Η επιστροφή των εθνικών συνόρων!

Από τότε που πρωτολειτούργησε το 2000, η γέφυρα Oresund που ενώνει την Σουηδία με την Δανία, αποτέλεσε συμβολικό μνημείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της ελεύθερης διασυνοριακής διέλευσης, σε τέτοιο βαθμό που οι πολίτες που την διέσχιζαν καθημερινά είχαν ξεχάσει ότι υπάρχει.

Την περασμένη όμως Δευτέρα, η Σουηδία επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους και περιορισμούς προκειμένου να βάλει φρένο στην πλημμύρα των προσφύγων, με αποτέλεσμα η γέφυρα αυτή να αποτελεί σήμερα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της επαναφοράς των εθνικών συνόρων στην Ευρώπη…

Μια ολόκληρη χρονιά αντιμετώπισης της μετανάστευσης και της τρομοκρατίας έχει κυριολεκτικά «σκοτώσει» την ιδέα μιας Ευρώπης χωρίς σύνορα, στην οποία θα μπορεί κάποιος να οδηγάει το ΙΧ του,  ή να παίρνει το τρένο από την Ισπανία στον Νότο ως την Νορβηγία στον Βορρά, χωρίς ποτέ να χρειάζεται να επιδεικνύει το διαβατήριό του.

«Γυρνάμε πίσω τα ρολόγια», λέει ο Andreas Onnerfors που ζει στο Lund, στην σουηδική πλευρά της γέφυρας. Είναι επίκουρος  καθηγητής Ιστορίας, και όπως λέει ο ίδιος έχει κερδίσει από την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και ιδεών μέσω της εν λόγω γέφυρας, αφού σπούδασε αλλά και δίδαξε τόσο στην Σουηδία όσο και στην Δανία.

«Επιστρέφουμε πίσω στον χρόνο, τότε που δεν υπήρχε η γέφυρα», σημειώνει, αναφερόμενος στα σημεία ελέγχου που στήθηκαν στη πλευρά της Δανίας για όσους την διασχίζουν  μέσω σιδηροδρόμου.

Τα σημεία αυτά έχουν σκοπό να σταματήσουν τους μετανάστες χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα από το να φτάσουν στην Σουηδία, η οποία ξαφνικά άλλαξε άρδην την πολιτική ανοικτών θυρών που εφάρμοζε, μετά την άφιξη πέρσι 160.000 προσφύγων, κυρίως από την Συρία, το Ιράκ, και το Αφγανιστάν. Η νέα αυτή πολιτική έρχεται να ακολουθήσει την αντίστοιχη της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Γαλλίας, και του Βελγίου, αλλά και άλλων χωρών, που ισχύει πλέον σε μια υποτιθέμενα ζώνη ελεύθερης διασυνοριακής διακίνησης, αποτελούμενη από 26 κράτη.

Τα νέα μέτρα υποτίθεται πως είναι προσωρινά, αλλά μάλλον θα επεκταθούν χρονικά αν η μεταναστευτική κρίση που πλήττει την Ευρώπη συνεχιστεί μέσα στο 2016.

Το κάθε κράτος κοιτάει τον εαυτό του, λέει ο Mark Rhinard, ειδικός σε θέματα ΕΕ του σουηδικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Με πρόσχημα εξαιρετικές εθνικές συνθήκες που σχετίζονται με την ασφάλεια, την τρομοκρατία, και την δημόσια τάξη, αρκετές χώρες έχουν αναστείλει τους κανόνες της ΕΕ που απαιτούν ανοικτά σύνορα, υπογραμμίζει.

Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη που χτυπάει στον πυρήνα του ευρωπαϊκού οράματος, την ελεύθερη διακίνηση δηλαδή ανθρώπων και αγαθών.

Η δεξαμενή σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες, αναφέρει πως το 2014 υπήρξαν περίπου 1.7 εκατομμύρια ελεύθερες διελεύσεις ατόμων στην ζώνη Σένγκεν, που ονομάστηκε έτσι από την πόλη του Λουξεμβούργου στην οποία συνυπογράφηκε η εν λόγω συνθήκη το 1985. Η κατάργησή της θα επηρεάσει την καθημερινότητα όλων αυτών, όμως οι συνέπειες για την Ευρώπη θα είναι ακόμη πιο βαθιές, με δεδομένη την συμβολική σημασία της συνθήκης για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Το αν η προσωρινή επαναφορά των συνοριακών ελέγχων θα σηματοδοτήσει και επαναφορά των «ψυχολογικών» συνόρων στα μυαλά των Ευρωπαίων, απομένει να το δούμε στην πράξη. Όμως η μεταναστευτική κρίση εξελίσσεται σε μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ενότητα απ ότι οι χαραμάδες που άνοιξαν τα προηγούμενα χρόνια τα προβλήματα του ενιαίου νομίσματος.

Τα κράτη της ΕΕ υιοθέτησαν διαφορετικές απόψεις στο πως αντιμετώπισαν το ένα εκατομμύριο μεταναστών που πέρασαν από την Μεσόγειο το 2015. Μέχρι πρόσφατα η Γερμανία και η Σουηδία τους καλοδέχονταν, ενώ η Ουγγαρία έστησε φράχτη για να τους κρατήσει μακριά. Από την πλευρά της η Δανία πήρε μια σειρά από μέτρα προκειμένου να τους αποθαρρύνει, μεταξύ αυτών μια πρόταση για την κατάσχεση των χρυσαφικών τους, έτσι ώστε να καλύπτονται τα έξοδα φιλοξενίας τους!

