Κοιτώντας στα μάτια το θηρίο…

Στη διάσημη αυτή φωτογραφία βλέπουμε τον Heinrich Himmler να κοιτάζει κατάματα έναν νεαρό Σοβιετικό αιχμάλωτο πολέμου, στη διάρκεια επίσκεψής του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Shirokaya της πόλης Μίνσκ της Λευκορωσίας τον Αύγουστο του 1941.

Ο αιχμάλωτος δεν κάνει πίσω, και επίσης κοιτάζει στα μάτια τον Himmler, κάτι που δεν ήταν καθόλου εύκολο εκείνη την εποχή, εκτός κι αν ήσουν ένας πολύ σκληρός άνδρας. Όμως, ο νεαρός αυτός, που τα έχει χάσει όλα, στέκεται στο ύψος του και αντιμετωπίζει τον Himmler στα ίσα. Αυτή είναι η απεικόνιση του θάρρους και της περιφρόνησης προς το τέρας…

Το στρατόπεδο εργασίας της Shirokaya είχε περίπου 2.000 κρατούμενους, κυρίως τεχνίτες από το Μινσκ, αλλά και αιχμάλωτους στρατιώτες του Ερυθρού Στρατού, οι οποίοι αρνούνταν να εργαστούν, και πολλές φορές συνεργάζονταν με τους παρτιζάνους της περιοχής. Επίσης κρατούνταν και Εβραίοι της Λευκορωσίας, που στέλνονταν στη συνέχεια στο Sobibor και στο Auschwitz.

Στην επίσκεψη αυτή ο Himmler συνοδεύονταν από τον  SS-Obergruppenfuhrer Karl Wolff, που ήταν ο επιτελάρχης του, και που στην φωτό διακρίνεται πίσω από τον Himmler, με το πρόσωπό του εν μέρει καλυμμένο.

Εκείνη την μέρα ο αρχηγός των περιβόητων SS είχε διατάξει τον Einsatzgruppe B Gruppenfuhrer Arthur Nebe να κάνει επίδειξη της τεχνικής της μονάδας του στο πως εκτελούνται οι Εβραίοι. Ο Nebe διάλεξε 98 Εβραίους άνδρες και δυο γυναίκες. Σύμφωνα με τον Wolff, ο Himmler που παρακολούθησε με ενδιαφέρον την σφαγή, πλησίασε έναν νεαρό ξανθό άνδρα και τον ρώτησε αν είναι Εβραίος. Ο νεαρός απάντησε πως είναι. Τότε ο Himmler τον ρώτησε αν και οι δυο γονείς του ήταν κι αυτοί Εβραίοι. Ο νεαρός ξανά απάντησε ναι. Τότε ο Himmler τον ρώτησε αν έχει καθόλου προγόνους μη Εβραίους, και ο νεαρός απάντησε όχι. «Δυστυχώς, τότε, δεν μπορώ να σε βοηθήσω», είπε ο Himmler, και στη συνέχεια τόσο ο νεαρός όσο και οι υπόλοιποι 99 συγκρατούμενοί του πυροβολήθηκαν στο κεφάλι από την ειδική ομάδα των SS, Einsatzgruppe B. Καθώς η κάθε σειρά Εβραίων εκτελούνταν, και στη συνέχεια τα πτώματα καλύπτονταν πρόχειρα με χώμα, οι στρατιώτες έφερναν την επόμενη σειρά, που την κρατούσαν αρκετά μακριά ώστε να μην ακούει τους ήχους των πιστολιών.

Ο Himmler, όταν πλησίασε το χαντάκι με τα πτώματα, έπαθε ναυτία και κόντεψε να λιποθυμίσει, ειδικά όταν πάνω στην ατσαλάκωτη στολή του έπεσε εγκεφαλική ουσία και αίμα. Σύμφωνα με τον Wolff, ήταν η πρώτη φορά που ο αδίστακτος αρχηγός του έβλεπε νεκρούς. 

Οι περισσότεροι από τις 90.000 Εβραίους και 300.000 στρατιώτες που αιχμαλωτίστηκαν όταν έπεσε το Μινσκ την 27/6/41, σκοτώθηκαν ή στάλθηκαν αλλού μέχρι το 1944, οπότε και η πόλη απελευθερώθηκε από τον Ερυθρό Στρατό. Όλα τα πρόσωπα δηλαδή των κρατουμένων που φαίνονται στη φωτογραφία μάλλον έχασαν τη ζωή τους πριν από το 1943.

Το 2010 η Telegraph Obituary δημοσίευσε τη φωτογραφία με τη λεζάντα «ο Greasley κοιτάζει στα μάτια τον Himmler». Ο Joseph Horace “Jim” Greasley ήταν ένας Βρετανός στρατιώτης που πιάστηκε αιχμάλωτος τον Μάιο του 1940 και αργότερα έγινε διάσημος ισχυριζόμενος ότι κατάφερε να δραπετεύσει πάνω από 200 φορές, λόγω ενός «κρυφού έρωτα», και επέστρεφε κάθε φορά αυτοβούλως στο στρατόπεδο αιχμαλώτων. Πάντως, αυτός στην φωτογραφία δεν είναι ο Greasley, αφού όπως διατείνεται κατηγορηματικά ο ιστορικός Guy Walters, η συγκεκριμένη φωτογραφία ανήκει στα εθνικά αρχεία των ΗΠΑ, με την επίσημη λεζάντα να μιλάει για το Μινσκ στα μέσα του 1941. Όσο για τον στρατιώτη που περιφρονεί τον Himmler, είναι ξεκάθαρα Σοβιετικός, κι αυτό φαίνεται από το δίκοχό του, ενώ οι αξιωματικοί στη φωτό είναι οι ίδιοι που φαίνονται και στο επίσημο φιλμ των Γερμανών που τραβήχτηκε επ’ ευκαιρία της συγκεκριμένης επίσκεψης του Himmler στο στρατόπεδο Shirokaya .

S.A.

RHP