο τηλεοπτικό χρόνο; Τίποτα. 

Αυτό πίστευαν οι σύμβουλοι του Πινοσέτ, αυτό ήταν το πιο λογικό.

Όμως οι υποστηρικτές του ΟΧΙ ανέθεσαν τη διαφημιστική εκστρατεία σε δύο νεαρούς διαφημιστές, διόλου πολιτικοποιημένους.

Εκείνοι πρότειναν κάτι που αιφνιδίασε ακόμα και τους “εργοδότες” τους:

Ένα δεκαπεντάλεπτο όλο χρώματα και αισιοδοξία.  

Καμιά αναφορά στα θύματα της δικτατορίας.

Καμία αναφορά στο παρελθόν και στον Αλιέντε.

Άνθρωποι που χορεύουν στους δρόμους, παιδιά που παίζουν σε ολάνθιστα περβόλια, ζευγάρια ερωτευμένων που αγκαλιάζονται, μπαλαρίνες, λουλούδια, και πουλιά που κελαηδάνε. 

Το σύνθημα της καμπάνιας ήταν: “Χιλή, η ευτυχία έρχεται”.

Σύμβολο ήταν το ΟΧΙ κάτω από ένα ουράνιο τόξο.

(Κάτι σαν διαφήμιση για την Coca-Cola, με άλλα λόγια.)

Τη μουσική επένδυση την ανέθεσαν σε κάποιο συνεργάτη τους που έγραφε μόνο διαφημιστικά τζινγκλάκια.

(Κάτι σαν τη διαφημιστική εταιρεία που έχει αναλάβει το Jumbo.) 

Την πρώτη μέρα όλοι περίμεναν να δουν εκείνα τα 15 λεπτά ελεύθερης τηλεόρασης.

Οι αντίπαλοι, οι θιασώτες του “Ναι στον Πινοσέτ”, είχαν ετοιμάσει τη δική τους καμπάνια, νομίζοντας ότι ήξεραν τι θα δουν: Βασανισμούς, δολοφονίες, αστυνομοκρατία, τον Αλιέντε και τον Νερούντα.

Η δική τους απάντηση ήταν η πατριαρχική φιγούρα του Πινοσέτ, η οικονομική ανάπτυξη (ξέρετε πως εννοούν την ανάπτυξη οι φιλελεύθεροι του Σικάγο, το έχετε ζήσει στο πετσί σας), ο ισχυρός στρατός και το επερχόμενο χάος, σε περίπτωση που θα έφευγε ο Πινοσέτ. 

Αυτό που παρακολούθησαν εκείνη την ημέρα, ψηφοφόροι και κυβερνητικοί παράγοντες, τους έκανε να σαστίσουν: Το όνειρο μιας νέας και ευτυχισμένης Χιλής. 

Διακοπή για διαφημίσεις… 

Πολύ γρήγορα αυτό το δεκαπεντάλεπτο έγινε το αγαπημένο των Χιλιανών, που είχαν κουραστεί να βλέπουν στρατιωτικούς. Ή πτώματα.

Χαζοχαρούμενη αισιοδοξία. Τι καλύτερο;

Σύντομα οι κυβερνητικοί προσπάθησαν να προσαρμόσουν τη δική τους καμπάνια, αφού ήταν ολοφάνερο ότι η “Ευτυχία” τους είχε κατατροπώσει.

Όμως όλοι οι καλλιτέχνες υποστήριζαν το ΌΧΙ.

Τα “χιουμοριστικά” 15λεπτα του ΝΑΙ, έμοιαζε να τα είχε γράψει ο Πινοσέτ αυτοπροσώπως.

Τόσο αλέγκρο ήταν. 

Τη μέρα του δημοψηφίσματος οι δημοσιογράφοι της κρατικής τηλεόρασης έκαναν ό,τι μπορούσαν για να επηρεάσουν το αποτέλεσμα.

