Ελίτ…

Σχεδόν όλες οι εκλογικές και οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων το δείχνουν: οι κοινωνίες αποκόπτονται όλο και περισσότερο από τις λεγόμενες ελίτ, τους διαμορφωτές γνώμης και τους ασκούντες εξουσία.

 

Το αποτέλεσμα του ελληνικού δημοψηφίσματος σε σχέση με την Ευρώπη και η προέλαση Τραμπ στις αμερικανικές προκριματικές εκλογές είναι ίσως τα πιο κραυγαλέα παραδείγματα –ιδίως υπό την έννοια ότι κανείς δεν θα μπορούσε, μέχρι πριν από λίγο καιρό, να φανταστεί ότι θα μπορούσαν να συμβούν-, όμως δεν είναι τα μόνα. Έχει πια καταστεί κανόνας πως ό,τι πουν ή συμβουλέψουν οι ελίτ, με όποιο τρόπο ερμηνεύσουν το «γενικό καλό» και την «κοινή λογική», θα έχει ως συνέπεια οι λαοί να πάρουν ακριβώς την αντίθετη στάση και να προκαλέσουν, με την ψήφο ή τις εκδηλώσεις τους, το εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα…

Έτσι συνέβη με τη σχέση κρατών-μελών (ακόμα και των ως τώρα πιο φιλευρωπαϊκών) και Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την ασταμάτητη άνοδο των λαϊκιστών απανταχού της γης, με τη στάση των κοινωνιών έναντι του προσφυγικού/μεταναστευτικού ζητήματος, ενώ το ίδιο φαινόμενο απειλεί να καθορίσει και το επερχόμενο βρετανικό δημοψήφισμα.

Δεν ισχύει, πιστεύω, ότι οι λαοί δεν καταλαβαίνουν -ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε ως τώρα περισσότερο καλό παρά κακό, ότι ο Τραμπ είναι ένας επικίνδυνος μπουφόνος, ότι φράχτες, στο εμπόριο ή στα σύνορα, στη σημερινή εποχή ξεπερνιούνται από την πραγματικότητα, ότι καμιά χώρα, ούτε καν οι ΗΠΑ, δεν είναι πια τόσο ισχυρή ώστε να τα βγάλει πέρα μόνη της απέναντι στις εντελώς απτές απειλές.

Μια χαρά καταλαβαίνουν αλλά δεν έχουν άλλο τρόπο, τουλάχιστον εκεί που υπάρχει ελευθερία γνώμης, για να εκδηλώσουν την πλήρη και ανεπίστρεπτη απογοήτευση τους σε σχέση με εκείνους που τους έφεραν ως εδώ, τους θεωρούμενους ειδικούς,  τους επαγγελματίες της πολιτικής και της πολιτικής διαχείρισης (την ίδια αποστροφή νιώθουν και για τους δυνατούς του χρήματος, μόνο που έναντι εκείνων δεν έχουν στα χέρια τους το εργαλείο των εκλογών για να την εκδηλώσουν). Η ολοκληρωτική, αδιαφοροποίητη και όχι σπάνια άδικη απόρριψη λαμβάνει χώρα ακόμα και με τίμημα μια πιθανή επιδείνωση της κατάστασης, την οποία επίσης οι κοινωνίες δεν αγνοούν -και αν τυχόν την αγνοούσαν, το παράδειγμα ΣΥΡΙΖΑ θα αποτελούσε ένα πολύ καλό παγκόσμιο μπούσουλα.

Αυτή την κατάσταση της γενικευμένης αποστροφής έναντι μιας ολόκληρης καθεστηκυίας τάξης, που δεν ταυτίζεται αναγκαστικά αλλά συχνά οδηγεί σε κινήματα «αγανακτισμένων», έρχονται να ενδυναμώσουν, με τελεσίδικο ίσως τρόπο, οι πρόσφατες αποκαλύψεις των «φακέλων του Παναμά», για τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένο παγκοσμίως το σύστημα των εξωχώριων εταιριών, της φοροδιαφυγής, των σχέσεων χρήματος και εξουσίας.

Φυσικά και δεν είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται ότι όλα τα ζώα της ανθρώπινης ζούγκλας είναι ίσα, αλλά κάποια, εκείνα ακριβώς που καθορίζουν, στο όνομα των υπολοίπων, το νόμο της ζούγκλας, είναι πιο ίσα από τα άλλα. Φυσικά και δεν μπορεί να προξενεί εντύπωση ότι ο Πούτιν και η παρέα του κλέβουν το ρωσικό κράτος και φουσκώνουν τους λογαριασμούς τους, ή ότι ο Μέσι έχει βάλει τους δικηγόρους του να βρουν (νόμιμους ή όχι απολύτως νόμιμους) τρόπους να πληρώσουν λιγότερους φόρους. Όμως η άμεση συμμετοχή τόσων πολλών αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων σε τέτοια σχήματα και ο συγχρωτισμός τους με τους μεγιστάνες του πλούτου δεν μπορεί, ιδίως στη σημερινή συγκυρία, παρά να οριστικοποιεί την αηδία των ζαλισμένων από τα τόσα μηδενικά αλλά και από τις τόσες δικές τους δυσκολίες «μέσων ανθρώπων».

Και αυτή η αηδία δεν κάνει κακό στους Πούτιν αυτού του κόσμου, για τους οποίους ούτως ή άλλως η σχέση με τη δημοκρατία είναι χαλαρή, αλλά στην ίδια τη Δημοκρατία.

Τη στιγμή που, για να ξεπεραστεί υποτίθεται η παγκόσμια οικονομική κρίση, ζητούνται από το μέσο πολίτη τέτοιες θυσίες (μισθολογικές, εργασιακές, φορολογικές, συνταξιοδοτικές με άμεση επίδραση στην ποιότητα ζωής), η αίσθηση και η γνώση ότι οι πιο ισχυροί εξαιρούνται (ακόμα και με νόμιμο τρόπο) από αυτές τις θυσίες είναι καταστροφική όχι μόνο για τις πολιτικο-οικονομικές ελίτ αλλά και για την ίδια την «κανονικότητα».

Αφού όλοι κλέβουν, ας εμπιστευτούμε τους λωποδύτες ή τους μεγιστάνες, που τουλάχιστον δεν αρνούνται ότι κλέβουν. Αφού Δημοκρατία σημαίνει ανισότητα, ας χτυπήσουμε τη Δημοκρατία μπας και ταρακουνηθεί λίγο αν όχι η ανισότητα, τουλάχιστον η χαλαρότητα όσων την εκμεταλλεύονται. Αφού όσοι ασκούν εξουσία μας κοροϊδεύουν, το ίδιο θα συμβαίνει και με εκείνους –τους πάλαι ποτέ «διανοούμενους»- που μας λένε τα ίδια (για υπεροχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, πτώση των συνόρων, κέρδη από την παγκοσμιοποίηση, αλληλεγγύη των λαών), έστω κι αν δεν ασκούν εξουσία ή και στην περίπτωση –αρκετά σπάνια- που δεν συγχρωτίζονται με αυτήν.

Κάπως έτσι ο ολοκληρωτισμός της απόρριψης προετοιμάζει τον σκέτο ολοκληρωτισμό.

Κώστας Μποτόπουλος

Μεταρρύθμιση