Η Αμφίπολη, και η προπαγάνδα….

Η εβραϊκή γιορτή Hanukkah είναι τον άλλο μήνα, και αν παλιότερα δεν ήταν τόσο σημαντική,  τώρα τελευταία επειδή συμπίπτει με τα Χριστούγεννα γιορτάζεται όλο και περισσότερο, κυρίως από τους Εβραίους της Αμερικής.

Οι ιδέες αλλάζουν, η προπαγάνδα εξελίσσεται, και είμαι σίγουρη πως όπως γίνεται συχνά λίγο πριν από τις μεγάλες γιορτές, οι αρμόδιες αρχές για τις αρχαιότητες του Ισραήλ σίγουρα θα ανακοινώσουν κάποια μεγάλη αρχαιολογική ανακάλυψη, έτσι ώστε να θυμίσουν στους Εβραίους τους αρχέγονους δεσμούς τους με τη γη του Ισραήλ.

Οι αρχαίοι έχτιζαν μνημεία και έστηναν αγάλματα ως μέρος της εκστρατείας προπαγάνδας τους, ενώ μέχρι και σήμερα τόσο η ιστορία όσο και η αρχαιολογία παραμένουν βασικά συστατικά της κρατικής προπαγάνδας.

Αυτό μερικές φορές είναι κακό, αλλά άλλες φορές είναι και  καλό…

Τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία μετέφερε στο Λονδίνο ο Έλγιν, αποτέλεσαν σπουδαίους πρεσβευτές των Ελλήνων στις αρχές του 19^ου αιώνα.

Τελικά  οι άνθρωποι αναγνώρισαν ότι ο Johann Winckelmann έκανε λάθος, και ότι τα ρωμαϊκά γλυπτά δεν ήταν ανώτερα των ελληνικών.

Ότι δηλαδή μάλλον ίσχυε το ανάποδο, και ότι οι Ρωμαίοι είχαν αντιγράψει τους Έλληνες.

Ο ελληνικός πολιτισμός που επί αιώνες ήταν κρυμμένος πίσω από τους Οθωμανούς, ήταν αξιοθαύμαστος, και αυτό αναγνωρίστηκε με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα φιλελληνικό κίνημα το οποίο συγκέντρωσε χρήματα για τους Έλληνες προκειμένου να στηριχτεί ο αγώνας τους για ανεξαρτησία.

Όποια άποψη και αν έχουμε σήμερα για τον Έλγιν, η αλήθεια είναι ότι οι πράξεις του οδήγησαν σε σημαντική χρηματική βοήθεια προς τους Έλληνες, που έτσι μπόρεσαν να προμηθευτούν όπλα κλπ, ώστε να βοηθηθούν στην απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό.

Προφανώς και δεν είναι η κάθε προπαγάνδα καλή, ή έστω αντικειμενικά ακριβής.

Το όνομα της Ρουμανίας σημαίνει χώρα των Ρωμαίων. Στη πραγματικότητα όμως ήταν απλά μια ακόμη περιοχή, ανάμεσα σε πολλές άλλες, που είχαν κατακτήσει οι Ρωμαίοι, χωρίς όμως να αποτελεί τη πατρίδα τους.

Τα Σκόπια είχαν πολλές ονομασίες στο παρελθόν, και η Μακεδονία δεν ήταν καμιά από αυτές.

Ναι, οι αρχαίοι Μακεδόνες κατέλαβαν τη περιοχή αυτή, αλλά επίσης κατέλαβαν το σημερινό Ιράν, όπως και το Αφγανιστάν, και κανένα από τα δυο αυτά κράτη δεν ισχυρίζεται πως είναι η αρχαία Μακεδονία!

Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν πως τα βιβλία ιστορίας της Ινδίας αμελούν να αναφέρουν τους Mughuls, μια δυναστεία που ανέγειρε τα πιο διάσημα ινδικά κτίρια και μνημεία (π.χ. Ταζ Μαχάλ), και τους οποίους οι σύγχρονοι Ινδοί αποφεύγουν να αναφέρουν αφού ήταν απλά κάποιοι Μουσουλμάνοι κατακτητές.

