Σοσιαλισμός και ηθική…

Επί σοβιετικού μπλοκ κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο: «Στον καπιταλισμό υπάρχει η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ενώ στον κομμουνισμό συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο!».

Στην πραγματικότητα τα νέα ερευνητικά δεδομένα φανερώνουν ότι το σοβιετικό σύστημα όχι μόνον ενέπνευσε τον σαρκασμό, αλλά υπέθαλψε και την απάτη. Τουλάχιστον, στην Ανατολική Γερμανία ο κομμουνισμός φαίνεται πως είχε ευνοήσει την άρση των ηθικών αναστολών.

Ο Λαρς Χόρνουφ του Πανεπιστημίου του Μονάχου και οι Νταν Αριέλι, Χιμένα Γκαρσία - Ράντα και Χίδερ Μαν του Πανεπιστημίου του Ντιουκ έκαναν ένα πείραμα για να δοκιμάσουν την προθυμία των Γερμανών να πουν ψέματα για ίδιον όφελος.

Επιλέχθηκε ένα τυχαίο δείγμα 250 Βερολινέζων και συμμετείχαν σε παιχνίδι με έπαθλο έως και 6 ευρώ.

Το παιχνίδι ήταν αρκετά απλό.
Ζητείτο από τον καθένα να ρίξει ένα κέρμα 40 φορές και να καταγράφει την κάθε ρίψη σε ένα κομμάτι χαρτί.

Οσο υψηλότερο ήταν το τελικό άθροισμα, τόσο υψηλότερη η αποζημίωση.

Πριν από κάθε ρίψη οι παίκτες έπρεπε να γράψουν τον αριθμό που υπήρχε είτε στη μία είτε στην άλλη πλευρά του κέρματος.

Εντούτοις, δεν ήταν υποχρεωμένοι να πουν σε κανέναν ποια πλευρά είχαν διαλέξει, κι αυτό διευκόλυνε το ψέμα.

Σε πρώτη φάση έριχναν το κέρμα, αυτό έπεφτε με την πλευρά που είχε τον μεγαλύτερο αριθμό και υποδύονταν πως εκείνη είχαν διαλέξει.

Εάν είχαν επιλέξει την επάνω πλευρά και μετά τους έβγαινε ένα 2, λόγου χάριν, είχαν ένα κίνητρο να ισχυριστούν ψευδώς ότι είχαν επιλέξει την άλλη πλευρά που είχε το 5.

Το αναμενόμενο για τους ειλικρινείς συμμετέχοντες ήταν να ρίχνουν κέρματα με το 1, το 2 και το 3 τόσο συχνά όσο και με το 4, το 5 και το 6.

Αλλά αυτό δεν συνέβαινε, γιατί στα χαρτιά των παικτών είχε σημειωθεί κατά περίεργο τρόπο πολύ υψηλό ποσοστό μεγάλων αριθμών, υποδηλώνοντας πως πολλοί εξαπατούσαν τους διοργανωτές.
Αφού ολοκληρώθηκε το παιχνίδι - πείραμα, οι παίκτες έπρεπε να συμπληρώσουν μία φόρμα και να καταχωρίσουν την ηλικία τους και την περιοχή της Γερμανίας όπου είχαν ζήσει σε διαφορετικές φάσεις της ζωής τους.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως κατά μέσο όρο όσοι είχαν προέλευση από την πρώην Ανατολική Γερμανία ήταν διπλάσιοι από όσους είχαν μεγαλώσει στην πρώην Δυτική Γερμανία υπό συνθήκες καπιταλισμού.

Επιπλέον, εξέτασαν το πόσα χρόνια έζησαν στην Ανατολική Γερμανία πριν από την πτώση του Τείχους.

Οσο περισσότερο χρόνο είχαν εκτεθεί στον σοσιαλισμό, τόσο περισσότερες πιθανότητες είχαν να ισχυριστούν πως είχαν ρίξει το κέρμα από την πλευρά με τον μεγαλύτερο αριθμό περισσότερες φορές από το σύνηθες.

Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε πως η μελέτη δεν διαπιστώνει κάτι για το είδος του συσχετισμού μεταξύ του σοσιαλισμού και της μη τιμιότητας.

Iσως να είναι μία λειτουργία ή μία έκφανση της σχετικής φτώχειας των Ανατολικογερμανών.

Αντιστοίχως, όταν τίθεται θέμα ηθικής, η ανατροφή ενός ανθρώπου σε συνθήκες καπιταλισμού λειτουργεί ως πλεονέκτημα έναντι των συνθηκών του σοσιαλισμού.

Economist

Καθημερινή