Το Maker Movement και η μετάβαση στη νέα «ολιγαρκή οικονομία».

Σε μια διάσημη εργασία του το 1937, ο οικονομολόγος Ronald Coase επιχειρηματολόγησε πως ο λόγος για τον οποίο οι δυτικές οικονομίες είναι πυραμιδικά οργανωμένες, με ελάχιστους μεγάλους παραγωγούς στη κορυφή και με εκατομμύρια παθητικών καταναλωτών στη βάση, είναι η ύπαρξη του κόστους των συναλλαγών.

Άυλα κόστη, που έχουν σχέση με την αναζήτηση, τα παζάρια, τη λήψη αποφάσεων, και την επιβολή.

Όμως με το διαδίκτυο, την τεχνολογία των κινητών, και τα σόσιαλ μίντια, που έχουν σχεδόν καταργήσει αυτού του είδους τα κόστη σε πολλούς τομείς, η οικονομική δομή αναπόφευκτα θα αλλάξει...

Πράγματι, στην Αμερική και στην Ευρώπη, κάθετα οργανωμένες αλυσίδες που ελέγχονται από μεγάλες εταιρίες δέχονται ήδη προκλήσεις από νέα «οικοσυστήματα» με επίκεντρο τον καταναλωτή, που του επιτρέπουν να σχεδιάζει, να παράγει, να διανέμει, και να ανταλλάσσει αγαθά και υπηρεσίες με άλλους καταναλωτές, καταργώντας την ανάγκη μεσαζόντων.

Αυτή η από κάτω προς τα πάνω προσέγγιση δημιουργίας αξίας είναι δυνατή χάρη στα οριζόντια ή peer-to-peer δίκτυα, και στις do-it-yourself (DIY) πλατφόρμες, που αποτελούν τα θεμέλια της «ολιγαρκούς οικονομίας».

Δυο βασικοί παράγοντες τροφοδοτούν την ανάπτυξη της ολιγαρκούς οικονομίας: Η παρατεταμένη οικονομική κρίση, που έχει μειώσει την αγοραστική ικανότητα των καταναλωτών της μεσαίας τάξης στη Δύση, και η παράλληλη αύξηση της οικολογικής εγρήγορσης αυτών των καταναλωτών.

Πρόθυμοι στο να γλιτώσουν χρήματα και παράλληλα να μειώσουν την οικολογική επίπτωση, οι καταναλωτές της Δύσης όλο και πιο πολύ αφήνουν στην άκρη την ατομική ιδιοκτησία για χάρη μιας κοινής πρόσβασης σε προϊόντα και υπηρεσίες.

Σήμερα, σχεδόν το 50% των Ευρωπαίων πιστεύουν πως μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια τα αυτοκίνητα θα αποτελούν κοινό αγαθό, και δεν θα ανήκουν σε άτομα.

Το 73% προβλέπει την ραγδαία αύξηση υπηρεσιών κοινής χρήσης αυτοκινήτων.

Η BlaBlaCar είναι αυτή την εποχή η μεγαλύτερη τέτοια εταιρία στην Ευρώπη, και μεταφέρει περισσότερους επιβάτες σε μηνιαία βάση από την Eurostar, την εταιρία των ταχύτατων τρένων που συνδέουν το Παρίσι με τις Βρυξέλλες και το Λονδίνο.

Όσον αφορά στην πασίγνωστη Uber, αυτή προκαλεί πανικό στις εταιρίες ταξί σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και παρά τις πρόσφατες αμφισβητήσεις, η εταιρία αυτή, που ιδρύθηκε το 2009 ήδη αξίζει πάνω από $40 δισεκατομμύρια!

Αυτού του είδους οι καταναλωτικές μετατοπίσεις δεν περιορίζονται στις μεταφορές και τις συγκοινωνίες.

Η εταιρία Airbnb (κατοικίες μοιρασμένης χρήσης) νοικιάζει σήμερα περισσότερα δωμάτια ετησίως από ότι ολόκληρη μαζί η ξενοδοχειακή αλυσίδα Hilton. Η δε αγορά peer-to-peer δανείων, που παρακάμπτει τις τράπεζες και τις υψηλές χρεώσεις τους, έχει ξεπεράσει το όριο του $1 δις από το 2012.

Αυτή η νέα αγορά προϊόντων και υπηρεσιών κοινής χρήσης αναμένεται να αυξηθεί δραματικά, από τα $15 δις σήμερα στα $335 δις ως το 2025, χωρίς να απαιτηθεί κάποια σοβαρή επένδυση.

Η Ευρωπαϊκή Κομισιόν προβλέπει πως αυτή η νέα peer-to-peer αγορά, που σήμερα αυξάνει σημαντικά  το εισόδημα σε μια στάσιμη αγορά εργασίας, στο μέλλον θα εξελιχθεί σε ένα διασπαστικό οικονομικό εργαλείο. Η φύση των δικτύων αυτών δικαιολογεί απόλυτα την άσχημη αυτή πρόβλεψη.

Τέτοια δίκτυα πετυχαίνουν πολύ πριν μειώσουν τα κόστη συναλλαγών τους. Επιτρέποντας σε κανονικούς ανθρώπους να κάνουν στο σπίτι κάτι που μέχρι πρότινος μόνο ειδικοί επιστήμονες μπορούσαν να κάνουν σε πανάκριβα εργαστήρια, η οικονομία του ίντερνετ μειώνει το κόστος της έρευνας και ανάπτυξης, του σχεδιασμού, και της κατασκευής προϊόντων (και υπηρεσιών) σε πολλούς τομείς.

