Οι εκλογές τελείωσαν. Ώρα για δουλειά!

"Η έννοια του καλού και του κακού δεν επιλύεται με την καθολική ψηφοφορία.

Δεν ανατίθεται σε μια ψηφοφορία να επιτύχει το λάθος να γίνει σωστό και το άδικο δίκαιο.

Δεν τίθεται σε ψηφοφορία η ανθρώπινη συνείδηση.....

Δεν είμαι με ένα κόμμα είμαι με μια αρχή.

Το κόμμα είναι φύλλωμα. Πέφτει.

Η αρχή είναι ρίζα. Μένει.

Τα φυλλώματα κάνουν θόρυβο και δεν κάνουν άλλο τίποτα.

Η ρίζα σιωπά και κάνει τα πάντα!" (Βίκτωρ Ουγκώ)

Αλίμονο αν οι εκλογές ήταν η κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας, αλίμονο αν μια δημοκρατία απαρτίζετε από ανά πενταετία πολίτες, αν το καθήκον πολιτικής συμμετοχής μας εξαντλείται όταν απομακρυνόμαστε από την κάλπη και επανέρχεται  όταν την ξαναπλησιάζουμε και στο ενδιάμεσο διάγουμε βίο ιδιωτικό, ράθυμο, ή άγονα διαμαρτυρόμενο…

Αυτό είναι "βούτυρο στο ψωμί" του εξουσιαστή, του διεφθαρμένου, εκείνου που του αναθέτουμε εν λευκώ να ορίζει τις συνθήκες γύρω μας, το φυσικό μας περιβάλλον, τις αξίες μας, την αμοιβή της εργασίας μας.

Φυσικά η συμμετοχή στις εκλογές είναι θεμελιώδης, απαράβατη, αλλά ελάχιστη, υποχρέωση προς τα κοινά.

Το να είσαι πολίτης δεν σημαίνει ότι (επι)ζείς σε μια κοινωνία, σημαίνει ότι την αλλάζεις κι η αλλαγή αυτή είναι καθημερινή υπόθεση και ξεκινά από τον εαυτό μας, ο οποίος δεν περιμένει απ' τους άλλους αλλά προσφέρει ο ίδιος το θετικό πρότυπο - παράδειγμα.

Θετικό σημαίνει πάνω απ' όλα εποικοδομητική στάση.

Στην Ελλάδα όταν είναι να γκρεμίσουμε εμφανίζονται πολλοί, όταν είναι να χτίσουμε, είμαστε πάντα λίγοι και το χτίσιμο διαρκεί πολύ και η τοποθέτηση κάθε πέτρας είναι επίπονη υπόθεση, ενώ το γκρέμισμα παίρνει τόσο λίγο.

Είναι επίπονο το χτίσιμο, καθώς, αν χτίζοντας, πετούσαμε μια πέτρα σε κάθε γαύγισμα, εμείς θ' αναλωνόμασταν σύντομα κι οι πέτρες θα γινόντουσαν πολύτιμοι λίθοι.

Το χειρότερο όμως είναι ότι γκρεμίζοντας, είμαστε πεπεισμένοι ότι κάτι θα χτιστεί…...που θα περιέχει καλύτερα το προσωπικό μας συμφέρον, τη ματαιοδοξία, τα συμπλέγματα και τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες ή την πλεονεξία μας.

Κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας είναι ν’ αποφασίσω ν’ αφήσω το αυτοκίνητο και να πηγαίνω στη δουλειά με το μετρό, το ποδήλατο, τα πόδια, με άλλους 2-3 μαζί στο ίδιο αυτοκίνητο και να οδηγώ υπεύθυνα, είναι να γίνω εθελοντής αιμοδότης, να ενταχθώ σε μια ομάδα πολιτικής προστασίας, να κάνω τον κόπο της διαλογής και αποκομιδής των σκουπιδιών μου στην πηγή τους, να συμμετέχω σε αναδασώσεις, να μην γκρινιάζω για τα καταναλωτικά αγαθά που μου λείπουν αλλά να θυμάμαι ότι 1,3 δις άνθρωποι στον πλανήτη δεν έχουν απολύτως τίποτα από αυτά που έχω και ζουν υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας κι ακόμη καλύτερα, να βοηθώ οικονομικά συλλόγους που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της φτώχειας αντί να «τρώει» τους φόρους μου για τον ίδιο υποτίθεται σκοπό η κρατική γραφειοκρατία. 

Κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας είναι η παραγωγή νέων ιδεών για έναν καλύτερο κόσμο, η ακλόνητη πίστη μου στα ανθρώπινα δικαιώματα όλων ανεξαιρέτως, ακόμη και η μη επιβολή θανατικής ποινής ή αυτοδικίας στον πιο μεγάλο κακούργο, ο σεβασμός της διαφορετικότητας και η υπεράσπιση όλων αυτών με προσωπικό κόστος, είναι επίσης το έμπρακτο ενδιαφέρον για τα ειδικά άτομα, την έρευνα για τις σπάνιες ασθένειες, τα παιδιά που έχουν ανἀγκη και γιατί όχι, το να μην κληρονομώ το σύνολο της περιουσίας μου, μικρής ή μεγάλης αδιάφορο, στα παιδιά μου – κέντρο του κόσμου, αλλά ένα μέρος της συνειδητά και στα παιδιά όλου του κόσμου (και υπάρχουν διάφοροι τρόποι γι’ αυτό), να εκλεγώ στον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων και να προσφέρω ουσιαστικό έργο ή να δεσμεύσω εθελοντικά μέρος του χρόνου μου ως σχολικός τροχονόμος, όλα αυτά και πολλά ακόμη συνιστούν κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας, άλλο τόσο όσο η προσέλευση στις κάλπες και τίποτα λιγότερο.

Γι‘ αυτό οι άνθρωποι του εθελοντισμού, ο  κόσμος των συλλόγων, έχουν τον απόλυτο σεβασμό μου, άνευ προϋποθέσεων, επιφυλάξεων και δεύτερων σκέψεων, πόσω μάλλον άνευ μικροτήτων και φθόνου, που εξηγεί την εναντίον τους επιθετικότητα από τους καθεύδοντες - μη των κοινών ή ιδιοτελώς μετέχοντες. Αντιθέτως με αυτούς της πολιτικής, οι οποίοι είναι απαραίτητοι, αναγκαίο κακό, τινές εξ’ αυτών επιτελούν ομοίως αξιοθαύμαστη αποστολή και έργο υπό δυσμενέστατες συνθήκες κοινωνικής αποσύνθεσης και απαξίωσης του δημοσίου χώρου, ωστόσο τελούν κατηγορηματικά υπό τη συνεχή μου εγρήγορση.

Δεν είναι λοιπόν οι εκλογές η μόνη κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας, γιατί με βάση το υπόδειγμα της ανοιχτής κοινωνίας, δηλαδή της κοινωνίας που χαρακτηρἰζεται από την ελευθερία επιλογής και την ατομική ευθύνη, η (επίσημη) πολιτική, με την έννοια της εκλογής αντιπροσώπων και της άσκησης κυβερνητικής εξουσίας από αυτούς που απολαμβάνουν τη δεδηλωμένη πλειοψηφία των αιρετών ενός σώματος, βρίσκεται κάτω, είναι η κάτω, οξεία, γωνία μιας ανεστραμμένης πυραμίδας.

Η βάση είναι πάνω και αποτελείται από την κοινωνία πολιτών. Αυτή απαρτίζεται από τα άτομα, ως ιδιώτες αλλά και ως πολίτες, δηλαδή ως ιδιωτικός τομέας της οικονομίας και ως οργανωμένος εθελοντισμός-σύλλογοι-ιδρύματα-κληροδοτήματα και φυσικά με ενσυνείδητο σεβασμό όλων στο κράτος δικαίου και με μια καθημερινή συμπεριφορά πολίτη που σέβεται τους άλλους ανθρώπους και το φυσικό περιβάλλον.

Η παραχώρηση εξουσίας, αρμοδιοτήτων και δύναμης, από την κοινωνία πολιτών προς την επίσημη πολιτική, είναι φειδωλή, πολύ προσεκτική και με ισχυρές εγγυήσεις, υπό συνεχή επιτήρηση.

Αυτό είναι εν ολίγοις το συνταγματικό δίκαιο του αμερικανικού φεντεραλισμού, η λεπτή ισορροπία μιας ανεστραμμένης πυραμίδας, ενός πολιτειακού, κοινωνικού, οικονομικού και πολιτισμικού συστήματος που αντέχει και ευδοκιμεί υπό συνθήκες ανεξαρτησίας επί 238 χρόνια με τις ρίζες του στο 1628 (Mayfower Compact).

Στη δημοκρατία του μεγαλύτερου μέρους της ηπειρωτικής Ευρώπης η πυραμίδα παραμένει, όρθια, ιεραρχική και «κοινωνική» (όπως η καθολική εκκλησία), ταξική, κρατική, ακλόνητη στη «θέση της» για πολλούς αιώνες, οξεία γωνία!

Εξ’ ου και τα προβλήματα, για να μην αναρωτιώμαστε από ποιές υπερφίαλες φιλοδοξίες σχεδιασμού των πάντων «από πάνω», με την πρώτη σοβαρή οικονομική κρίση εκδηλώνεται ένα τόσο ισχυρό κίνημα λαϊκισμού που μεταθέτει εκεί «πάνω» την ευθύνη για κάθε πρόβλημα που ο καθένας από εμάς έχει, λιγότερο ή περισσότερο, δημιουργήσει στον εαυτό του και στο σύνολο και την επίλυση του οποίου αναθέτει πρόθυμα εν λευκώ στον πρόθυμο ανέκαθεν να την αποδεχτεί «κρατικό πατερούλη».

