Λαθρεμπόριο ελπίδας στα λασπόνερα της Ειδομένης…

Η Ειδομένη είναι μια ιστορία μεγάλης εθνικής ντροπής. Η συγκυρία, ωστόσο, αναδεικνύει δύο μείζονα θέματα, τα οποία αίρονται πάνω ακόμα και από αυτή την ανθρωπιστική τραγωδία που συμβαίνει εκεί: ποιοι είναι αυτοί οι «αλληλέγγυοι» και ποιος είναι, εν τέλει, ο ρόλος του κράτους; [ΤΒJ]

Τα γεγονότα στην Ειδομένη τη Δευτέρα 14 Μαρτίου 2016, που έκαναν ένα μικρό χωριό στο Κιλκίς πρώτη είδηση σε όλα τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, έχουν σε γενικές γραμμές αποσαφηνιστεί. Όπως διασταυρώθηκε, το βράδυ της προηγούμενης ημέρας διανεμήθηκε φυλλάδιο στους πρόσφυγες και μετανάστες που διαμένουν στον καταυλισμό με το οποίο καλούνταν να διαφύγουν προς την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας από διάβαση όπου δεν υπήρχε προστατευτικός φράχτης, υποδεικνύοντας με χάρτη τη σχετική διαδρομή καθώς και την ώρα έναρξης της πορείας (14.00).

Την προκαθορισμένη ώρα, εκατοντάδες μετανάστες και πρόσφυγες ξεκίνησαν την πορεία, υποβοηθούμενοι από σημεία αναγνώρισης που είχαν τοποθετηθεί από «αλληλέγγυους». Όταν έφτασαν στο σημείο διέλευσης του χειμάρρου, διασπώντας την αλυσίδα των ΜΑΤ που είχε προσπαθήσει «συμβολικά» να τους ανακόψει, άρχισαν να περνούν στην απέναντι πλευρά βοηθούμενοι από τους «αλληλέγγυους», με την παρουσία δεκάδων φωτογράφων και εικονοληπτών τηλεοπτικών σταθμών από όλο τον κόσμο, ενώ το τηλεοπτικό δίκτυο RussiaTodayείχε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση των γεγονότων.

Όταν οι πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στην απέναντι όχθη, περπάτησαν περίπου 2 χιλιόμετρα και έτσι εισήλθαν στο έδαφος της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, όπου και συνελήφθησαν από τις αρχές της χώρας, μαζί με μερικές δεκάδες δημοσιογράφους, φωτογράφους, εικονολήπτες και «αλληλέγγυους». Υπολογίζεται ότι στο έδαφος της γειτονικής χώρας εισήλθαν 1.500-2.000 πρόσφυγες και μετανάστες, οι οποίοι επαναπροωθήθηκαν ατύπως στην Ελλάδα, παρά τις επίσημες διαψεύσεις της ελληνικής πλευράς.

Τραγική κατάληξη μιας απόπειρας ντε φάκτο κατάργησης των εθνικών συνόρων, μιας επαναστατικής γυμναστικής στις πλάτες βασανισμένων ανθρώπων, ενός αδιέξοδου λαθρεμπορίου ελπίδας.

Οι «αλληλέγγυοι»

Από την περιγραφή που προηγήθηκε, ανακύπτουν δύο ερωτήματα. Το πρώτο είναι ποιοι είναι αυτοί οι «αλληλέγγυοι» και το δεύτερο, ποιος είναι ο ρόλος του κράτους στην Ειδομένη.