Άφησαν από νωρίς, πολύ πριν τελειώσει η διαδικασία, να διαρρεύσουν κάποια αποτελέσματα, πλαστά βεβαίως, που έδιναν το προβάδισμα στο ΝΑΙ, ελπίζοντας έτσι να αλλάξουν το ρου της ιστορίας.

Δεν τα κατάφεραν.

Το ΟΧΙ κέρδισε με 54%, έγιναν εκλογές και σύντομα ο Πινοσέτ ζήτησε καταφύγιο στην καλύτερη του φίλη, τη Θάτσερ. 

Η αισιοδοξία και η επερχόμενη ευτυχία είχαν νικήσει το φόβο.

Οι διαφημιστές είχαν χειραγωγήσει την κοινή γνώμη. 

Πριν ξεκινήσετε να χαρακτηρίζετε το Γελωτοποιό καιροσκόπο, ανήθικο, γλοιώδη και άλλες χειρότερες βρισιές, που σας έρχονται στο στόμα όταν βλέπετε τον Εφήμερο, αφήστε να πω την άποψη μου. 

Κάθε άνθρωπος έχει κάποιες απόψεις -οι οποίες, όταν παγιώνονται, είναι πεποιθήσεις.

Αυτές τις κρίνουμε ως σωστές ή λανθασμένες αναλόγως με το αν συμφωνούν ή διαφωνούν με τις δικές μας.

Δεν υπάρχει λάθος άποψη, υπάρχει μόνο διαφορετική άποψη.

Ακόμα και η άποψη των νεοφιλελεύθερων, ότι οι άνθρωποι είναι αναλώσιμοι αν δεν είναι πλούσιοι, δεν είναι λανθασμένη.

Απλώς εγώ, και πολλοί ακόμα (θέλω να πιστεύω), διαφωνούμε κάθετα με αυτήν. 

Κάθε φορά που γράφεις ένα κείμενο, μιλάς ή απλά κάνεις ένα like, επικοινωνείς με ανθρώπους που έχουν παρόμοιες απόψεις με εσένα.

Είναι χίμαιρα να πιστεύεις ότι μπορείς να πείσεις τον Πινοσέτ ότι η άποψη του είναι λάθος.

Αλλά μπορείς να βοηθήσεις αυτούς που υποφέρουν όσο κι εσύ να ξεπεράσουν το φόβο τους.

Αυτό δεν θα το καταφέρεις “φωνάζοντας” “τους: ΞΥΠΝΗΣΤΕ ΖΩΑ!

Το “ζώο”, ακόμα κι αν συμφωνεί μαζί σου, θα σε αντιπαθήσει. 

Η επικοινωνία είναι αποτελεσματική όταν είναι απολαυστική, όταν ο δέκτης απολαμβάνει το ερέθισμα.

Όταν αισθάνεται ότι θέλει να είναι μαζί σου -στο διαδίκτυο, στο δρόμο, στην επανάσταση. 

Ας τελειώσουμε αυτό το κείμενο όπως συνηθίζεται στις ταινίες που βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα:

Ο Πινοσέτ πέθανε το 2006. Ποτέ δεν καταδικάστηκε για τα εγκλήματα του, παρά μόνο για φορολογικές απάτες. (!)

Η ΕΣΣΔ διαλύθηκε στα εξ ων συνετέθη λίγα χρόνια μετά από εκείνη τη σύνοδο. Ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος έφερε κάποιες αντιρρήσεις στον άκρατο φιλελευθερισμό, αντικαταστάθηκε από τον πολύ πιο βολικό Γιέλτσιν.

Και μετά έκανε διαφημίσεις για την “pizza hut”…

Και όσο για τη “φτωχή πριγκίπισσα”, τη Lady D… She died on tv. 

Διακοπή για διαφημίσεις.

(Το νυφικό και η ζωή που πάντα ονειρευόσασταν…)

Ο Γελωτοποιός