Η Ευρώπη πρέπει οπωσδήποτε να σώσει την Ελλάδα…

Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι ένα ελληνικό πρόβλημα: Η βαθιά ριζωμένη απροθυμία της χώρας να εκσυγχρονιστεί.

Η Ελλάδα πέρασε μια μακρά περίοδο υπό την οθωμανική ηγεμονία. Τα πολιτικά και οικονομικά της δίκτυα είναι άκρως διεφθαρμένα.

Δεν έχει προκύψει μια αξιοκρατική γραφειοκρατία.

Και καθώς η εμπιστοσύνη στους κυβερνητικούς θεσμούς διαβρώνεται, αυτό που βλέπουμε να προκύπτει είναι μια κουλτούρα εξάρτησης.

Οι Έλληνες, θα μπορούσε κάποιος να πει δεν έχουν κερδίσει το δικαίωμα να σωθούν.

Παρόλα αυτά, μια ελληνική έξοδος από το ευρώ δεν θα ήταν η καλύτερη επιλογή ούτε για την Ελλάδα, αλλά ούτε και για την ΕΕ.

Άσχετα όμως αν οι Έλληνες δικαιούνται να σωθούν ή όχι, το συμφέρον της Ευρώπης είναι να τους βοηθήσει...

Ο ΟΟΣΑ, η Κομισιόν, το ΔΝΤ, και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν τονίσει με αλλεπάλληλες αναφορές τους την εγγενή ανικανότητα της ελληνικής οικονομίας να παράγει μια μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη.

Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας είναι κάτω του μετρίου και ελλιπώς χρηματοδοτούμενο. Οι επενδύσεις στην έρευνα και στην ανάπτυξη είναι επίσης ανεπαρκείς. Ο εξαγωγικός τομέας είναι μικρός. Η ανάπτυξη της παραγωγικότητας είναι αργή.

Τα πάμπολλα νομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια, που έχει περιγράψει επακριβώς η Παγκόσμια Τράπεζα στους «δείκτες ευκολίας για την επιχειρηματικότητα», αποτελούν σημαντική τροχοπέδη σε πάρα πολλούς τομείς, στην ουσία αποκλείοντας ολόκληρες βιομηχανίες και επαγγέλματα από τον ανταγωνισμό.

Το αποτέλεσμα είναι η ελληνική οικονομία να παλεύει για αναδιανομή των πόρων, συμπεριλαμβανομένων και των εργαζομένων, λόγω της ακαμψίας της αγοράς εργασίας.

Όταν επιτράπηκε η είσοδός της στην ευρωζώνη, η σύγκλιση των επιτοκίων σε συνδυασμό με τις φουσκωμένες τιμές των ακινήτων, προκάλεσαν αύξηση του δανεισμού των νοικοκυριών, και μια «υπερθέρμανση» του κατασκευαστικού τομέα, βάζοντας την οικονομία της Ελλάδας σε μια μη βιώσιμη πορεία.

Τα χρόνια πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, τα ελλείμματα και οι ψηλές τιμές των περιουσιακών στοιχείων έσπρωξαν την ετήσια ανάπτυξη του ΑΕΠ στο 4.3%.

Εν τω μεταξύ, οι δημόσιες δαπάνες διογκώθηκαν σε επίπεδα Σουηδίας, με τα φορολογικά έσοδα να παραμένουν σε επίπεδα… μεσογειακά.

Στα οκτώ χρόνια που υπηρέτησα στο Συμβούλιο Οικονομικών Θεμάτων της ΕΕ, εργάστηκα δίπλα σε επτά Έλληνες υπουργούς, ο καθένας εκ των οποίων παραδέχτηκε σε κάποια φάση ότι τα νούμερα των ελλειμμάτων της χώρας του θα πρέπει να ανασκευαστούν προς τα πάνω. Και κάθε φορά ο κάθε υπουργός υπόσχονταν ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ ξανά. Όμως συνέβαινε...