Δεν είναι κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας οι εκλογές, γιατί μέσω αυτών  και της (επίσημης) πολιτικής αποφασίζω κατά κάποιον τρόπο που θα πάνε τα χρήματα όλων δια της φορολογίας και των νόμων και πολιτικών που κατά πλειοψηφία ψηφίζονται, δηλαδή αποφασίζω το τι πρέπει να γίνει με τα λεφτά των άλλων και μάλιστα συνήθως παρασύρομαι και ψηφίζω ώστε τα χρήματα των άλλων να έλθουν πιο κοντά προς εμένα.

Αυτό οσάκις προσλαμβάνει και διάσταση αρπαγής.

Αν κάποιος έχει τόσο μεγάλη ευαισθησία για ένα θέμα ή για συνανθρώπους μας ή για το φυσικό περιβάλλον, δεν του απαγορεύεται να προσφέρει εθελοντικά ορισμένα χρήματα ή χρόνο για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αντιθέτως αυτό οφείλει να κάνει.

Κορυφαία στιγμή της δημοκρατίας δεν είναι να εκλέξουμε «εξουσιαστές» αναθέτοντας τους να μας αλλάξουν (υποτίθεται, αφού δεν είναι ικανοί ν' αλλάξουν ούτε τον εαυτό τους οι περισσότεροι), είναι ν' αλλάξουμε οι ίδιοι, προς συμφέρον του εαυτού μας και ταυτοχρόνως προς το συμφέρον της κοινότητας των συνανθρώπων.

Εξάλλου η ηθική προτεραιότητα της άμεσης δημοκρατίας έναντι της έμμεσης -αντιπροσωπευτικής δεν αμφισβητείται κι επίσης ιστορικά προηγείται. Οι σύγχρονες συνθήκες της νεωτερικότητας είναι αυτές που υπαγόρευσαν την ανάγκη της πολιτικής αντιπροσώπευσης, αν και η αξία της αμφισβητείται από αρκετούς. Όπου δηλαδή μπορούμε ν’ αποφασίζουμε οι ίδιοι οι πολίτες κατευθείαν και όχι δι΄αντιπροσώπων, αυτό κανονικά προηγείται και προτιμάται.

Φυσικά με έναν τρόπο, προδιαγεγραμμένο, τακτικό και εγγυημένο, όχι με αποσπασματικό τρόπο.

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία πρόκειται για μια μορφή και μια μέθοδο της δημοκρατίας,  μεταξύ περισσοτέρων υφισταμένων. Πραγματοποιείται με την ανάθεση της υπεράσπισης ατομικών συμφερόντων, απόψεων, αξιών και της βούλησης του πολίτη σε εκλεγμένους από τους πολίτες εντολοδόχους εκπροσώπους.

Έτσι ο πολίτης ασκεί μόνον εμμέσως επιρροή επί των συζητήσεων και αποφάσεων που αφορούν τα συμφέροντα και τις απόψεις του για τον κόσμο.

Η άμεση δημοκρατία είναι μια επιπλέον μορφή λήψης αποφάσεων ως προς την αντιπροσωπευτική δημοκρατία διαμέσου της οποίας ο πολίτης καλείται να τοποθετηθεί ο ίδιος σε πολύ συγκεκριμένα θέματα – διλήμματα συμμετέχοντας σε δημοψηφίσματα, εισάγοντας σχέδια νόμου κ.λπ. 

Η συμμετοχική δημοκρατία πρόκειται επίσης για μια μορφή και μια μέθοδο της δημοκρατίας.

Πραγματοποιείται διαμέσου μιας εγγυημένης και σταθερής συμμετοχής των πολιτών στη διαβούλευση και τις αποφάσεις που λαμβάνονται, καθώς και στην άμεση από τους πολίτες και μη διαμεσολαβούμενη κάλυψη αναγκών που το κράτος δεν θέλει ή δεν μπορεί να ανταποκριθεί.

Η συμμετοχική δημοκρατία λειτουργεί συμπληρωματικά και προσθετικά ως προς την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, παίρνει διάφορες μορφές αναλόγως των πολιτικών παραδόσεων και χρειάζεται μια ελάχιστη έστω θεσμοθέτηση του ρόλου της κοινωνίας πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, ως τρίτου πυλώνα ευθύνης της κοινωνίας (μετά τον ιδιωτικό και τον κρατικό-αντιπροσωπευτική δημοκρατία).

Γράφει στα απομνημονεύματα του ο Ανδρέας Συγγρός όταν ο Χαρίλαος Τρικούπης προσπαθούσε να τον πείσει να κατέβει στην πολιτική για να υπηρετήσει τη χώρα: “Αλλ’ εγώ τω αντέταξα ότι δια να κάμω τι επί του προκειμένου, αν ποτέ παρουσιασθεί ανάγκη, δεν είναι χρεία να είμαι εν ενεργεία πολιτευόμενος. Εις τούτο μοι απάντησε αυτολεξεί: Απατάσθε.

Εν Ελλάδι χωρίς να πολιτεύηται τις ουδέν δύναται να πράξει, με όσην και να έχη καλήν θέλησιν.

Αν ούτως έχη το πράγμα, τω απεκρίθην, τόσω το χειρότερον δια την Ελλάδα”.

Νίκος Γιαννής

Άρρητον