Κελλάριον, ένας ιστορικός όρμος της πόλης που έγινε χαβούζα!

Στην ανατολική προκυμαία του Θερμαϊκού, ανατολικά του μεγάρου Μουσικής, βρίσκεται ο Κελλάριος όρμος, η μοναδική φυσική ακτή της Θεσσαλονίκης και κηρυγμένος ενάλιος αρχαιολογικός χώρος από το 1989.

Όμως παρόλες τις προϋποθέσεις για καλύτερη τύχη, παραμένει για χρόνια μια απροσπέλαστη και βρόμικη παραλία. Οι πρόσφατες φωτογραφίες του όρμου δίνουν το μέγεθος της εγκατάλειψης, της βρομιάς και της ασχήμιας...

Αυτή η παραλία αρχίζει από το τέλος της επιχωματωμένης ακτής, από την κάθετη στη Σοφούλη οδό Καθηγητή Ρουσίδου και τη θέση με την ομώνυμη ταβέρνα «Νησάκι», και φτάνει ως το ακρωτήρι Καραμπουρνάκι όπου βρίσκεται το Κυβερνείο (Παλατάκι). Είναι μια φυσική παραλία με αμμουδιά και προσβάσιμη στους κατοίκους, που μοιράζεται ανάμεσα στους δήμους Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς. Με τη διαφορά ότι η παραλία που αντιστοιχεί στην Καλαμαριά είναι εξωραϊσμένη και καθαρή, σε σημείο που ο Δήμος αναβίωσε την παλιά πλαζ στο Καραμπουρνάκι για τους δημότες του. Αλλά γι΄αυτήν την παραθαλάσσια περιοχή, με τα περίφημα ρεμπέτικα μαγαζιά, την ιστορική πλαζ της δεκαετίας του 1960 και τον θερινό κινηματογράφο «Ντοβίλ» θα επανέλθουμε σε προσεχές σημείωμα.

Το σημερινό θέμα περιορίζεται στο τμήμα του Κελλάριου όρμου που ανήκει στον δήμο Θεσσαλονίκης!…

Διατηρητέος αρχαιολογικός χώρος

Σε μια παλιότερη ερώτηση στη βουλή των βουλευτών Μιχάλη Παπαγιαννάκη και Γρηγόρη Ψαριανού για την προστασία της παραλίας στο Καραμπουρνάκι, μεταξύ άλλων, σημείωναν: «Όλος ο όρμος στο Καραμπουρνάκι ταυτίζεται με τον βυζαντινό λιμένα “Κελλάριον”, ο οποίος ορίζονταν από την παραλία και ένα τεχνητό υποθαλάσσιο φράγμα, που σώζεται ακέραιο ως τις μέρες μας αντίστοιχου μήκους 2 χλμ. για την προστασία των ελλιμενισμένων σκαφών της εποχής. Ο ιστορικός αυτός χαρακτήρας της παραλίας παραμένει άγνωστος και πρέπει να αναδειχθεί, γιατί αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της ευρύτερης Θεσσαλονίκης. Για την διαφύλαξη της ιστορικής και αρχαιολογικής μορφής του ορμίσκου, όπως αναφέρεται, κηρύχτηκε αρχαιολογικός χώρος με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού στις 17 Μαΐου 1989, ΦΕΚ 384/25.5.89.

Η περιοχή αυτή με τη φυσική, στρατηγική της θέση έπαιξε σημαντικό ρόλο και στα νεότερα χρόνια αποτελώντας τον τόπο εγκατάστασης των συμμαχικών στρατιωτικών δυνάμεων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την εγκατάσταση του συμμαχικού αεροδιαδρόμου επί της σημερινής παραλιακής οδού Θ. Σοφούλη. Η διαρκής ιστορική παρουσία της συνεχίστηκε στην περίοδο της έλευσης και της εγκατάστασης των προσφύγων στην Καλαμαριά, στην γερμανική κατοχή έως τις μέρες μας. ως τόπος κολύμβησης όλων των Θεσσαλονικέων και διατήρησης αρχιτεκτονικά σημαντικών και παραδοσιακών κτιρίων. Για όλους αυτούς τους λόγους η παραλία στο Καραμπουρνάκι πρέπει να χαρακτηριστεί «ιστορικός τόπος» της Θεσσαλονίκης…»

Εδώ αποβιβιβάστηκαν οι Σαρακηνοί πειρατές που άλωσαν το 904 τη Θεσσαλονίκη

Ο όρμος αυτός είναι δεμένος με μια δραματική περίοδο της βυζαντινής πόλης, την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Σαρακηνούς το 904. Για να αντιληφθούμε την ιστορική σημασία του χώρου μεταφέρω ένα απόσπασμα του καθηγητή Θεόδωρου Κορρέ για για τους Σαρακηνούς πειρατές (από τον ιστότοπο http://www.imma.edu.gr/imma/history/04.html για τη βυζαντινή Μακεδονία).

«… Την αυγή της 29ης Ιουλίου του 904, ο στόλος των Σαρακηνών εμφανίσθηκε στην είσοδο του Θερμαϊκού και αγκυροβόλησε μπροστά από τα θαλάσσια τείχη, στο μικρό λιμανάκι που λεγόταν Κελλάριον. Ήταν 54 μεγάλα πλοία γεμάτα με άγριους πειρατές, Άραβες, Σύρους, Αιγυπτίους, Αιθίοπες κ.ά., που έφθαναν τον αριθμό των 10.000. Την πρώτη ημέρα της πολιορκίας οι πειρατές αναζήτησαν τα ευάλωτα σημεία του θαλασσίου τείχους και προσπάθησαν να τα καταλάβουν κουβαλώντας ξύλινες σκάλες, με τις οποίες προσπαθούσαν να ανέβουν σ’ αυτά. Όμως οι υπερασπιστές πολεμούσαν με θάρρος και ενισχυμένοι από σκλαβηνούς τοξότες, που ήλθαν να βοηθήσουν τους Θεσσαλονικείς γείτονές τους, τους απέκρουσαν… Μετά από τρεις μέρες πολιορκίας οι Σαρακηνοί μπήκαν στην πόλη και άρχισαν μία βάρβαρη και ανελέητη σφαγή χωρίς διάκριση. Τα θύματα ήταν πολλά, κυρίως στις δυτικές πύλες, γιατί πολλοί συνωστίζονταν στις πύλες αυτές προσπαθώντας να βγουν έξω. Μόνον λίγοι κατάφεραν να ξεφύγουν και αυτοί πηδώντας από τα δυτικά θαλάσσια τείχη. Χιλιάδες πιάσθηκαν αιχμάλωτοι, κυρίως το άνθος της νεολαίας της Θεσσαλονίκης. Τους επιβίβασαν στα πλοία στοιβάζοντάς τους κυριολεκτικά στα αμπάρια σαν ζώα, όπου, εκτός των άλλων, υπέστησαν και το μαρτύριο της πείνας και της δίψας. Οι Σαρακηνοί έμειναν στην πόλη δέκα ημέρες λεηλατώντας και ψάχνοντας για κρυμμένους θησαυρούς…

Την δεκάτη ημέρα άπλωσαν τα πανιά τους και ξεκίνησαν. Μέσα στα αμπάρια των πλοίων η κατάσταση των αιχμαλώτων ήταν τραγική. Ριγμένοι κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλον, δεν μπορούσαν ούτε καν να αναπνεύσουν. Το ταξίδι ήταν ατελείωτο, γιατί ο φόβος του βυζαντινού ναυτικού έκανε τους πειρατές να περιπλανώνται και να κρύβονται ανάμεσα στα αμέτρητα ξερονήσια του Αιγαίου. Τέλος, έπειτα από 16 ημέρες ταξίδι, έφθασαν στην Κρήτη στις 26 Αυγούστου. Οι τραγικές συνθήκες του ταξιδιού είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών αιχμαλώτων. Παρ’ όλα αυτά, όταν έφθασαν στην Κρήτη, οι αιχμάλωτοι αριθμούσαν, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Καμινιάτη, τις 22.000. Αρκετοί πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Κρήτης, ενώ οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν στην πατρίδα του Λέοντα, την Τρίπολη της Συρίας, απ’ όπου διοχετεύθηκαν και σκορπίσθηκαν στον μουσουλμανικό κόσμο…»

Η σημερινή άθλια κατάσταση του όρμου

Παρόλο που η περιοχή του Κελλάριου όρμου σχετίζεται με σημαντικά γεγονοτοτα της Θεσσαλονίκης και είναι χαρακτηρισμένος αρχαιολογικός χώρος, η σημερινή εικόνα της είναι αποτρόπαια. Σκουπίδια, σαπισμένες βάρκες και ξύλα, σάπιες ψαρόσκαλες, κάθε είδους πλαστικά αποβράσματα, βρόμικα νερά, μια άθλια κατάσταση που δεν αρμόζει σε τμήμα σύγχρονου αστικού περιβάλλοντος και ιστορικού τόπου. Κατά καιρούς γίνονται ευκαιριακές επιχειρήσεις καθαριότητας από συνεργεία του δήμου και κάποια σχολεία, αλλά δεν επαρκούν για τον ευπρεπισμό του χώρου. Ο δήμος Θεσσαλονίκης έχει περιλάβει στο πρόγραμμά του την ανάπλαση της ακτής του Κελλάριου όρμου, αλλά φαίνεται…ότι δεν ήρθε ακόμη η σειρά του!

Είναι κρίμα να παραμένει αυτή η απαράδεκτη κατάσταση για δεκαετίες, σε ένα παράκτιο χώρο της πόλης τη στιγμή μάλιστα που η ιστορική και αρχαιολογική αξία του ανέκοψαν την επέκταση της επιχωμάτωσης και της παραθαλάσσιας λεωφόρου του Θερμαϊκού!

Χ.ΖΑΦ.

Thessmemory