Οι κοινοί κανόνες που θέλουν τους πρόσφυγες να αιτούνται άσυλο στην πρώτη χώρα της ΕΕ που επισκέπτονται κατέρρευσαν μόλις η Ελλάδα και η Ιταλία «πνίγηκαν» από τις άπειρες αφίξεις, ενώ τα λίγο πιο βόρεια γειτονικά κράτη απλά διευκόλυναν την διέλευση των προσφύγων προς τους επιθυμητούς τους προορισμούς, την Γερμανία δηλαδή, και τον σκανδιναβικό Βορρά.

Εν τω μεταξύ, οι προσπάθειες της ΕΕ να διανείμει πιο ισομερώς τους πρόσφυγες στα κράτη μέλη, αντιμετωπίστηκαν με σκληρή άρνηση από πολλές χώρες. Τον Νοέμβριο, μόλις 150 πρόσφυγες, από ένα σύνολο 160.000, μετεγκαταστάθηκαν από την Ελλάδα και την Ιταλία, σε κάποια άλλη χώρα.

Η κρίση αυτή ήρθε να υπογραμμίσει τις θεμελιώδεις εγγενείς ελλείψεις στην ΕΕ, αποδεικνύοντας ότι υιοθέτησε νόμους και κανονισμούς που όμως δεν μπορεί να επιβάλλει, μόλις οι εξωτερικές πιέσεις αυξάνονται κατά πολύ, λέει ο Karl Lallerstedt, συνιδρυτής του Black Market Watch, μιας ελβετικής ΜΚΟ που ειδικεύεται στο διασυνοριακό λαθρεμπόριο. «Η ΕΕ δεν είναι  μια ισχυρή ομοσπονδιακή οντότητα που μπορεί να επιβληθεί στα μέλη της… την ίδια ώρα που τα κράτη έχουν υποχρεώσεις απέναντι στην ΕΕ. Πρόκειται δηλαδή για μια ερμαφρόδιτη κατάσταση», λέει.

Οποιαδήποτε σκέψη για μια σύντομη επιστροφή στα ελεύθερα και ανοικτά σύνορα της Ευρώπης εξανεμίστηκε μετά τις επιθέσεις του Παρισιού τον περασμένο Νοέμβρη, που είχαν ως αποτέλεσμα την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη Γαλλία, και αυξημένους ελέγχους στα σύνορά της.

Αν δημιουργηθεί περαιτέρω συμφόρηση στα σύνορα, τότε θα απαυδήσουν τόσο οι πολίτες της ΕΕ όσο και οι εταιρίες που μεταφέρουν και διακινούν προϊόντα και αγαθά, λέει ο Rhinard. «Μόλις η κατάσταση αρχίσει ένα τσούζει οικονομικά, οι πολίτες θα αρχίσουν να αναρωτιούνται αν αυτή είναι η σωστή λύση στο πρόβλημα που προέκυψε».

Αυτό το ερώτημα ήδη άρχισαν να το θέτουν πολίτες και επιχειρήσεις, που αντιτίθενται στους ελέγχους που διεξάγονται πλέον στην μήκους 8 χιλιομέτρων γέφυρα (με τούνελ) Oresund, γνωστή και από την τηλεοπτική αστυνομική σειρά The Bridge.

Τα σιδηροδρομικά δίκτυα των δυο πλευρών έχουν ουσιαστικά ενωθεί εδώ και καιρό, επιτρέποντας χιλιάδες πολίτες να περνούν καθημερινά την γέφυρα, με αποτέλεσμα οι σουηδικές πόλεις Malmo και Lund να είναι ενωμένες ως μία, με την δανική Κοπεγχάγη.

Οι νέο έλεγχοι όμως σημαίνουν ότι δεν θα υπάρχει πια απευθείας σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Κοπεγχάγης και Σουηδίας. Όσοι ταξιδιώτες θέλουν να πάνε στο Malmo, θα πρέπει να αλλάζουν τρένα στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης, και μετά από εκτενείς ελέγχους. Αυτό προσθέτει άλλα 30 λεπτά σε μια 40λεπτη  μετακίνηση.

Για να αποφύγει την φασαρία, η κρατική σιδηροδρομική εταιρία της Σουηδίας ακύρωσε όλα τα δρομολόγια προς την Δανία, αφήνοντας τις δανέζικες, αλλά και κάποιες περιφερειακές σουηδικές εταιρίες να καλύπτουν την σιδηροδρομική διακίνηση μέσω της γέφυρας.

«Αυτά συμβαίνουν  όταν τα εθνικά κράτη στυλώνουν τα πόδια, και θεωρούν την ασφάλεια τους το πιο σημαντικό ζήτημα», λέει ο Onnerfors. «Κάτι που έρχεται σε σύγκρουση με την ελευθερία της διακίνησης, για την οποία συζητάμε εδώ και 20 χρόνια, και η οποία ήταν ο βασικός λόγος που αποφασίσαμε και  μπήκαμε στην ΕΕ…», καταλήγει.

Associated Press

Απόδοση: S.A.