Η παντελής απουσία εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε.

Η Ευρώπη προβλέπεται να αντιμετωπίσει κολοσσιαία εξωτερικά προβλήματα στο κοντινό μέλλον.

Δεν υπάρχει όμως καμιά ένδειξη ότι τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ θα αντιδράσουν συντονισμένα και αποφασιστικά στις απειλές εναντίον των συμφερόντων τους.

Κάποιοι λένε πως για την απάθεια αυτή φταίει η λιτότητα.

Άλλοι λένε πως η ΕΕ εξαρχής δεν έγινε για να ασκεί εξωτερική πολιτική.

Τέλος, κάποιοι ισχυρίζονται πως οι Ευρωπαίοι είναι απλά αφελείς και ανασφαλείς ηττοπαθείς, που έχουν μια απλοϊκή προσέγγιση για τη λειτουργία του κόσμου.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν αληθεύει.

Οι πραγματικές αιτίες είναι πολύ πιο βαθιές.

Υπάρχουν τέσσερις θεμελιώδεις παράγοντες: Ταυτότητα, θεσμοί, εξωτερική αμέλεια, και εσωτερική αδιαφορία.

Πρώτον, Οι Ευρωπαίοι θεωρούν πως η απειλή στις εθνικές τους ταυτότητες είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν στην ασφάλειά τους.

Τα κυριότερα θέματα συζήτησης στα ΜΜΕ είναι αυτά που έχουν σχέση με την λαθρομετανάστευση, την ισλαμοποίηση, τα εγκλήματα των αλλοδαπών, την δραστική μετάλλαξη της τοπικής κουλτούρας, τα χρήματα των φόρων που ξοδεύονται για μακρινούς λαούς, κλπ.

Αυτά είναι τα θέματα που κυριαρχούν στην πολιτική συζήτηση των τριών μεγαλύτερων κρατών της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία και Βρετανία) αλλά και σε άλλα όπως η Αυστρία, η Ολλανδία, και η Ουγγαρία.

Αυτά τα ζητήματα εθνικής ταυτότητας επηρεάζουν τους πολίτες περισσότερο από τις αφηρημένες έννοιες όπως είναι η απειλή της Ρωσίας για την πολιτική σταθερότητα της Ευρώπης, η απειλή των τζιχαντιστών για τη σταθερότητα της Μ. Ανατολής,  η πρόκληση της Κίνας απέναντι στη παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων, και οι πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν.

Οι απειλές ασφάλειας με τις οποίες ασχολούνται οι ειδικοί αναλυτές, αποτελούν κάτι το δευτερεύον για τους απλούς ανθρώπους. Και αφού ισχύει κάτι τέτοιο, τότε και οι πολιτικοί προτιμούν να μην ανοίγουν αυτά τα ζητήματα.

Ειδικά αν το συγκεκριμένο ζήτημα θα απαιτούσε μια συλλογική πανευρωπαϊκή αντίδραση στις προκλήσεις, που με τη σειρά της θα χρειάζονταν αυξημένες αμυντικές δαπάνες.

Η δεύτερη αιτία της ευρωπαϊκής απάθειας είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ούτε ένας θεσμός της ΕΕ που θα μπορούσε να σχηματίσει μια αξιόπιστη ευρωπαϊκή πολιτική.

Οι οπαδοί της ενσωμάτωσης πιστεύουν πως το ευρωκοινοβούλιο, ή και η Κομισιόν μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο. Η αλήθεια όμως είναι πως δεν μπορούν.

Μερικοί τομείς της Κομισιόν ίσως θα μπορούσαν να εκπροσωπήσουν τα κοινά συμφέροντα της ΕΕ, όμως αυτοί έχουν σχέση με το εμπόριο και την ενιαία αγορά, που δεν αφορούν στη κλασική εξωτερική πολιτική.

Όσον αφορά στο ευρωκοινοβούλιο, αυτό δεν εκπροσωπεί την ενοποιημένη πολιτική θέληση της ΕΕ, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειές του. Οι θέσεις του απλά απηχούν την κοσμοθέαση των μελών του, μια συγκεκριμένη κάστα ευρωπολιτικών που περιπλανώνται μεταξύ των εθνικών τους υποχρεώσεων, της ευρωπαϊκής μεγαλοπρέπειας, και της θεσμικής απουσίας κάθε είδους λογοδοσίας.

Θεωρητικά, η εστίαση του ευρωκοινοβουλίου σε αρχές και αξίες είναι καλό πράγμα. Αν όμως αυτό δεν συνδυαστεί με τον ρεαλισμό της λήψης αποφάσεων, τότε απλά δεν παίζει κανέναν ρόλο.

Δεν αποτελεί λοιπόν καμία έκπληξη το ότι το μόνο όργανο που θα μπορούσε να σφυρηλατήσει κάτι που θα έμοιαζε με κοινή ευρωπαϊκή πολιτική είναι το Συμβούλιο της ΕΕ.

Εκπροσωπώντας τις κυβερνήσεις μέλη της Ένωσης, το συμβούλιο αυτό έχει την ισχυρότερη δημοκρατική εντολή από όλους τους άλλους θεσμούς των Βρυξελλών. Τα μέλη του όμως φυλάνε ως κόρη οφθαλμού τις εθνικές τους προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική, και άρα σπάνια μπορούν να συμβιβαστούν έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν μαζί τον πραγματικό κόσμο.

Όσο λοιπόν δεν υπάρχει κάποιος θεσμός που θα μπορούσε να δημιουργήσει μια αξιόπιστη πανευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική, η δράση της ΕΕ στο εξωτερικό θα παραμένει ασύνδετη, διαιρεμένη, αδύναμη, και με σπάνιες εξαιρέσεις καθόλου εντυπωσιακή.

Ο τρίτος περιορισμός στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ είναι ο νέος ρόλος των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον δεν ενδιαφέρεται πλέον για την Ευρώπη (όσο παλιά), και άρα δεν την πιέζει προς μια ενιαία πολιτική.

Η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή επιτυχία στην εξωτερική πολιτική των τελευταίων πέντε ετών, ήταν η άνευ προηγουμένου και ανθεκτική στο χρόνο ενότητα όσον αφορά στις κυρώσεις κατά του Ιράν, σε σχέση με την πυρηνική του φιλοδοξία.

Πίσω όμως από αυτήν την ενότητα υπάρχει ένα μικρό βρώμικο μυστικό: Η τεράστια πίεση που άσκησαν οι ΗΠΑ, όπως και οι απειλές των αμερικανικών ρυθμιστικών αρχών εναντίον των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που κάνουν δουλειές με τη Τεχεράνη.

Γενικά, η αλήθεια είναι ότι η εξωτερική πολιτική της ΕΕ εξαρτάται από την αμερικανική ηγεσία. Αυτό ισχύει στα Βαλκάνια, στο Αφγανιστάν, και στα περισσότερα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας που προκύπτουν, όπως τελευταία αυτό με την ISIS.

Η Αμερική είναι αυτή που ρυθμίζει όλες τις παραμέτρους της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Παράλληλα προσφέρει μια εγγύηση στους Ευρωπαίους ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν θα μπορέσει να κυριαρχήσει σε αυτό τον τομέα, αφοπλίζοντας έτσι τις πιθανές εσωτερικές εντάσεις και τριβές της Ένωσης.  

Τελευταία όμως η αμερικανική πρωτοπορία στα ευρωπαϊκά ζητήματα είναι σπάνια και χλιαρή, μειώνοντας περαιτέρω την ήδη χλιαρή από μόνη της ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική.

Ο τέταρτος παράγοντας του ευρωπαϊκού λήθαργου είναι το ότι τα τρία μεγάλα κράτη της ΕΕ δεν προχωρούν σε μια μεγαλύτερη συμμετοχή τους στη χάραξη κοινής εξωτερικής πολιτικής.

Η Βρετανία ενδιαφέρεται εν μέρει για τα εξωτερικά θέματα της ΕΕ, αλλά δεν έχει την αφοσίωση που χρειάζεται στην πλήρη ενσωμάτωση, και άρα δεν μπορεί να ηγηθεί.

Η Γαλλία προσποιείται ενδιαφέρον, αλλά εμποδίζεται από μη ρεαλιστική εθνική περηφάνια, καθώς και από έλλειψη αξιοπιστίας αλλά και  πόρων.

Η Γερμανία θεωρητικά έχει τους πόρους, αλλά πάσχει από έναν συνδυασμό παραδοσιακής απάθειας, νέων μονομερών ορέξεων της, και από μια στρατιωτική συστολή, στοιχεία δηλαδή που μειώνουν δραματικά την επιρροή της.

Η ΕΕ γενικώς πάσχει από θέματα ταυτότητας, από αδύναμους θεσμούς, από την απουσία ενός μεγάλου εξωτερικού «ποιμένα», και από την παρουσία τριών εσωτερικών ηγετών που όμως δεν είναι αφοσιωμένοι σε αυτήν.

Όταν συνδυαστούν όλα τα παραπάνω, τότε βλέπουμε να αναδύεται η πραγματική αιτία της ευρωπαϊκής αρτηριοσκλήρυνσης όσον αφορά στην οποιαδήποτε εξωτερική πολιτική της ΕΕ.

Για αυτό και όλοι οι εξωτερικοί παίκτες, που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν την ευρωπαϊκή αυτή αδυναμία, θεωρούν την Ευρώπη τελειωμένη υπόθεση…

Jan Techau

Real Clear World

Απόδοση: S.A.