Μιλώντας για τους «αλληλέγγυους» πρέπει να γίνει μια κρίσιμη παρατήρηση. Είναι μεγάλο λάθος να τους ταυτίζει κανείς με τους εθελοντές και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην Ειδομένη. Χάρις στους τελευταίους, υπάρχει τροφοδοσία και στοιχειώδης ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους καταυλισμένους. Χωρίς αυτούς, θα προέκυπταν ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Αξίζουν συγχαρητηρίων για τη δουλειά που κάνουν, σε φοβερά δύσκολες συνθήκες. Η Ειδομένη στέκεται χάρις σε 100-150 «τρελούς» που δουλεύουν, οι περισσότεροι ανιδιοτελώς, ατελείωτες ώρες για να καλύψουν τις στοιχειώδεις ανάγκες 12-15.000 ανθρώπων, με μεγάλη αναλογία γυναικών και παιδιών.

Αντίθετα, οι «αλληλέγγυοι» δεν ενδιαφέρονται για τα ζητήματα της καθημερινότητας. Οραματίζονται την Επανάσταση και το νέο επαναστατικό υποκείμενο που θα γκρεμίσει τη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη, τους μετανάστες. Βίωναν λάθρα όλο αυτό τον καιρό στον καταυλισμό, τοποθετώντας αυτοσχέδιες πινακίδες στα αγγλικά, του τύπου «οι άνθρωποι είναι πάνω από τα σύνορα», δημιουργώντας κλίμα και περιμένοντας την απόγνωση να επικρατήσει της λογικής. Κάτι που το πέτυχαν την Κυριακή, οδηγώντας ταλαιπωρημένους ανθρώπους σε μια περιπέτεια με άδοξο τέλος. Η ονείρωξη της Επανάστασης απέτυχε, αλλά δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι θα το επιχειρήσουν ξανά. Άλλωστε, τι αξία έχουν 3 νεκροί, μπροστά στον υπέρτατο σκοπό;[1]

Προσεκτικοί παρατηρητές των τεκταινομένων επισημαίνουν ότι ανάμεσα στους «αλληλέγγυους» υπάρχει μεγάλο ποσοστό αλλοδαπών. Ακριβώς όπως συνέβη στην Υπατία, την Κερατέα και τις Σκουριές. Μια περιφερόμενη επαναστατική πρωτοπορία.

Η απουσία του κράτους

Με βάση τα ανωτέρω, το ερώτημα που προκύπτει είναι τι κάνει η επίσημη πολιτεία, το ελληνικό κράτος. Η απάντηση είναι ότι απουσιάζει, με την εξαίρεση λίγων δεκάδων ανδρών των ΜΑΤ που φυλάσσουν τη σιδηροδρομική γραμμή, χωρίς να έχουν οποιαδήποτε ανάμειξη στις διαδικασίες του καταυλισμού.

Μοιάζει απίστευτο, είναι όμως αληθινό. Το ελληνικό κράτος έχει αποφασίσει συνειδητά να απουσιάζει από έναν χώρο, την Ειδομένη, όπου υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι. Έχει αποποιηθεί τις ευθύνες του, λειτουργώντας ως Πόντιος Πιλάτος.[2] Γιατί άραγε το κάνει αυτό; Οι απαντήσεις έχουν χαρακτήρα ασυνάρτητου παραληρήματος και επαλληλίας ψεμάτων.

Ο Γιώργος Κυρίτσης, εκπρόσωπος Τύπου του Συντονιστικού Διαχείρισης της Προσφυγικής Κρίσης, λέει ότι «η Ειδομένη δεν είναι ένας οργανωμένος καταυλισμός από το ελληνικό κράτος, είναι ένας αυτοσχέδιος καταυλισμός τον οποίο το κράτος προσπαθεί να τον κρατάει υπό στοιχειώδη έλεγχο με την έννοια του να μην πεινάνε οι άνθρωποι εκεί». Με άλλα λόγια, η Ειδομένη δεν είναι ευθύνη μας, γιατί δεν είναι επίσημος καταυλισμός του Κράτους. Πρόκειται για δήλωση που δεν απαντάει στο ερώτημα γιατί το κράτος έχει επιλέξει να απουσιάζει από την Ειδομένη, αλλά επιβεβαιώνει ότι απέχει. Μια τέτοια δήλωση υποδηλώνει λογική πλάνη, εκείνη της ταυτολογίας και του κυκλικού συλλογισμού. Είναι σα να λέει κάποιος ότι είναι τραυματίας επειδή έχει τραύματα.