Οι Μουσουλμάνοι της Ινδίας στάλθηκαν στο Πακιστάν όταν έγινε ο διαχωρισμός, και σήμερα το Πακιστάν είναι ο εχθρός της Ινδίας. Κάτι ανάλογο γίνεται και με τους Ταμίλ.

Το Ταζ Μαχάλ προβάλλεται έντονα από τις τουριστικές αρχές της χώρας, όταν αυτό τις βολεύει, όπως προβάλλεται και η βουδιστική κληρονομιά, η οποία όμως παραμερίζεται κι αυτή από τη σύγχρονη ινδική προπαγάνδα.

Πολύ μετά την απόκτηση του διδακτορικού μου, θέλησα να μάθω περισσότερα για την τέχνη και τον πολιτισμό της Ανατολής, έτσι ώστε να καταλάβω καλύτερα τους δεσμούς μεταξύ Δύσης και Ανατολής στην αρχαιότητα. Για αυτό και παρακολούθησα κάποια μεταδιδακτορικά μαθήματα.

Μία από τις καθηγήτριες μου ήταν Ινδή, και δίδασκε ένα μάθημα για την ινδική αρχιτεκτονική. Ξεκίνησε με έναν από τους αρχαιότερους ινδικούς ναούς, τον ναό 17 στο Σάντσι.

 Προσπαθώντας να μας δελεάσει για το μάθημα με ρώτησε: «Τι νομίζεις ότι βρέθηκε μέσα στο ναό»;

Εγώ απάντησα «ένα άγαλμα του Βούδα».

Άρχισε να με «μαλώνει», σαν να ήμουν μικρό παιδάκι, λέγοντας «μα αλήθεια πιστεύεις ότι μπορούσε να βρεθεί άγαλμα του Βούδα μέσα σε ινδουιστικό ναό»;

Η απάντηση ήταν σίγουρα όχι. Το πρόβλημα όμως για μένα ήταν πως είχα διαβάσει τις αναφορές της εκσκαφής, και ήξερα πολύ καλά ότι όντως βρέθηκε άγαλμα του Βούδα μέσα στο συγκεκριμένο ναό, και πως σχεδόν όλοι οι μη Ινδοί ειδικοί στο κόσμο συμφωνούν στο ότι πρόκειται για βουδιστικό ναό που χτίστηκε σε μια περίοδο που η Ινδία ήταν κι αυτή βουδιστική.

Η καθηγήτρια ήταν Ινδή, και αντί να κάνει πραγματική έρευνα, απλά επαναλάμβανε τη προπαγάνδα των ινδικών εγχειριδίων.

Την ίδια εποχή, ο Οργανισμός Τουρισμού της Ινδίας είχε γεμίσει τους σταθμούς μετρό του Λονδίνου με αφίσες που προέβαλλαν τη βουδιστική κληρονομιά της Ινδίας, πλην όμως οι ακαδημαϊκοί της χώρας αρνούνταν αυτή τη πραγματικότητα.

Όσον αφορά στην Αμφίπολη, υπάρχουν κάποιοι γελοίοι ισχυρισμοί ότι το μνημείο που βρέθηκε ήταν παλιά ρωμαϊκό, και ότι η κα Περιστέρη με την ταλαντούχα ομάδα της κάνουν λάθος ανασκαφές, και μάλιστα υπάρχουν κατηγορίες ότι το μνημείο της Αμφίπολης χρησιμοποιείται για λόγους πολιτικής προπαγάνδας.

Ακόμη κι αν αυτό ήταν αλήθεια, βλάπτεται κανείς; Όχι.

Όλοι γνωρίζουν το αρχαίο κλέος της Αθήνας, οπότε τώρα θα γνωρίσουν κι αυτό της αρχαίας Μακεδονίας.

