Ο Ερντογάν νοσταλγός του Χίτλερ;

Ο πρόεδρος της Τουρκίας  Recep Tayyip Erdogan έχει ένα ζήτημα με τον Χίτλερ.

Όταν ρωτήθηκε πριν από μερικές μέρες να σχολιάσει την ζωηρή επιθυμία του να ενισχύσει τον θεσμό της προεδρίας στη χώρα του, και πως αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την ενιαία δομή του τουρκικού πολιτεύματος, ο Erdogan απάντησε: «Υπάρχουν παρόμοια παραδείγματα στον κόσμο… π.χ. στην Γερμανία του Χίτλερ».

Στις έντονες αντιδράσεις που ακολούθησαν, η προεδρία της Τουρκίας προσπάθησε να διευκρινίσει τι ακριβώς εννοούσε ο Erdogan. Η εφημερίδα Guardian δημοσίευσε την εξής δήλωση ενός ανώνυμου κυβερνητικού αξιωματούχου: «υπάρχουν καλά και κακά παραδείγματα προεδρικών συστημάτων, και το θέμα είναι εγκατασταθούν έλεγχοι και ισορροπίες… η ναζιστική Γερμανία, που δεν διέθετε κατάλληλους θεσμικούς ελέγχους, ήταν σίγουρα ένα από τα πιο ντροπιαστικά παραδείγματα στην ιστορία».

Ο ίδιος αξιωματούχος κατηγόρησε τους αντιπάλους του προέδρου, πως επίτηδες διαστρέβλωσαν τις δηλώσεις του. Μπορεί και να έχει δίκιο, όμως αναρωτιόμαστε πως και γιατί η ναζιστική Γερμανία ήταν το πρώτο παράδειγμα που ήρθε στο μυαλό του Erdogan.

Τα εν λόγω σχόλια του Τούρκου προέδρου έρχονται μετά από μια συμφωνία μεταξύ Άγκυρας και Ιερουσαλήμ, με σκοπό την εξομάλυνση των διαφορών τους μετά από πέντε χρόνια πικρίας, και μια σειρά από φιλοϊσραηλινά άρθρα σε φιλικά προς τον Erdogan τουρκικά ΜΜΕ, όπως είναι η αγγλόφωνη εφημερίδα Daily Sabah, και η  Yeni Safak.

Όπως και να’ χει, μετά από τις δηλώσεις αυτές του προέδρου, είναι δύσκολο να πιστέψω ότι ο αρχιραββίνος Ishak Haleva, ή η Karen Gerson Sarhon επικεφαλής του  Πολιτιστικού Ερευνητικού Κέντρου Οθωμανικών Σεφαραδίτικων Θεμάτων, θα αισθάνονται ευχάριστα συμβιώνοντας  με έναν πρόεδρο που φαίνεται να του αρέσει ο Χίτλερ, τουλάχιστον μερικές φορές.

Στη διάρκεια της ισραηλινής εισβολής της Λωρίδας της Γάζας το καλοκαίρι του 2014, η εφημερίδα Hurriyet Daily News, έγραψε πως σε μια ομιλία του σε οπαδούς του στο Ορντού της Μαύρης Θάλασσας, ο Erdogan αντέκρουσε την κριτική των ΗΠΑ λέγοντας: «Οι Ισραηλινοί πάντα καταριούνται τον Χίτλερ, αλλά τώρα τον ξεπέρασαν σε βαρβαρότητα. Κάποιοι Αμερικάνοι ρωτάνε γιατί κάνω τέτοιες συγκρίσεις με τον Χίτλερ. Τι σας νοιάζει; Εσείς είσαστε Αμερικάνοι, τι δουλειά έχετε με τον Χίτλερ»;

Εκείνη η δήλωση ήταν εντελώς αποκρουστική, ειδικά επειδή προέρχονταν από τον ηγέτη μιας χώρας που είχε υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με τον Χίτλερ το 1941, και που προμήθευε τον στρατό του με χρώμιο.

Βέβαια, όσον αφορά στην δράση του Ισραήλ στη Γάζα, μπορούμε να το συζητήσουμε, αυτό όμως που μας εκπλήσσει είναι οι κακότροποι σχολιασμοί του Erdogan σε σχέση με τις ΗΠΑ και τον Β’ΠΠ. Πόσοι Αμερικανοί σκοτώθηκαν πολεμώντας τον ναζισμό;

Ο Τούρκος ηγέτης έχει παρελθόν όσον αφορά σε εξωφρενικές δηλώσεις, που αργότερα ανακαλεί. Οι ψηφοφόροι του «μασάνε», αλλά δεν θα πρέπει να μασάνε και οι υπόλοιποι.

Και έτσι καταλήγω στην κυβέρνηση Ομπάμα. Τον Ιούλιο του 2011, η τότε υπουργός Εξωτερικών Hillary Clinton απηύθυνε δημόσια κριτική στη τουρκική κυβέρνηση για τον τρόπο που αντιμετώπιζε τους δημοσιογράφους.

Τον Μάρτιο του 2013, ο υπουργός Εξωτερικών John Kerry επιτέθηκε στον Erdogan επειδή χαρακτήρισε τον Σιωνισμό «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας».

Μπορεί να χάνω επεισόδια, αλλά πέρα από αυτές τις δυο περιπτώσεις απάντησης σε υψηλό επίπεδο, η αμερικανική κυβέρνηση έχει γενικά τηρήσει στάση σιγής στις υπερβολές του Erdogan, ή το έχει αφήσει σε εκπροσώπους τύπους.

Η δήλωση «Εσείς είσαστε Αμερικάνοι, τι δουλειά έχετε με τον Χίτλερ» θα έπρεπε να απαντηθεί σε υψηλό επίπεδο. Οι συνεργάτες του Τούρκου προέδρου μπορεί να προβάλλουν όποια δικαιολογία θέλουν, αλλά δεν μπορούν να σβήσουν το γεγονός ότι ο αρχηγός ενός κράτους μέλους του ΝΑΤΟ, αναφέρθηκε στην ναζιστική Γερμανία ως παράδειγμα ενός ισχυρού προεδρικού πολιτικού συστήματος.

Αναρωτιέμαι πως θα αντιδράσουν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι. Μήπως ως συνήθως, απλά θα γουρλώσουν τα μάτια τους και θα πουν «εντάξει, δεν έγινε και τίποτα», ή θα πράξουν το ηθικό καθήκον τους καταγγέλλοντας τον Erdogan για τις ακραία ανεύθυνες δηλώσεις του, και για την ανεξάντλητη μεγαλομανία του;

Κάτι τέτοιο θα ήταν η πιο αρμόζουσα απάντηση από την Αμερική, που έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην διάσωση του κόσμου από τον ναζισμό.

Steven A. Cook

Council on Foreign Relations

Απόδοση: S.A.