Ένας άλλος 16χρονος μιλάει περί ελευθερίας…

                         

Για να αναφερθεί κανείς με ασφάλεια περί ελευθερίας, θα έπρεπε να εξετάσει τα άκρα για να ανακαλύψει τη μέση οδό.

Σαφέστατα και όλοι γνωρίζουμε τον πολυσυζητημένο έγκλειστο των Σοβιετικών gulag ή των Αγγλικών/ Γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, δεν γνωρίζουμε όμως επαρκώς το άλλο άκρο, το οποίο όμως συναντούμε με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα στη λογοτεχνία, όπου το πλέον κραυγαλέο παράδειγμα είναι ο «Ζορμπάς» του Καζαντζάκη.

Ο Νίκος Καζαντζάκης συνέθεσε την προσωπικότητα του Αλέξη Ζορμπά με έντονο το Διονυσιακό του πνεύμα, το οποίο τον οδηγεί σε σχεδόν πλήρη ασυδοσία πράξεων και ολοκληρωτική έλλειψη μέτρου• εν ολίγοις, ελευθερία για τον Ζορμπά είναι να κάνει ό,τι θέλει ώστε να περνάει καλά...

Είναι λυπηρό ότι ένα μεγάλο κομμάτι των Ελλήνων νέων τείνει να ασπαστεί την στάση και θέση αυτή επεκτείνοντας την σε μία αντίληψη που επιβάλει την επίτευξη μόνον των πραγμάτων που συμφέρουν το άτομο, με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια.

Ζούμε, θα έλεγε κανείς, σε μία κοινωνία σοφιστών, οι οποίοι πιστεύουν στο συμφέρον.

Ο σημερινός Έλλην νέος- και θα αναφερθούμε στον Έλληνα μόνο γιατί «παγκόσμιος νέος» δεν υπάρχει και ούτε είναι ίδιος ο νέος δύο χωρών, πολιτισμών και εθνών- είναι και αυτός αδιαμφισβήτητα προϊόν της εποχής του. Για μια σειρά από λόγους, ο νέος θεωρεί ότι ελευθερία είναι η πλήρης ασυδοσία, η πλήρης έλλειψη και απουσία ορίων, το δικαίωμα τέλεσης αξιόποινων πράξεων και η πλήρης ανεξαρτησία από τα πλαίσια της πολιτείας.

Ο νέος θεωρεί ότι ελευθερία είναι η έλλειψη υποχρεώσεων προς την πολιτεία και το έθνος, την ίδια στιγμή που η πολιτεία θα έπρεπε να έχει υποχρεώσεις προς αυτόν.

Για κανένα λόγο δεν δέχομαι τις αιτιολογήσεις περί οθωμανογενών αντιλήψεων, ή διαφθοράς του έθνους κατά την μεγάλη περίοδο της Ρωμαϊκής (Βυζαντινής για τον ιστορικό) Αυτοκρατορίας.

Είναι ξεκάθαρο ότι η παρούσα κατάσταση γεννήθηκε μερικά χρόνια μετά την Μεταπολίτευση, όταν πολλοί θεώρησαν ότι το δημόσιο, το κράτος, τους ανήκει, και παραβιάζοντας τότε τις γενικές ελευθερίες και τα όρια της αξιοκρατίας, εισήλθαν μαζικά σε αυτό.

Από τότε επικράτησε η αντίληψη της υποχρέωσης, μονομερούς μάλιστα, της πολιτείας προς τον πολίτη.

Η κατάλυση της αξιοκρατίας αυτή σήμανε την αφαίρεση του ορίου της ελευθερίας το οποίο αποτελεί η προϋπόθεση της προσπάθειας για την επίτευξη των στόχων και προσδοκιών του ατόμου.

 Άλλο αποτέλεσμα της αντίληψης αυτής είναι η ξεκάθαρη παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων και μάλιστα του μαζικού δικαιώματος της ελευθερίας της παιδείας, δηλαδή το φαινόμενο της κατάληψης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ακριβώς γιατί, στις νεότερες ηλικίες, «η υποχρέωση της παιδείας» παραφράζεται σε «δικαίωμα (προαιρετικό δηλαδή) της παιδείας».

Και ακριβώς γιατί η παραπάνω αντίληψη σαφέστατα δεν εμπεριέχει την βασική αρχή της ελευθερίας που υπαγορεύει ότι η ελευθερία του καθενός σταματά εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία του άλλου, άλλα και την βασική αρχή που υπαγορεύει ότι ελευθερία είναι η ελεύθερη κίνηση μέσα στα πλαίσια της πολιτείας.

Άμεση σχέση με αυτό έχουν και τα επεισόδια του περασμένου Δεκεμβρίου.

Όπως είναι γνωστό, το πανεπιστημιακό άσυλο είναι ένας πεπαλαιωμένος θεσμός που υπάρχει για να προστατεύει και να εγγυείται την ελευθερία.

Ελευθερία, βέβαια, είναι και η ελευθερία γνώμης, απόψεων, ιδεών και σκέψεων• η ιδεολογική ελευθερία, την οποία καλείται να διαφυλάξει το άσυλο.

Είναι, λοιπόν, ελευθερία του κάθε ατόμου να καταφύγει εκεί, όποιες κι αν είναι οι ιδέες και πεποιθήσεις του.

Καταπατείται, όμως, αυτό από συγκεκριμένους νέους συγκεκριμένων ιδεολογικών χώρων, αφού δεν επιτρέπουν παρά μόνο στους προσκείμενους στις ιδέες τους να καταφύγουν εκεί• και οι ιδέες τους μεταφράζουν την ελευθερία σε ασυδοσία, σε έλλειψη κανόνων και κανονισμών, νόμων.

Οι δε νόμοι θεσπίστηκαν για την ομαλή συμβίωση και το σεβασμό της ελευθερίας των άλλων.

Έτσι τα άτομα αυτά καταπατούν τις ελευθερίες όλων των υπολοίπων και κυρίως (στο πανεπιστήμιο) των υπολοίπων σπουδαστών κι έτσι το άσυλο ιδεών τείνει να μετατραπεί σε άσυλο ανιάτων συμπεριφορών και ταραχοποιών στοιχείων.

Τα στοιχεία αυτά ξεχύθηκαν τον Δεκέμβριο στη χώρα και παραβιάζοντα την ελευθερία άλλων πολιτών, τους προξένησαν ασύλληπτες φθορές, άλλα και ουσιαστικά τους απαγόρευσαν την δημόσια κυκλοφορία, έναν ακόμη θεμέλιο λίθο της ελευθερίας.

Μία άλλη φαύλη αντίληψη είναι η εξής: «η ελευθερία κάποιων νεαρών ανδρών να μην καταταγούν στο στράτευμα», να μην υπηρετήσουν την πατρίδα και το έθνος. Τούτο εδώ πηγάζει και πάλι από την αντίληψη περί μονομερούς υποχρέωσης της πολιτείας προς το άτομο (άλλα και από την απουσία άμεσης ένοπλης σύρραξης για το μεγάλο διάστημα των τριάντα-πέντε ετών).

Υπάρχει, ως διαφαίνεται, παρανόηση της έννοιας της ελευθερίας σε πολλούς νέους.

Είναι όμως σαφές κι ευτυχές ότι δεν μπορούμε, βέβαια, να κατηγορήσουμε άπαντες τους νέους για τα παραπάνω.

Πολλοί νέοι και σέβονται τις ελευθερίες των άλλων και τις τιμούν, και γνωρίζουν ότι η ελευθερία έχει όρια και πλαίσια. Συνήθως αυτοί, όμως, είναι τα θύματα της καταπάτησης της ελευθερίας που συντελούν οι άλλοι.

Η διαχείριση των ορίων για να παραμείνουμε ελεύθεροι άνθρωποι δεν αφορά για κανένα λόγο μεταβολή ή προσαρμογή των ορίων και πλαισίων που έχουν τεθεί από την πολιτεία προς εμάς• είναι σίγουρο ότι στον πολιτισμένο κόσμο δεν υπάρχουν προβλήματα ή κενά ελευθερίας.

Η διαχείριση των ορίων συνίσταται στην διαχείριση των ορίων αυτών τα οποία δεν σέβονται κάποιοι και στην επιβολή των ορίων σε αυτούς.

Με βάση τα παραπάνω, μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η επιστροφή της αξιοκρατίας- κάτι που ευτυχώς παρατηρείται- η καταπολέμηση της αντίληψης περί μη-υποχρεώσεων έναντι, ιδιοκτησίας και μονομερούς δέσμευσης του κράτους, άλλα και η διασφάλιση με τον σκληρότερο, εάν χρειαστεί, τρόπο, των δικαιωμάτων των πολλών που πλήττονται από λίγους.

Διότι, για να παραμείνουμε ελεύθεροι άνθρωποι, πρέπει να διασφαλιστούν οι ελευθερίες μας και να μην καταπατούνται.

Και αυτό είναι ζήτημα ηθικό και ζήτημα παιδείας.

Κατά τον Σωκράτη, η άγνοια προκαλεί τέτοια ηθικά προβλήματα, και κατά τον Πλάτωνα, η πολιτεία πρέπει να εγγυηθεί με την παιδεία και την ηθική διαπαιδαγώγηση την λύση τους.

Συχνά, όμως, τέτοιους καταπατητές ελευθεριών δεν τους ενδιαφέρει η παιδεία, άλλα η παραμόρφωση της, η βία, η ασυδοσία, η αναρχία. Τότε πρέπει αναγκαστικά να ξεριζωθούν από την κοινωνία τα άτομα αυτά, όσο δύσκολο, επίπονο, ή και σκληρό αυτό δύναται να υπάρξει.

Άλλωστε, άλλοι καταπατητές, οι συνταγματάρχες του 1967, είναι ορθώς ακόμη στην φυλακή• γιατί πρέπει οι σημερινοί να είναι ελεύθεροι;

Μιχάλης Κ. Ντιναλέξης                          

                                                                                      

*Το παρόν γράφτηκε τον Ιούνιο του 2009 στην Έκθεση των τελικών εξετάσεων της 6ης γυμνασίου (αντίστοιχης Β' Λυκείου) στο Ε.Σ. Βρυξελλών ΙΙΙ, σε ηλικία 16.5 ετών.

Στη συνέχεια δημοσιεύθηκε στη Γνώμη Άρτας, ένα μήνα αργότερα.