Οι Μακεδόνες δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά στην ιστορία με τον Φίλιππο τον Β’ και με τα κατορθώματα του Μ. Αλεξάνδρου. Μια από τις μεγάλες νίκες εναντίον των Περσών ήταν κι αυτή της εξόντωσης του περσικού στρατού στην Αμφίπολη από τον Αλέξανδρο τον Α’.

Ο Ευριπίδης έζησε κάποιο διάστημα στην αυλή του Μακεδόνα βασιλιά, και έγραψε αρκετά θεατρικά έργα πριν πεθάνει εκεί το 406 π.Χ. Το ίδιο έγινε και με άλλες σημαντικές πολιτισμικές προσωπικότητες της αρχαίας Ελλάδας.

Ο Μέγας Αλέξανδρος αναδύθηκε από αυτό το περιβάλλον το οποίο και τον δημιούργησε.

Πάμπολλα αρχαία ελληνικά μνημεία αναγέρθηκαν προκειμένου να προβάλλουν την ισχύ και να προωθήσουν την προπαγάνδα.

Ο Παρθενώνας τιμάει τη νίκη στον Μαραθώνα, και την ελληνική ανωτερότητα, η οποία επέτρεψε στους Έλληνες να νικήσουν τους Πέρσες.

Το μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό είχε ένα ιερό αφιερωμένο στους νεκρούς, και υπήρχε και ένα βάζο που είχε δωρίσει ο Ξέρξης στην Αρτεμισία της Αλικαρνασσού, την οποία οι Πέρσες θεωρούσαν πρόγονό τους.

Ο Φίλιππος ο Β’ προσέλαβε τον βασιλικό καλλιτέχνη Λεοχάρη προκειμένου να ετοιμάσει γλυπτά του ιδίου και της οικογένειάς του για το Φιλίππειο της Ολυμπιάδας, έτσι ώστε να διαφημίσει μέσα από τη τέχνη τη δική του πολιτική ατζέντα.

Όποιος λοιπόν και αν έκτισε τον τύμβο στο λόφο Καστά της Αμφίπολης, σίγουρα ήθελε να περάσει ορισμένα πολιτικά μηνύματα.
Το τεράστιο μέγεθός του είναι ξεκάθαρα σχεδιασμένο ώστε να δείξει ότι μέσα είναι θαμμένος ένας από τους πλέον σημαντικούς ανθρώπους της γενιάς του.

Οι Σφίγγες ήταν σύμβολα της Αμφίπολης, που τα είχαν χαράξει σε νομίσματα, και σίγουρα είχαν σχέση με τον Αλέξανδρο στη περίοδο του Αυγούστου.

Το κυκλικό  σχήμα του τύμβου  ήταν σπάνιο και πιο δύσκολο να γίνει απ’ ότι το τετράγωνο, για αυτό και μάλλον χρησίμευε στο να δείξει τις νέες δεξιότητες της εποχής.

Σχεδόν τα πάντα εκεί μέσα συμβολίζουν κάτι, και άσχετα αν ο τύμβος έγινε για τον Αλέξανδρο, ή για κάποιον άλλο εξίσου πανίσχυρο άνδρα, η Αμφίπολις παραμένει ένα τέλειο έργο καθαρής προπαγάνδας.

Δυστυχώς όμως η Ελλάδα παλεύει να βγει από μια οικονομική κρίση, και τις τελευταίες δεκαετίες δεν χρηματοδοτήθηκε καμία αρχαιολογική ανασκαφή, όπως θα έπρεπε να γίνεται σε έναν ιδεατό κόσμο. Βέβαια το ίδιο ισχύει παντού, και θα συνεχίσει να ισχύει και στο μέλλον.

Αν όμως στο τέλος όλα όσα προκύπτουν από την ανασκαφή στην Αμφίπολη ανεβάζουν το ηθικό του ελληνικού λαού, και τον κάνουν περήφανο, τότε αυτό σίγουρα δεν είναι κάτι το κακό.

Η τέχνη ανέκαθεν χρησίμευε στη προπαγάνδα, αλλά αυτό  από μόνο του σίγουρα δεν είναι κάτι το αρνητικό.

Dorothy King
PhDivaK

Απόδοση: S.A.