Μέρκελ: Το τέλος της ειρωνείας;

Σε μια συνάντηση με μικρούς μαθητές που έγινε τον περασμένο Ιούλιο, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ μίλησε και με την  Reem Sahwil, ένα προσφυγόπουλο από την Παλαιστίνη, η οποία άρχισε να κλαίει λέγοντας ότι ανησυχεί μη τυχόν και η οικογένεια της δεν γίνει δεκτή για μόνιμη παραμονή στην Γερμανία. Η καγκελάριος απάντησε ότι λυπάται, αλλά η Γερμανία, είπε, δεν μπορεί να τους δεχτεί όλους.

Μέσα σε ελάχιστα λεπτά η συνάντηση αυτή έγινε viral, αποδεικνύοντας σε όλους ότι η Γερμανία και η ηγέτιδά της είναι όντως τόσο σκληρόκαρδοι όσο φάνηκε και στην αντιμετώπιση της ελληνικής οικονομικής κρίσης…

Μιλάμε όμως για μια κλασική Μέρκελ. Εδώ και χρόνια το σήμα κατατεθέν της πολιτικής, της ρητορικής, και της προσωπικότητάς της εν γένει, ήταν η τήρηση μιας στάσης ειρωνικής αποστασιοποίησης, και μιας ψυχρότητας χωρίς δεσμεύσεις.

Λίγες μόνο εβδομάδες μετά, η κα Μέρκελ πραγματοποίησε την ετήσια θερινή συνέντευξη τύπου της. Οι φήμες ήθελαν τις γερμανικές υπηρεσίες μετανάστευσης να έχουν εντολή να επιτρέψουν την παραμονή στη χώρα σε όλους τους Σύριους πρόσφυγες ανεξαιρέτως. Όπως είπε η καγκελάριος «η Γερμανία είναι μια ισχυρή χώρα… θα τα καταφέρουμε».

Ο κόσμος έμεινε ενεός. Η καγκελάριος μετατράπηκε εν μία νυκτί από «άκαρδη Μέρκελ» σε «μαμά Μέρκελ». Και τώρα οι Γερμανοί αναρωτιούνται: «Μήπως αρχίσαμε να βλέπουμε το τέλος τη ειρωνείας  της Μέρκελ»;

Εδώ και χρόνια οι Γερμανοί έχουν συνηθίσει την αλύγιστη και καθόλου συναισθηματική Μέρκελ.

Για παράδειγμα, πρόσφατα μίλησε σε μια εκδήλωση με αφορμή τη νέα βιογραφία του προκατόχου της Gerhard Schröder ο οποίος παρευρέθηκε, όπως και σύσσωμος ο τύπος, που περίμενε με αγωνία την ιστορική αυτή συνάντηση. Η Μέρκελ θα συναντούσε τον Σρέντερ, ο οποίος κάποτε την αντιμετώπισε με αλαζονεία και συγκαταβατικότητα, αλλά εκείνη τον κέρδισε στις εκλογές του 2005.

Η Μέρκελ όμως δεν είναι εκδικητικός τύπος, και σχολιάζοντας τον Σρέντερ είχε μόνο καλά λόγια να πει, γεμάτα σεβασμό, χιούμορ, και αυτοσαρκασμό, πάντα μέσα από το δικό της στεγνό στυλ. Γι αυτό και ο συγγραφέας του βιβλίου, ο ιστορικός Gregor Schöllgen, κατέληξε λέγοντας ότι για να γίνει κανείς καγκελάριος αυτό που χρειάζεται είναι μια ικανότητα αποστασιοποίησης και αυτοσαρκασμού.

Αυτή η ικανότητα έχει επιτρέψει στην Μέρκελ να παίξει την πολιτική σφίγγα. Όποτε την βόλευε κρατούσε μια βολική απόμακρη στάση από τα βασικά στοιχεία του πολιτικού προγράμματος του κόμματός της, εγκαταλείποντας για παράδειγμα την πυρηνική ενέργεια, όπως και την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία.

Στην αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης, η Μέρκελ έμοιαζε σκληρή πραγματίστρια, μακριά από την αξιακή πολιτική που θα περίμενε κανείς από μια από τις πιο φιλοευρωπαίστριες πολιτικούς στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τους αναλυτές, η κινητήρια δύναμή της είναι ο ψυχρός πραγματισμός και όχι κάποιο όραμα.

Η φράση «θα τα καταφέρουμε» είναι δείγμα ωμότητας. Στα γερμανικά αφτιά ακούγεται ως αμερικανιά, σχεδόν σαν κάτι που θα έλεγε ο Ομπαμα. Σκληρά λόγια, χωρίς ειρωνεία και χωρίς αποστασιοποίηση.

Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν την πραγματική Μέρκελ, και σίγουρα εγώ δεν είμαι ένας απ αυτούς. Οι «μερκελολόγοι» όμως των γερμανικών  ΜΜΕ εντυπωσιάστηκαν. Όπως έγραψαν οι  Bernd Ulrich and Tina Hildebrandt στην Die Zeit, αυτά που είπε «έρχονται από πολύ βαθιά».

Το ζήτημα της στροφής της Μέρκελ είναι ιδιαίτερα σημαντικό, μιας και εδώ και δέκα χρόνια που ηγείται της Γερμανίας, αποτελεί την μασκότ μας. Ο κόσμος την τιμάει και ταυτίζεται μαζί της ταυτόχρονα.

Οι πολίτες εντυπωσιάζονται από τον σχεδόν απάνθρωπο φόρτο εργασίας της, και με τον τρόπο που καθοδηγεί την χώρα της σε μια νέα θέση ισχύος μέσα στην ΕΕ. Και στη συνέχεια, όταν κάθε καλοκαίρι πάει για διακοπές στις Άλπεις, βλέπουμε διάφορες θολές φωτογραφίες τις στις φυλλάδες ταμπλόιντ, όπου εμφανίζεται με αχτένιστα μαλλιά, φορώντας κάποιο φουσκωτό μπουφάν και μπότες ορειβασίας, μια μεσήλικη δηλαδή γυναίκα που προσπαθεί να αντεπεξέλθει στον ελαφρώς πιο γυμνασμένο επίσης μεσήλικα άνδρα της.

Η Μέρκελ είναι η Γερμανία. Η Γερμανία είναι η Μέρκελ. Το οποίο σημαίνει ότι το τέλος της ειρωνείας για εκείνην είναι παράλληλα και το τέλος της ειρωνείας για όλους μας.

Η Γερμανία «επαναπολιτικοποιείται». Η ειρωνεία και η πολιτική αδιαφορία είναι πλέον πολυτέλειες που δεν μας συμφέρουν, μια παρακμή από μια παλιά χρυσή εποχή που όμως έχει παρέλθει οριστικά. Τώρα κυριαρχεί μια αίσθηση του κατεπείγοντος. Οι αισιόδοξοι κατηγορούν τους απαισιόδοξους για ρατσισμό, ενώ εκείνοι τους κατηγορούν για αφέλεια.

Κατά κάποιο τρόπο η Μέρκελ πέτυχε την σωστή χορδή. Όμως για πρώτη φορά εδώ και χρόνια χάνει υποστηρικτές.

Σύμφωνα με μια τελευταία μεγάλη έρευνα, το 45% των Γερμανών πιστεύει ότι η χώρα τους μπορεί να διαχειριστεί την εισροή προσφύγων, ενώ τον περασμένο μήνα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 50%. Και μπορεί το 70% να θεωρεί ότι η Μέρκελ τα καταφέρνει μια χαρά γενικώς, όμως μόνο το 46% εγκρίνει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται την προσφυγική κρίση.

Η γερμανική πολιτική τάξη προσπαθεί τώρα να αντιστρέψει την αρχική εντύπωση θαλπωρής που είχε επικρατήσει, όταν όλοι πίστεψαν πως η Γερμανία θα δεχτεί τους πάντες.

Το αδελφό κόμμα αυτού της Μέρκελ στην Βαυαρία, όπως και ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών  Thomas de Maizière, πιέζουν για την καθιέρωση ζωνών «τράνζιτ» στα σύνορα, από τα οποία όσοι μετανάστες προέρχονται από ασφαλείς χώρες, θα μπορούν να επαναπατρίζονται σε αυτές με συνοπτικές διαδικασίες. Μετά από εβδομάδες εσωκομματικών επιθέσεων, η Μέρκελ αποφάσισε τώρα να επαναφέρει την εσωτερική ειρήνη στο κόμμα.

Την ώρα όμως που η καγκελάριος άρχισε να ακολουθεί την καρδιά της, χάνει τις καρδιές των ψηφοφόρων της. Ίσως έχει απομείνει μια κάποια ειρωνεία στην Γερμανία, ότι και να λέμε.

Υπάρχει όμως ακόμη μπόλικη από την παλιά Μέρκελ μέσα στην καινούργια. Σε μια έκτακτη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής της ομάδας, κάποιοι συνάδελφοί της συντηρητικοί εξέφρασαν αντιρρήσεις στο να δεχτεί η χώρα κι άλλους μετανάστες. Πως μπορούμε ως συντηρητικοί να δεχτούμε αυτό το βάρος, ρώτησαν… Η Μέρκελ όμως τους αποπήρε, λέγοντας πως «είναι ήδη εδώ».

Αυτό ίσως να σηματοδοτεί το τέλος της ειρωνείας, αλλά σίγουρα όχι και το τέλος του πραγματισμού. Και ίσως αποδειχθεί για μια ακόμη φορά ότι η Μέρκελ είναι ακριβώς ότι χρειαζόμαστε.

Anna Sauerbrey

New York Times

Απόδοση: S.A.