Ακούμε να γίνεται πολύς λόγος, τελευταία, για τα
«σφάλματα του ΔΝΤ»…
Ας δούμε ποια είναι αυτά τα σφάλματα, που σχετίζονται
με τα… χάλια μας και που όχι…
Το ΔΝΤ συγκροτήθηκε στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου, με τις Συνθήκες του Bretton Woods και με βάση τις ιδέες και τον αρχικό
σχεδιασμό του Harry Dexter White και του John Maynard Keynes. Το διεθνές
οικονομικό καθεστώς που επιβλήθηκε τότε - και για τη διαφύλαξη της ισορροπίας
στο οποίο κεντρικό ρόλο θα έπαιζε το ΔΝΤ - ήταν οι σταθερές συναλλαγματικές
ισοτιμίες:
Στο κέντρο του κόσμου βρισκόταν το δολάριο (με
σταθερή ανταλλάξιμη ισοτιμία προς το χρυσό)! Και όλα τα άλλα εθνικά νομίσματα
είχαν σταθερή ισοτιμία με το δολάριο. Για
να το πω σχηματικά: το δολάριο ήταν «αγκυρωμένο» πάνω στο χρυσό και όλα τα άλλα
νομίσματα ήταν σταθερά «αγκυρωμένα» πάνω στο δολάριο. Όμως αυτό το σύστημα των
σταθερών ισοτιμιών δεν άντεξε πάνω από δυόμιση δεκαετίες…
Το Φλεβάρη του 1971 έσπασε η «άγκυρα» που
«έδενε» το δολάριο με το χρυσό. Καταργήθηκε η «ανταλλαξιμότητα»
δολαρίου-χρυσού. Και δυόμιση χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1973, έσπασαν
και οι «άγκυρες» που έδεναν το «δολάριο» με τα υπόλοιπα εθνικά νομίσματα. Τότε
πια ο κόσμος πέρασε από την εποχή των «σταθερών ισοτιμιών» (fixed exchange
rates) στην εποχή των «κυμαινομένων ισοτιμιών» (floating rates).
Αυτή η εξέλιξη αναβάθμισε το διεθνή ρόλο του ΔΝΤ
και άλλαξε τη φιλοσοφία του.
Αναβάθμισε το ρόλο του, γιατί σε συνθήκες
κυμαινομένων ισοτιμιών, υπήρχε πολύ μεγάλη αβεβαιότητα, προέκυπταν πολύ
μεγαλύτερες «διακυμάνσεις» (που μπορούσαν να αποδειχθούν και «μεταδοτικές»),
οπότε χρειαζόταν πολύ περισσότερο ένας «σταθεροποιητικός μηχανισμός», όπως το
ΔΝΤ.
Κι άλλαξε τη «φιλοσοφία» του, γιατί έκτοτε το
ΔΝΤ, από Kεϋνσιανός Οργανισμός που ήταν αρχικά, μετατράπηκε σε οργανισμό που
προωθεί διεθνώς την ανταγωνιστικότητα. Κι έγινε πολύ πιο «φιλελεύθερος» στην
οικονομική του προσέγγιση. Το σημαντικό για μας, όμως, είναι ό,τι έγινε τις
τελευταίες δεκαετίες… Με δύο ιστορικούς
σταθμούς:
* Πρώτον, τη χρεοκοπία της Αργεντινής, το 2001,
στην οποία οι επικριτές του ΔΝΤ υποστηρίζουν πως οι πολιτικές που επέβαλε εκεί,
αντί να την αποτρέψουν την κρίση, αντίθετα την… «πυροδότησαν»!
Κι αυτό (ανεξάρτητα από το αν είναι «σωστό» ή
«λάθος»), προκάλεσε μια αναθεώρηση την διεθνούς πολιτικής του και μια
προσπάθεια αλλαγής της διεθνούς εικόνας του (rebranding), μέρος της οποίας ήταν
να αναλάβει την ηγεσία του ο Γάλλος Σοσιαλιστής πολιτικός Ντομινίκ Στροσκάν
(2007).
Αλλά σύντομα τον «άλλαξαν» κι αυτόν (2011).