Χάρη στα φθηνά DIY hardware kits όπως είναι το Arduino ($25) και το  Raspberry Pi ($35), ο απλός κόσμος αρχίζει και σχεδιάζει πλέον από μόνος του τα καταναλωτικά του προϊόντα. Παράλληλα, ο απλός κόσμος μπορεί πλέον  να σχεδιάσει και να κατασκευάσει ακόμη και βιομηχανικού τύπου προϊόντα, χρησιμοποιώντας εργαστήρια υψηλής τεχνολογίας κοινής χρήσης (τα λεγόμενα fab labs) που διαθέτουν CNC routers, κόφτες laser, και  3D εκτυπωτές.

Αυτού του είδους οι εξελίξεις πυροδοτούν το κίνημα maker movement, μια στρατιά δηλαδή από ερασιτέχνες μάστορες, που μαζί μπορούν να φτιάξουν προϊόντα ταχύτερα, καλύτερα, και πολύ πιο φθηνά απ΄ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις.

Συνδυαστικά, το κίνημα maker movement μαζί με τις πλατφόρμες peer-to-peer, δίνουν τη δυνατότητα σε πρώην παθητικούς καταναλωτές να γίνουν ενεργητικοί «prosumers», αναπτύσσοντας μια νέα ολιγαρκή οικονομία που μπορεί να δημιουργήσει αξία πιο εύκολα, πιο αποδοτικά, πιο κοινωνικά, και πιο φιλικά για το περιβάλλον.

Αναγνωρίζοντας λοιπόν αυτά τα πλεονεκτήματα, κάποιες κοινότητες άρχισαν ήδη να στηρίζουν ενεργητικά το maker movement, και να επιταχύνουν την ανάπτυξη ολιγαρκών οικονομιών. Για παράδειγμα, οι δήμαρχοι πόλεων όπως οι Νέα Υόρκη, Τόκιο, Ρώμη, Σαντιάγο και Όσλο επιδιώκουν να φιλοξενήσουν εκθέσεις, όπου οι απλοί πολίτες θα μπορούν να δείχνουν σε ευρύ κοινό τις καινοτομίες τους, και να έρχονται σε επαφή με άλλους σαν κι αυτούς. 

Τον περασμένο Ιούνιο, ο πρόεδρος Ομπάμα φιλοξένησε μια τέτοια έκθεση στον Λευκό Οίκο, ανακοινώνοντας πως: «Today’s DIY is tomorrow’s Made in America»! Τοποθέτησε μάλιστα και έναν ανώτατο σύμβουλο για να καθορίσει  το πως το εν λόγω κίνημα θα μπορέσει να μετατραπεί σε ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης των ΗΠΑ.

Από τη πλευρά του, ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Bill de Blasio, που όρισε την 15-21/9/2015 ως εβδομάδα Maker Week, μαζί με τον δήμαρχο της Βαρκελώνης Xavier Trias, που θέλει να κτίσει μια «πόλη»  Fab City, προσπαθούν να κάνουν τις πόλεις τους την αιχμή της νέας αυτής παγκόσμιας αγοράς.

Εν τω μεταξύ, στη συνοικία Vauban της γερμανικής πόλης Freiburg, το 65% του ηλεκτρικού ρεύματος παράγεται από ηλιακά πάνελ και μια μονάδα παραγωγής που συστάθηκε και λειτουργεί από απλούς πολίτες.

Το δε Ελσίνκι δημιουργεί ένα σύστημα mobility on demand, που συνδυάζει πολλαπλά συστήματα δημοσίων μεταφορών κοινής χρήσης, μέσω ενός κοινού δικτύου  πληρωμής, με τελικό στόχο την κατάργηση των Ι.Χ. ως το 2025.

Μια αυτοδιαχειριζόμενη ολιγαρκής οικονομία μπορεί να δημιουργήσει δισεκατομμύρια σε αξία, και παράλληλα να ανοίξει εκατομμύρια θέσεων απασχόλησης στο ενδιάμεσο.

Βέβαια, θα υπάρξουν και χαμένοι: Οι μεγάλες εκείνες δυτικές επιχειρήσεις που τα επιχειρηματικά τους μοντέλα, στηριγμένα σε τεράστιους προϋπολογισμούς έρευνας και ανάπτυξης, και κλειστές οργανωτικές δομές, δεν είναι σχεδιασμένες ώστε να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του νέου καταναλωτή με οικολογικές και οικονομικές ανησυχίες, που ψάχνει πιο πολλά και πιο καλά, αλλά πιο φθηνά.

Για να επιβιώσουν, αυτές οι εταιρίες θα πρέπει να επανιδρύσουν τους εαυτούς τους ως ολιγαρκείς, ενσωματώνοντας στις δομές τους τους νέους ψηφιακά ευέλικτους prosumers, και καλύπτοντας τις ανάγκες της αγοράς με νέους πιο αποδοτικούς και πιο φθηνούς τρόπους.

Η μετάβαση στη νέα ολιγαρκή οικονομία συμβαίνει ήδη.

Οι παραδοσιακές επιχειρήσεις θα πρέπει να συμμορφωθούν, ή να χαθούν…

Navi Radjou & Jaideep Prabhu

Project Syndicate

Απόδοση: S.A.