Πράγματι, το προ κρίσης έλλειμμα του 2008 σταδιακά ανασκευάστηκε στο 9.9% του ΑΕΠ, 5% δηλαδή πιο ψηλό ποσοστό από αυτό  που αρχικά είχε παρουσιαστεί στο Συμβούλιο.

Και όμως, όσο άσχημη κι αν είναι η οικονομία και η πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας, οι συνέπειες της εξόδου της από το ευρώ θα ήταν πολύ σκληρές ακόμη και για να τις αναλογιστούμε.

Στο φινάλε, ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν αποτέλεσμα μιας πολιτικής απόφασης, και οι ευρωπαϊκές αξίες που διακυβεύονται με ένα τέτοιο ενδεχόμενο  επισκιάζουν τις όποιες οικονομικές ανησυχίες.

Κατ αρχήν, μια έξοδος από το ευρώ θα ήταν ένα συντριπτικό χτύπημα για την Ελλάδα. Χωρίς τη στήριξη της ΕΚΤ, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα αποκλείονταν από τις παγκόσμιες χρηματαγορές.

Η συνολική βοήθεια ρευστότητας προς την Αθήνα έφτασε τα $96 δις στις αρχές του 2015.

Η κυβέρνηση θα έπρεπε να κλείσει τις τράπεζες για μια δυο εβδομάδες, να τυπώσει έκτακτο νόμισμα, να περιορίσει αυστηρά την πρόσβαση των νοικοκυριών στις καταθέσεις τους, και να εφαρμόσει αυστηρό έλεγχο διακίνησης κεφαλαίων (capital controls).

Όταν θα άνοιγε και πάλι η αγορά, η νέα δραχμή θα ήταν υποτιμημένη κατά 30-40% μέχρι να επέρχονταν μια ισορροπία.

Το χειρότερο είναι ότι η οικονομική κρίση θα οδηγούσε σε πολιτική κατάρρευση, καθιστώντας αδύνατες τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που έχει άμεση ανάγκη η Ελλάδα.

Μάλιστα, μια από τις βασικές αιτίες των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα είναι το δυσλειτουργικό πολιτικό της σύστημα.

Η περίοδος της δημοσιονομικής προσαρμογής, τότε που το έλλειμμα μειώθηκε από το 9.9% του ΑΕΠ το 2008 στο 8.9$ το 2012, προκάλεσε έντονους πολιτικούς τριγμούς. Μια πιο βαθιά κρίση μπορεί να πυροδοτήσει απότομη αύξηση αυτής της αστάθειας.

Έτσι, το να εκδιωχθεί μια τέτοια επισφαλής δημοκρατία από την ευρωζώνη θα ήταν κάτι το πολύ ανεύθυνο.

Η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να λάβει υπ όψιν της το γεωπολιτικό περιβάλλον. Οι αυξημένες εντάσεις εξαιτίας της ουκρανικής σύγκρουσης κινδυνεύουν να αποσταθεροποιήσουν και άλλα σημεία της ηπείρου.  Το να αποπεμφθεί η Ελλάδα μέσα σε ένα τέτοιο ασταθές διεθνές περιβάλλον θα έκανε την ευρύτερη περιοχή ακόμη πιο τρωτή σε εκείνους (ειδικά την ηγεσία της Ρωσίας) που πιστεύουν ότι έχουν να κερδίσουν πολλά από μια πιο αδύναμη και λιγότερο ενοποιημένη Ευρώπη.

Υπάρχουν πιο σημαντικά ερωτήματα για την ελληνική κρίση από το αν οι Έλληνες αξίζουν να διασωθούν από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους.

Το διακύβευμα είναι οι θεμελιώδεις αξίες και οι στρατηγικές εκτιμήσεις που αποτελούν το επίκεντρο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Πολύ απλά, η Ευρώπη είναι πιο πολύ Ευρώπη με έναν σταθερό εταίρο στην Αθήνα.

Anders Borg

Project Syndicate

Απόδοση: S.A.