Κατά «σύμπτωση», όταν άρχισε η «Ελληνική κρίση»…
* Δεύτερον, η ίδια η Ελληνική κρίση, που ξέσπασε
το 2010. Και όπου η συμμετοχή του ΔΝΤ ήταν τότε «απολύτως απαραίτητη», μια που
η Ευρώπη ΔΕΝ είχε τότε δικό της μηχανισμό «διάσωσης».
Το μεγάλο πρόβλημα, όμως – για το οποίο δεν
μιλάει κανείς – είναι πως στην περίπτωση της Ελλάδας το ΔΝΤ χρειάστηκε να
παρέμβει – ουσιαστικά για πρώτη φορά - σε χώρα που ανήκει σε νομισματική Ένωση.
Κι έτσι έπρεπε να επιβάλλει τη «δημοσιονομική προσαρμογή», χωρίς ένα από τα δύο
βασικά «όπλα» που είχε μάθε να χρησιμοποιεί ως τότε: Δηλαδή χωρίς την υποτίμηση του νομίσματος (το
άλλο «όπλο» είναι η λιτότητα). Κι έτσι έπρεπε να τα κάνει όλα μόνο με λιτότητα…
Στην περίπτωση της Ελλάδας, λοιπόν, το ΔΝΤ
έπρεπε να σχεδιάσει ένα «πρόγραμμα προσαρμογής», ώστε να αντιμετωπίσει
ταυτόχρονα: τα τεράστια ελλείμματα της χώρας, την κρίση χρέους που είχε ήδη
συσσωρευτεί και την κρίση ανταγωνιστικότητας στην πραγματική οικονομία! Tρια
σοβαρά προβλήματα – όχι ένα! (Ενώ αργότερα προέκυψε και τέταρτο πρόβλημα: με το
τραπεζικό σύστημα…) Και ενώ είχε ένα σπάνιο συνδυασμό από τρεις βασικές
«παθογένειες», την ίδια στιγμή είχε στη διάθεσή του «μειωμένο οπλοστάσιο»…
Ένα μόνο «όπλο»: τη λιτότητα! Χωρίς δυνατότητα
υποτίμησης.
Όταν λοιπόν αντιμετωπίζεις ένα σπάνιο συνδυασμό
παθογενειών, με περιορισμένο οπλοστάσιο «φαρμάκων» – σε συνθήκες που ΔΕΝ έχεις
αντιμετωπίσει ποτέ στο παρελθόν - είναι πιθανό και να κάνεις λάθη και να μη σου
βγει το Πρόγραμμα (ακόμα κι αν δεν έκανες λάθη…)
Τώρα όταν μιλάμε για «λάθη» του ΔΝΤ, εννοούμε τρία
πράγματα κυρίως:
* Πρώτον, να πέσει έξω στις προβλέψεις του (για
το μέλλον). Τέτοιες «λανθασμένες προβλέψεις» δεν θεωρούνται αναγκαστικά «λάθη»,
αν τα πράγματα πάνε καλύτερα. Γιατί δουλειά του ΔΝΤ, έτσι κι αλλιώς, είναι να
χαράσσει την πολιτική του – και να διατυπώνει τις προβλέψεις του – παίρνοντας
το «χειρότερο σενάριο»… Κι έτσι, αν τα πράγματα πάνε καλύτερα, σου λέει
«μπράβο», αλλά εγώ είμαι υποχρεωμένος να σε «καθοδηγώ» και στις χειρότερες
περιστάσεις…
Το πραγματικό πρόβλημα ανακύπτει, ωστόσο, αν τα
πράγματα πάνε πολύ χειρότερα από τις προβλέψεις του ΔΝΤ. Εκεί δεν έχει
«δικαιολογία»…
* Κι αυτό συνέβη με την Ελλάδα στο πρώτο
Μνημόνιο. Προέβλεπαν πως το χρέος μας - που όταν μπήκαμε στο Πρόγραμμα (Μάϊος
του 2010) ήταν 115% του ΑΕΠ - θα έφτανε μετά από τρία χρόνια στο 144% του ΑΕΠ.
Κι ύστερα θα άρχισε να «αποκλιμακώνεται» (ως ποσοστό του ΑΕΠ)… Την πάτησαν,
όμως! Γιατί ήδη από τα τέλη της επόμενης χρονιάς, το χρέος είχε ξεπεράσει το 170%
του ΑΕΠ και συνέχιζε να ανεβαίνει… Ένας λόγος, ήταν διότι στο μεταξύ (Φθινόπωρο
του 2010) η νέα ηγεσία της ΕΛΣΑΤ που τότε δημιουργήθηκε, υπό την επίβλεψη του
ΔΝΤ μάλιστα, αύξησε ξαφνικά το Ελληνικό χρέος - από το 115% που το υπολόγιζαν
πριν λίγους μήνες - στο 127% περίπου! Τότε προέκυψε πρόβλημα και με τη
«βιωσιμότητα» του Ελληνικού χρέους… Και το καταστατικό του ΔΝΤ δεν επιτρέπει να
δανείζει χώρες όπου το χρέους τους ΔΕΝ είναι και δεν προβλέπεται να γίνει
«βιώσιμο»…
Ο άλλος λόγος που έπεσαν έξω, ήταν διότι το
Πρώτο πρόγραμμά τους στηρίχθηκε σε λάθος «πολλαπλασιαστές»: δηλαδή υποτίμησαν
το μέγεθος της ύφεσης που θα προκαλούσαν τα μέτρα λιτότητας. Κι έτσι ο
παρανομαστής του κλάσματος (Χρέος προς ΑΕΠ) μίκρυνε πολύ περισσότερο απ’ όσο
περίμεναν - και το κλάσμα εκτινάχθηκε κι άλλο… Περισσότερο χρέος απ’ όσο
υπολόγιζαν αρχικά στον αριθμητή και μεγαλύτερη μείωση στον παρανομαστή απ’ όσο
υπολόγιζαν (οι λάθος πολλαπλασιαστές)…«χάθηκε η μπάλα», εντελώς!
Τα λάθη
αυτά τους επισήμανε εγκαίρως ο Σαμαράς! Ο οποίος δεν ψήφισε στο Βουλή το πρώτο
Μνημόνιο (αρχές Μαϊου του 2010), και δύο μήνες αργότερα (αρχές Ιουλίου του
2010) στην ομιλία του «Ζάππειο-1», επισήμανε δημόσια μια σειρά από θεμελιώδη
σφάλματα εκείνου του Προγράμματος…
--Με πρώτο, τους λάθος πολλαπλασιαστές που
υποβάθμιζαν την προκαλούμενη ύφεση. Αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο! Δεν τους είπε
μόνο ότι ήταν λάθος οι πολλαπλασιαστές που χρησιμοποίησαν (0,5). Επισήμανε
επίσης ποιος ήταν ο «σωστός» πολλαπλασιαστής (1,5 - δηλαδή τριπλάσιες υφεσιακές
επιπτώσεις!).
Ένα χρόνο αργότερα, ο τότε επικεφαλής
οικονομολόγος του ΔΝΤ Olivier Blanchard, όχι μόνο παραδέχθηκε ότι ο
πολλαπλασιαστής που χρησιμοποιήθηκε στο πρώτο Ελληνικό Πρόγραμμα ήταν «λάθος»,
αλλά ομολόγησε ότι ο «σωστός» ήταν 1,2 με 1,8 (μέση τιμή 1,5 - δηλαδή όσο τον
είχε υπολογίσει ένα χρόνο νωρίτερα ο Σαμαράς…)
--Στο «Ζάππειο-1» ο Σαμαράς τους είπε ακόμα πως
η Ελλάδα είχε τεράστια αναξιοποίητη περιουσία, η οποία μπορούσε – υπό
προϋποθέσεις – να αξιοποιηθεί και να λύσει το πρόβλημα «βιωσιμότητας» του
χρέους (να βελτιώσει πολύ την «καθαρή θέση δανεισμού» της χώρας) πριν ακόμα
προκύψει πρόβλημα «βιωσιμότητας» για το χρέος μας!
Αυτό το παραδέχθηκαν οι δανειστές αργότερα (αν
και ο ΓΑΠ στην αρχή δεν ήθελε ούτε να το ακούσει) και στη συνέχεια το
προσυπέγραψε και το ΠΑΣΟΚ (μετά το 2012) και ο ΣΥΡΙΖΑ εσχάτως (αν και αυτός ο
τελευταίος ακόμα μπλοκάρει τα πάντα).
--Επίσης ο Σαμαράς τους είπε τότε, ότι έπρεπε να
αλλάξει το καταστροφικό μίγμα πολιτικής του Πρώτου Προγράμματος (περικοπή
δημοσίων δαπανών 40% και επιβολή νέων φόρων 60%) και να αντικατασταθεί με το
αντίστροφο μείγμα (μεγαλύτερη περικοπή δημόσιας σπατάλης και μικρότερη
φορολόγηση).
Μάλιστα στην ομιλία του «Ζάππειο-2», το Μάϊο του
2011, ο Σαμαράς υπέδειξε αναλυτικά από ποιους τομείς μπορούσε να περικοπεί
σπατάλη (συνολικό πρόγραμμα περικοπής 18,5 δισεκατομμυρίων σε τέσσερα χρόνια!),
πράγμα που το ΔΝΤ το υιοθέτησε αμέσως. Και στη συνέχεια το ψήφισε τότε η
κυβέρνηση του ΓΑΠ μαζί με τη ΝΔ. Και στο δεύτερο Μνημόνιο που εφάρμοσε ο
Σαμαράς, μετά τον Ιούλιο του 2012, ως Πρωθυπουργός πλέον, το μείγμα ήταν σαφώς
διορθωμένο. Και το πρόγραμμα εκείνο έπιανε τους στόχους του…
Τέλος στο «Ζάππειο-2» ο Σαμαράς τους είπε
καθαρά, ότι για να αντιμετωπιστούν τα σφάλματα που είχαν κάνει με τους λάθος
πολλαπλασιαστές του Πρώτου Προγράμματος, θα έπρεπε να υιοθετήσουν και κάποιες επιλεκτικές
μειώσεις φόρων! Που θα ανακούφιζαν και τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις,
χωρίς να εκτοξεύσουν ξανά τα ελλείμματα. Αναφέρθηκε μάλιστα – ήδη από τότε – στη
μείωση του ΦΠΑ για την Εστίαση (από το 23% στο 13%)! Και τους μίλησε, για πρώτη
φορά, για την Καμπύλη του Laffer (όταν μειώνεις τους φορολογικούς συντελεστές
αλλά ΔΕΝ χάνεις δημόσια έσοδα, γιατί αυξάνεται η φορολογική βάση – με ανάπτυξη!)
Αυτό που αποτελεί «σημαία» για κάθε αληθινό
φιλελεύθερο διεθνώς, ο Σαμαράς το έφερε πρώτος στην Ελλάδα! Και πολλοί έπεσαν
να το «φάνε», τότε….
Και μετά, ως κυβέρνηση το υλοποίησε (παρά την
σκληρή αντίδραση του ΔΝΤ τότε) και τελικώς αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο! Και σε
αυτό… Τα έσοδα δεν μειώθηκαν τον πρώτο χρόνο. Και από τον επόμενο αυξήθηκαν… Οπότε
και οι δανειστές έπαψαν να γκρινιάζουν (προσωρινά)… Μέχρι που ήλθε ο Τσίπρας
και του επέβαλαν να αυξήσει ολόκληρο το ΦΠΑ «στον ουρανό»!
--Η πρώτη κατηγορία σφαλμάτων του ΔΝΤ, λοιπόν,
είναι όταν κάνουν σκόπιμα δυσμενείς προβλέψεις – κι αυτό το θεωρούν όλοι πως
είναι «μέρος της δουλειάς τους».
--Η δεύτερη κατηγορία σφαλμάτων (όπως οι λάθος
πολλαπλασιαστές) είναι όταν πράγματι το μοντέλο τους αποδεικνύεται λανθασμένο.
Κι όταν τους το αποδείξεις, το διορθώνουν (και πάλι με σκληρές
διαπραγματεύσεις).
* Υπάρχει, όμως, και μια τρίτη κατηγορία
«σφαλμάτων»: Όταν σκόπιμα «παίζουν» με τα νούμερα για να κερδίσουν χρόνο και να
διαπραγματευθούν, στη συνέχεια, κάτι σημαντικό… Για παράδειγμα αυτό που έκαναν
για τα «πλεονάσματα» του 2016, του 2017 και του 2018. Ήξεραν από την αρχή ότι
το πραγματικό «διαρθρωτικό» πλεόνασμα της Ελλάδας για το 2016 δεν ήταν αυτό που
λέει η κυβέρνηση (κι αυτό που έσπευσαν να δεχθούν οι Γερμανοί για να μη τους
ζητήσουν «ανακούφιση χρέους»).
Το ΔΝΤ «δέχθηκε» προς στιγμήν το πέτσινο
«πλεόνασμα», αλλά αμέσως μετά επέβαλε στην Ελλάδα – με την πλήρη στήριξη των
Ευρωπαίων, πλέον – πρόσθετα μέτρα λιτότητας: για το 2019 (1% του ΑΕΠ), για το
2020 (άλλο 1% του ΑΕΠ), και για το 2018 πια (0,37% του ΑΕΠ ή 657 εκατομμύρια)!
Αυτά τα μέτρα ΔΕΝ θα ήταν απαραίτητα, αν το
πλεόνασμα του 2016 ήταν αληθινό. Ο στόχος για ΟΛΑ τα επόμενα χρόνια θα είχε ήδη
επιτευχθεί από πέρσι!
Το ΔΝΤ, λοιπόν, έκανε ένα «λάθος» - που αμέσως «διόρθωσε»
επί της ουσίας – για διαπραγματευτικούς λόγους: για να επιβάλει επιπρόσθετη
λιτότητα στην Ελλάδα…
--Από αυτή την ιστορία του «υπέρογκου
πλεονάσματος» για το 2016, το ΔΝΤ κέρδισε (επέβαλε αυτό που ήθελε, για να
κρατήσει «ανοιχτή την πόρτα» της συμμετοχής του στο Πρόγραμμα – χωρίς να έχει
δεσμευτεί ακόμα! Και ποιος ξέρει τι άλλο θα ζητήσει στο τέλος…)
--Οι Γερμανοί κέρδισαν κι αυτοί – να μη τους
«πιέσει» κανείς για άμεσα μέτρα ανακούφισης του Ελληνικού χρέους, αφού οι
Έλληνες έβγαλαν ήδη «μεγάλο πλεόνασμα». Άρα δεν έχουν άμεσα ανάγκη καμιά
«ανακούφιση»… Και η μόνη που έχασε ήταν η Ελλάδα:
Πρόσθετη λιτότητα και για το 2018 (657
εκατομμύρια)
Πρόσθετη λιτότητα για το 2019 (άλλα 1,8
δισεκατομμύρια)
Πρόσθετη λιτότητα και για το 2019 (που ίσως
έλθει ένα χρόνο νωρίτερα) άλλα 1,9 δισεκατομμύρια. Σύνολο 4,37 δισεκατομμύρια! Και
δεν τελειώνει εκεί η «χασούρα»…
-Ακόμα, η Ελλάδα έχασε από την «καθυστέρηση» της
τελευταίας διαπραγμάτευσης μισό χρόνο ανάπτυξης (ήδη οι προβλέψεις για φέτος
υποβαθμίζονται κάθε μέρα - απώλεια τουλάχιστον 1,8 δισεκατομμύρια σε ΑΕΠ),
-4 δισεκατομμύρια καταθέσεις που έφυγαν από τις
Ελληνικές τράπεζες τους τελευταίους μήνες (παρά τα capital controls)
-και το μεγαλύτερο μέρος της «ποσοτικής
χαλάρωσης» που θα έπαιρνε φέτος από το Ντράγκι – που μπορεί να χαθεί και
συνολικά - άλλα 4 με 6 δισεκατομμύρια).
Συνολική απώλεια από τη φετινή διαπραγμάτευση
Τσίπρα: 14 με 16 δισεκατομμύρια! (Κατά τους μετριοπαθέστερους υπολογισμούς,
άλλοι την υπολογίζουν ως τα 19 δισεκατομμύρια…) Στην περίπτωση αυτή το ΔΝΤ έκανε
τη δουλειά του. Το καταστροφικό λάθος το έκανε η κυβέρνηση Τσίπρα.
Για μιαν ακόμα φορά…
Θανάσης Κ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου