Ζούμε το τέλος της Δύσης;

Στη δεκαετία του 1950, τότε που οι θεσμοί ήταν ακόμη φρέσκοι και ασταθείς, σίγουρα πολλοί θα ήταν εκείνοι που ανησυχούσαν ότι η δυτική συμμαχία δεν πρόκειται ποτέ να πάρει μπροστά. Στη δεκαετία του 1970, την εποχή των Ερυθρών Ταξιαρχιών και του Βιετνάμ, ακόμη περισσότεροι ήταν εκείνοι που δεν πίστευαν πως η Δύση θα καταφέρει να επιβιώσει.

Όμως, σε ολόκληρη την ενήλικη ζωή μου, δεν θυμάμαι πιο δραματική εποχή από αυτήν που ζούμε σήμερα. Βρισκόμαστε μερικές κακές εκλογικές αναμετρήσεις μακριά από το τέλος του ΝΑΤΟ, το τέλος της ΕΕ, και ίσως το τέλος τη φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης όπως την ξέραμε…

Στις ΗΠΑ, αντιμετωπίζουμε το πραγματικό ενδεχόμενο να πάρει το  χρίσμα για προεδρικός υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων ο Donald Trump, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει στα σοβαρά να σκεφτούμε το ενδεχόμενο ενός προέδρου Trump!

Η εκστρατεία της Hillary Clinton μπορεί να καταρρεύσει για διάφορους λόγους, αφού οι εκλογές είναι ένα περίεργο πράγμα, και οι ψηφοφόροι άστατοι. Αυτό σημαίνει, ότι του χρόνου τον Ιανουάριο μπορεί να έχουμε στον Λευκό Οίκο κάποιον ο οποίος δεν νοιάζεται καθόλου για αυτό που οι πρόεδροι Obama, Bush, Clinton, Reagan, Johnson, Nixon, και Truman αποκαλούσαν «οι κοινές αξίες μας».

Ο Trump υποστηρίζει τα βασανιστήρια, τις μαζικές απελάσεις, τις θρησκευτικές διακρίσεις. Παινεύεται ότι δεν τον ενδιαφέρει και τόσο το αν η Ουκρανία γίνει δεκτή στο ΝΑΤΟ, αφού δεν τον ενδιαφέρει καν το ΝΑΤΟ με τις εγγυήσεις ασφάλειάς του. Για την Ευρώπη έχει γράψει ότι οι συγκρούσεις της δεν αξίζουν την απώλεια αμερικανικών ζωών. Η απόσυρση από την Ευρώπη, λέει, θα εξοικονομούσε στην Αμερική εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε ετήσια βάση.

Σε κάθε περίπτωση ο Trump προτιμάει την συντροφιά δικτατόρων παρά δημοκρατών. Για την Ρωσία έχει να λέει ότι «μπορείς να κλείνεις συμφωνίες με αυτούς τους ανθρώπους», προσθέτοντας πως «θα είχα άριστες σχέσεις με τον Βλαδίμηρο Πούτιν».

Και όχι μόνο δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τις συμμαχίες των ΗΠΑ, αλλά μάλλον θα ήταν και απρόθυμος και ανήμπορος να τις διατηρήσει. Στην πράξη, οι στρατιωτικές και οικονομικές ενώσεις απαιτούν τις δεξιοτεχνίες όχι ενός σκιτζή μεγιστάνα των ακινήτων, που κλείνει συμφωνίες, αλλά βαρετές διαπραγματεύσεις, δυσάρεστους συμβιβασμούς, και ενίοτε την θυσία εθνικών προτιμήσεων για χάρη ενός ευρύτερου καλού. Σε μια εποχή όπου η συζήτηση για την  εξωτερική πολιτική έχει εξαφανιστεί για τα καλά στα περισσότερα κράτη της Δύσης, και έχει αντικατασταθεί από την reality TV της πολιτικής διασκέδασης, όλα αυτά τα πράγματα είναι δύσκολο να εξηγηθούν και να δικαιολογηθούν από ένα κοινό που δεν ενδιαφέρεται στο ελάχιστο.

Οι Αμερικάνοι δεν είναι οι μόνοι που έχουν κουραστεί από τα βάρη των συμμαχιών τους. Σε ένα χρόνο από σήμερα και η Γαλλία θα διεξαγάγει προεδρικές εκλογές. Ένα από τα φαβορί, η Marine Le Pen του Εθνικού Μετώπου, έχει υποσχεθεί έξοδο από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, εθνικοποίηση των γαλλικών επιχειρήσεων, και περιορισμό των ξένων επενδύσεων. Όπως ο Trump, έτσι και εκείνη επιδιώκει ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία, οι τράπεζες της οποίας χρηματοδοτούν τον προεκλογικό της αγώνα. Γάλλοι φίλοι μου, μου λένε πως αν καταφέρει και φτάσει στον τελικό γύρο, η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά θα συσπειρωθούν, όπως είχαν κάνει πριν από είκοσι χρόνια απέναντι στον μπαμπά της. Όμως, οι εκλογές είναι ένα περίεργο πράγμα, και οι ψηφοφόροι άστατοι. Τι θα συμβεί φερ’ ειπείν αν ένας από τους αντιπάλους της Le Pen ξαφνικά πέσει θύμα σκανδάλου; Τι θα συμβεί αν έχουμε μια ακόμη επίθεση Τζιχαντιστών μέσα στο Παρίσι;

Μέχρι να γίνουν όλα αυτά, η Βρετανία πιθανόν να είναι ήδη εκτός ΕΕ, αφού τον Ιούνιο οι Βρετανοί πολίτες ψηφίζουν σε δημοψήφισμα για το αν θα παραμείνουν ή όχι στην Ένωση. Προς το παρόν το αποτέλεσμα είναι απρόβλεπτο. Αν όμως νικήσει η «έξοδος», τότε ίσως ακολουθήσουν και άλλες χώρες της ΕΕ, μιας και ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Viktor Orbán επίσης συνηθίζει να μιλάει για έξοδο από την Ευρώπη, και δόμηση μιας νέας στρατηγικής συμμαχίας με την Ρωσία ή την Τουρκία.

Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε μια Βρετανία που έχει φύγει από την Ευρώπη, να απομακρύνεται παράλληλα και από την υπερατλαντικής της συμμαχία. Αν οι οικονομικές συνέπειες που θα υποστεί η Βρετανία από την έξοδό της από την ΕΕ είναι αρκετά δυσχερείς, τότε ίσως οι πολίτες της να ψηφίσουν τους Εργατικούς, η ηγεσία των οποίων είναι σφόδρα αντιαμερικανική.

Όλοι υποτιμούν τον ακροαριστερό Jeremy Corbyn, αρχηγό των Εργατικών, με τον ίδιο τρόπο που υποτιμούν και τον Donald Trump. Όμως ο Corbyn είναι η μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση σε περίπτωση που ο βρετανικός λαός θελήσει την αλλαγή. Είπαμε: οι εκλογές είναι ένα περίεργο πράγμα, και οι ψηφοφόροι άστατοι.

Και τότε; Χωρίς τη Γαλλία, η ενιαία αγορά της Ευρώπης θα πάψει να υπάρχει. Χωρίς τη Βρετανία, μάλλον θα πάψει να υπάρχει και το ΝΑΤΟ. Βέβαια, δεν είναι πολλοί εκείνοι που θα στενοχωρηθούν. Όπως ξεκαθαρίζει η ελκυστική ρητορική του Donald Trump, το υψηλό κόστος των συμμαχιών είναι πιο άμεσα ορατό απ όσο είναι τα μακροπρόθεσμα κέρδη.

Η δυτική ενότητα, η πυρηνική αποτροπή, και οι στρατοί, μας έδωσαν περισσότερο από μισό αιώνα πολιτικής σταθερότητας. Ο «κοινόχρηστος» οικονομικός χώρος μας πρόσφερε ευημερία και ελευθερία, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στη Βόρεια Αμερική. Αυτά όμως είναι ζητήματα που όλοι τα θεωρούμε δεδομένα… μέχρι να τα χάσουμε.

Anne Applebaum

Slate

Απόδοση: S.A.