Καλώς ήλθατε στη ζούγκλα…

Μερικές φορές, κάποιο συγκεκριμένο γεγονός, μια πράξη κάποιου συγκεκριμένου προσώπου, γίνονται σύμβολα μιας νέας παγκόσμιας ιστορικής τάσης.

Μια τέτοια περίπτωση είναι η «δολοφονία» του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi σε προξενείο της Κωνσταντινούπολης.

Η δολοφονία αυτή συμβολίζει την παραίτηση των ΗΠΑ από τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα εναντίον όλων των κακών του κόσμου.

Η Σαουδική Αραβία είναι μια μικρή χώρα που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της χωρίς την στήριξη της Αμερικής, και γι’ αυτό κανένας Σαουδάραβας ηγέτης δεν θα προχωρούσε σε μια τέτοια αποτρόπαια πράξη αν δεν ήταν σίγουρος ότι η Αμερική, άλλοτε ηγέτης του ελεύθερου κόσμου, δεν θα αντιδρούσε…

Έχουν σημειωθεί και άλλα παρόμοια περιστατικά, όπως η σύλληψη του επικεφαλής της Ίντερπολ από τις κινεζικές αρχές, η γενοκτονία των Ροχίγκα στη Βιρμανία, η συστηματική σφαγή αμάχων στη Συρία, καθώς και η χρήση χημικών όπλων, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και η κατάληψη της Κριμαίας.

Ακόμη και η ανάδυση ακροδεξιών εθνικιστικών δυνάμεων στην Ευρώπη και αλλού, σχετίζεται με αυτή την απώλεια ισχύος και ζωτικότητας στα δημοκρατικά έθνη.

Εδώ και δέκα χρόνια υπάρχουν αμφιβολίες σε ολόκληρο τον κόσμο για τον άλλοτε ρόλο της Αμερικής. Όταν ο Ούγγρος πρωθυπουργός Viktor Orban  μίλησε πριν από μερικά χρόνια για το «ανελεύθερο κράτος», υποστήριξε ότι απλά ανταποκρίνονταν στη νέα πραγματικότητα, στην μεγάλη αναδιανομή της παγκόσμιας οικονομικής, εμπορικής, πολιτικής, και στρατιωτικής ισχύος που άρχισε να φαίνεται το 2008.

Καλώς ήλθατε λοιπόν στη κατάρρευση της φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης που κάποτε στήριζαν οι ΗΠΑ. Κι αυτό είναι μόνο η αρχή.

Η παγκόσμια τάξη είναι κάτι στο οποίο κανείς δεν δίνει σημασία μέχρι να χαθεί.

Κάτι τέτοιο έπαθαν οι Αμερικάνοι στη δεκαετία του 1930, όταν η παλιά παγκόσμια τάξη κατέρρευσε και οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να επέμβουν για να τη στηρίξουν ή έστω να την αντικαταστήσουν με μια νέα.

Τότε είναι που οι Αμερικάνοι ανακάλυψαν πως πάντα υπάρχουν επικίνδυνοι άνθρωποι, οι οποίοι το μόνο που στερούνται είναι η ισχύς και η ευκαιρία για να πετύχουν τον σκοπό τους.

Τέτοιου είδους άνθρωποι περιορίζονται  μόνο από μια σταθερή παγκόσμια τάξη, είτε αυτή είναι η Ρώμη, είτε ο ενωμένος Χριστιανισμός, είτε μια σύμπραξη ευρωπαϊκών δυνάμεων, είτε οτιδήποτε μπορούμε να θεωρήσουμε ως πολιτισμό σε μια δεδομένη στιγμή και σε κάποιον δεδομένο τόπο.

Σε τέτοιες καταστάσεις οι άνθρωποι αυτοί ζουν κρυμμένοι κάτω από πέτρες, αλλά ποτέ δεν εξαφανίζονται.

Όταν καταρρεύσει η ισχύουσα τάξη, όταν αναποδογυρίσουν οι πέτρες, τα όντα που ζουν κάτω από αυτές, τα πιο σκοτεινά δηλαδή στοιχεία της ανθρώπινης ψυχής, αρχίζουν να σέρνονται προς την επιφάνεια.   

Κάτι τέτοιο συνέβη στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα. Οι συγκυρίες κατά τις οποίες οι Hitler, Stalin και Mussolini κέρδισαν την εξουσία, σε έναν κόσμο δηλαδή όπου κανένα κράτος δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να διατηρήσει μια παγκόσμια τάξη, τους έδωσε την ευκαιρία να κάνουν αυτό για το οποίο ήταν ικανοί.

Αν υπήρχε μια τάξη τότε, που θα άμβλυνε τις φιλοδοξίες τους, ίσως να μην τους γνωρίζαμε ποτέ ως τυράννους, και μαζικούς δολοφόνους.

Σήμερα, για μια ακόμη φορά, βλέπουμε τις πέτρες να αναποδογυρίζουν.

Εκείνοι που ισχυρίζονται πως η Αμερική θα πρέπει να αποτραβηχτεί από τον κόσμο και να περιοριστεί ο ρόλος της, επιμένουν πως αυτός είναι ο κόσμος και πρέπει να τον αποδεχτούμε.

Δεν έχουν όμως ιδέα για το πώς είναι πραγματικά ο κόσμος. Και αυτό επειδή μεγάλωσαν μέσα σε μια προστατευτική «φούσκα» που τους παρείχε η αμερικανική στρατιωτική ισχύς, και σε έναν φιλελεύθερο κόσμο τα μέλη του οποίου αναγκάζονταν να συμβιβάσουν τις συμπεριφορές τους με την πραγματικότητα που ίσχυε.

H ρωσική συμπεριφορά τότε  διαμορφώνονταν από το τι πίστευαν οι Ρώσοι ηγέτες ότι θα κάνει η Ουάσιγκτον, ή το τι θα μπορούσε να ανεχτεί, σε συνδυασμό με την αίσθηση που είχαν για την ισχύ και τη συνοχή της παγκόσμιας τάξης.

Τοι ίδιο και οι Κινέζοι, οι Ιρανοί, οι Σαουδάραβες, αλλά και οποιοιδήποτε άλλοι ηγέτες κρατών ή μη κρατικών οντοτήτων που ίσως να επιθυμούσαν να παρεμποδίσουν ή και να ανατρέψουν την ισχύουσα τάξη. Όλοι αυτοί θα είχαν διαφορετική συμπεριφορά αν και η Αμερική συμπεριφέρονταν αλλιώς, και το ίδιο θα συνέβαινε τόσο με τους συμμάχους της όσο και με τον υπόλοιπο κόσμο.

Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι ο Hitler και ο  Stalin ήταν γκροτέσκα προϊόντα μιας άλλης εποχής. Όμως συνεχίζουν να υπάρχουν ανάμεσά μας, έτοιμοι να αποκαλυφθούν μόλις τους δοθεί ευκαιρία.

Ξέρουμε ότι ο Vladimir Putin έχει μεγαλεπήβολες φιλοδοξίες, αλλά δεν έχει ακόμη τις δυνατότητες να τις υλοποιήσει. Τιμάει τον Stalin, αλλά δεν είναι Stalin.  Τι θα έκανε όμως αν δεν είχε τόσους περιορισμούς;

Σήμερα, η  ισχυρή Κίνα  εγκαταλείπει την προσεκτική εξωτερική πολιτική της λιγότερο ισχυρής Κίνας του Deng Xiaoping. Τι θα έκανε άραγε αν δεν υπήρχαν και γι’ αυτήν οι σημερινοί περιορισμοί;

Ποιος μας λέει ότι μια από αυτές τις δυνάμεις δεν θα μετατραπεί σε εύθετο χρόνο σε μια απειλή, ίση με εκείνες που ζήσαμε στο παρελθόν, ειδικά αν τις επιτρέψουμε να επεκτείνουν την περιφερειακή και παγκόσμια επιρροή τους με στρατιωτικά μέσα;

Πόσο σύντομα μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο; Πιο σύντομα απ’ όσο νομίζουμε.

Ένας από τους χαρακτήρες στο βιβλίο The Sun Also Rises, του Ernest Hemingway, ερωτηθείς για το πόσο γρήγορα χρεοκόπησε, απάντησε: «Σταδιακά, και στη συνέχεια απότομα».

Κάπως έτσι κατέρρευσε η παγκόσμια τάξη κατά την εποχή του μεσοπόλεμου, και κάπως έτσι θα ξανακαταρρεύσει οσονούπω.

Καλώς ήλθατε στη ζούγκλα…

Robert Kagan

Washington Post 

Απόδοση: S.A.