Η δήλωση του αναπληρωτή υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα ότι το χάος στην Ειδομένη είναι «ευθύνη της Ιστορίας, όχι της κυβέρνησης» εισάγει ένα ακόμα στοιχείο ασυναρτησίας στον κυβερνητικό δημόσιο λόγο. Η Ιστορία εκτυλίσσεται ερήμην των ανθρώπων. Οι κοινωνίες και τα υποκείμενα της Ιστορίας είναι τα δύσμοιρα θύματά της. Η μοίρα, το κισμέτ, το πεπρωμένο, αυτά είναι που ρυθμίζουν τη ζωή μας. Όχι οι πολιτικές αποφάσεις, οι πολιτικές επιλογές, τα δρώντα υποκείμενα, οι άνθρωποι και οι κοινωνίες. Η Ιστορία και οι σιδερένιοι νόμοι της, που οριοθετούν ένα προκαθορισμένο μέλλον, σύμφωνα με κανόνες τους οποίους ήδη γνωρίζουμε, που τόσο θαυμάζει η σταλινική παράδοση.

Μετά από τη δημόσια κατακραυγή για αυτή τη δήλωση, ο Γιάννης Μουζάλας υιοθέτησε μια τροποποιημένη εκδοχή, δηλώνοντας ότι «δεν υπάρχει νομική δυνατότητα να φτιάξει η ελληνική Πολιτεία ούτε θέλουμε να υπάρχει επίσημη κρατική δομή στα σύνορα. Ήταν και νομική ανάγκη και πολιτική επιλογή». Πρόκειται για καθολικό ψεύδος. Δεν υπάρχει κανείς νομικός περιορισμός στη δημιουργία κρατικής δομής στην Ειδομένη. Είναι πρωτάκουστος, και ιδιαίτερα επικίνδυνος, ο ισχυρισμός περί περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας σε οποιαδήποτε περιοχή των συνόρων. Το ότι ήταν πολιτική επιλογή, το έχουμε καταλάβει, αλλά το γιατί υπάρχει αυτή η επιλογή, δεν το έχει αιτιολογήσει κανένα κυβερνητικό στέλεχος. Η επίκληση «εθνικών λόγων» που κατά κόρον γίνεται από στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ δεν αντέχει σε καμία σοβαρή κριτική.

Συμπερασματικά, η κυβέρνηση έχει ακέραια ευθύνη για την κόλαση της Ειδομένης. Παγιδευμένη στην ανικανότητά της, δεν προέβλεψε τι θα γινόταν εκεί, και όταν ο καταυλισμός διογκώθηκε, αναζητούσε δικαιολογίες για την ολιγωρία. Είναι η γνωστή λογική του «βλέποντας και κάνοντας», στην οποία η κυβέρνηση καταγράφει κορυφαίες επιδόσεις. Είναι η συνέχεια της λογικής του «λιάζονται και εξαφανίζονται» της Τασίας Χριστοδουλοπούλου. Της ανευθυνότητας, των μεγάλων λόγων και της ανυπαρξίας συγκεκριμένων πράξεων.

Μετεγκατάσταση από την Ειδομένη;

Με βάση όσα προηγήθηκαν, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει τη μετεγκατάσταση των προσφύγων και μεταναστών από την Ειδομένη. Όπως καταγράφεται στην ειδησεογραφία, ο Γιώργος Κυρίτσης εξέφρασε την εκτίμηση ότι σε 1-2 εβδομάδες η πλειονότητα των προσφύγων από την Ειδομένη θα έχει μετακινηθεί οικειοθελώς στις οργανωμένες δομές που υπάρχουν, τονίζοντας ότι αυτό δεν πρόκειται να γίνει με αστυνομική επιχείρηση. «Θα χρειαστεί χρόνος για να ενημερωθούν, γιατί είναι άνθρωποι ταλαιπωρημένοι, που ακούνε αλληλοσυγκρουόμενα πράγματα», είπε χαρακτηριστικά. Παρόμοιες εκτιμήσεις εξέφρασαν και άλλα κυβερνητικά στελέχη.

Παρότι «οι άνθρωποι είναι πάνω από τους αριθμούς», σε τέτοιες περιπτώσεις, ακόμα και κατ’ εξαίρεση, χρειάζονται μερικοί αριθμοί. Μιλάμε για 12.000 πρόσφυγες και μετανάστες, κατ’ ελάχιστο, στην Ειδομένη. Ας υποθέσουμε ότι η κυβερνητική πειθώ, σε συνδυασμό με το Wi-Fiπου θα εγκατασταθεί στην Ειδομένη, σύμφωνα με τον Γιώργο Κυρίτση, λειτουργεί αποτελεσματικά, και οι πρόσφυγες αποφασίζουν να μετακινηθούν εκτός Ειδομένης. Πού θα πάνε όμως; Υπάρχει σχέδιο, υποδομές, κέντρα φιλοξενίας σε αναμονή; Υπάρχει επιχειρησιακό πλάνο; Βεβαίως και υπάρχει, σύμφωνα με όσα δηλώνει ο Γιώργος Κυρίτσης: «Αν αύριο το πρωί αποφασίσουν όλοι οι πρόσφυγες να φύγουν από την Ειδομένη, εμείς θα κόψουμε το σβέρκο μας να τους μετακινήσουμε και να βρούμε πού θα τους πάμε».

Η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Άλαλα τα χείλη των ασεβών.

Η κυβέρνηση, αντί να κόψει το σβέρκο της, έχει μια και μόνη επιλογή. Να δημιουργήσει, εδώ και τώρα, έναν αξιοπρεπή καταυλισμό στην Ειδομένη. Είναι φαντασίωση να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να πείσει τους καταυλισμένους να φύγουν οικειοθελώς. Όποιος έχει στοιχειώδη γνώση του τι συμβαίνει στην Ειδομένη, αντιλαμβάνεται ότι το όνειρο του συνόρου που ενυπάρχει στους καταυλισμένους μπορεί να τους οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις σε οποιαδήποτε απόπειρα μετεγκατάστασής τους. Μια στοιχειώδης γνώση του τι έχει συμβεί σε μια παρόμοια περίπτωση, στο Καλαί, στη Γαλλία, μπορεί να οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα.

Βέβαια, μια τέτοια επιλογή έχει ένα προφανές επικοινωνιακό κόστος για την κυβέρνηση, δεδομένου ότι αποδεικνύει, εν τοις πράγμασι, την ολιγωρία της όλο αυτό το διάστημα. Για τον λόγο αυτό θα προσπαθήσει να την αποφύγει, διαιωνίζοντας την κόλαση στην Ειδομένη, προφασιζόμενη ότι είναι οι πρόσφυγες και μετανάστες που δεν θέλουν να μετεγκατασταθούν.

Μια τέτοια εξέλιξη, είναι εν δυνάμει ωρολογιακή βόμβα. Μόλις καλυτερεύσει ο καιρός θα εμφανιστούν επιδημίες, και καθώς η απόγνωση θα περισσεύει, τίποτα δεν μπορεί ν’ αποκλεισθεί.

Πέτρος Παπασαραντόπουλος

The Books' Journal

ΥΓ. Είχε ολοκληρωθεί αυτό το κείμενο όταν εξελισσόταν το επεισόδιο Μουζάλα, την παραίτηση του οποίου απαιτεί ο Πάνος Καμμένος επειδή αποκάλεσε την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μακεδονία. Ο κόσμος το έχει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι.