Next Top Business Model: Το reality show της καινοτομίας
Τον τελευταίο καιρό, σε ένα σκηνικό με κατεβασμένα ρολά μαγαζιών και γκισέ επιδομάτων ανεργίας του ΟΑΕΔ, γυρίζεται ένα καινοτομικό reality show για νεανικό κοινό. Νέοι αδιόριστοι επιστήμονες συνωθούνται μπροστά σε κριτικές επιτροπές πανεπιστημιακών και κρατικών αξιολογητών, παρουσιάζουν την επιχειρηματική τους Ιδέα και βαθμολογούνται. Κάποιοι από αυτούς επιδοτούνται, περνώντας στον επόμενο γύρο και προσδοκώντας να εξασφαλίσουν μία ευκαιρία για καρριέρα στον κόσμο των επιχειρήσεων, των εξαγορών, των χρηματιστηρίων, ίσως ακόμα και στον λαμπερό κόσμο της Silicon Valley. Κάτι σαν το Next Top Model της επιχειρηματικότητας, που θα αναδείξει την επόμενη μεγάλη, φανταχτερή ιστορία ελληνικής διεθνούς επιτυχίας, την οποία τόσο έχει ανάγκη το νέο εθνικό αφήγημα που θα μας τραβήξει απ' τα μαλλιά μες από την κρίση.
Δεν τους αδικώ. Όλα αυτά τα κρατικά reality διανομής ευρωπαϊκών πόρων του ΕΣΠΑ με τα σαγηνευτικά ονόματα, «Νεανική Επιχειρηματικότητα», «Γυναικεία Επιχειρηματικότητα», «DigiRetail», «Εξωστρέφεια», «Καινοτομία»· όλη αυτή η ρητορική για τεχνοκοιτίδες, seed capital, venture capital, angel investors, κοινωνική επιχειρηματικότητα και επιχειρηματική κοινωνικότητα· και πάνω απ' όλα, η μαγική λέξη-προτροπή, «start-up!», θα μπορούσαν να ξελογιάσουν σκληροτράχηλους, ψημένους ανθρώπους της αγοράς. Πόσο μάλλον νέους επιστήμονες με όρεξη για δημιουργία και τρόμο μπροστά στο τοπίο της ολοκληρωτικής έλλειψης ευκαιριών. Άλλως τε, όταν έχεις δει στο σινεμά το «Social Network» και έχεις διαβάσει τόσα blog posts για start-ups, το ενδεχόμενο να τελειώσουν τα λεφτά της επιδότησης και να μην έχεις πλέον να πληρώσεις ασφαλιστικές εισφορές, περαιώσεις, δάνεια με υποθήκες, φόρους και ΦΠΑ, σου φαίνεται μίζερο και ανάξιο λόγου.
Δεν αδικώ ούτε τους διοργανωτές αυτών των reality. Έμαθαν, από τους ευρωκράτες συναδέλφους τους, να πιστεύουν ειλικρινά ότι μπορούν να φυτέψουν και να καλλιεργήσουν την νέα εξωστρεφή οικονομία που απελπισμένα χρειαζόμαστε, σε φυτώρια επιχειρηματικότητας και θερμοκήπια καινοτομίας με «στοχευμένες» παρεμβάσεις. Στοχευμένες πάνω απ' όλα: τόσα εκατομύρια για νέους, τόσα για γυναίκες, τόσα στον τουρισμό, τόσα στο ψηφιακό εμπόριο, τόσα σε εξωστρέφεια. Άλλως τε, όταν έχεις δει τόσες παρουσιάσεις συμβούλων καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στις Βρυξέλλες, η προοπτική της πραγματικής, απρόσμενης καινοτομίας που γεννάει η αγορά εκεί που δεν το περιμένεις και από αυτούς που δεν το περιμένεις, σου φαίνεται ταπεινή, και επιπλέον - κι ας μην το παραδέχεσαι - σου δημιουργεί την ανασφάλεια της απώλειας ελέγχου.
Στις αναπτυγμένες οικονομίες, όπου υπάρχει ένα πλούσιο σε βιοποικιλότητα ζωντανό οικοσύστημα επιχειρηματικότητας, η αγορά δηλαδή, το reality show της start-up είναι απαραίτητο: υπάρχουν ριψοκίνδυνες καινοτομικές επιχειρηματικές ιδέες που απαιτούν κεφάλαια και κυρίως προσπάθεια ετών πριν καν, και εάν, μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους. Για κάθε success story υπάρχουν εκατοντάδες αποτυχίες που δεν θα μαθευτούν ποτέ, γιατί δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Και ο λόγος που οι λίγες πετυχημένες start-up εκτοξέυονται τόσο φανταχτερά και θεαματικά, είναι σοφός: όταν η πιθανότητα είναι μικρή, πρέπει το στοίχημα να είναι μεγάλο για να αξίζει τον κόπο. Για να επενδύεις κεφάλαια σε 100 πιτσιρικάδες με τρελλές ιδέες, πρέπει να μπορείς να τα πάρεις πίσω από τον έναν που θα πετύχει. Και αντίστροφα: για να βρεις 100 πιτσιρικάδες που θα επενδύσουν ξενύχτια, προσπάθεια και πάθος σε μια ιδέα αδοκίμαστη και απ' αλλού φερμένη, πρέπει ο καθένας τους να πιστεύει ότι αν λάχει σε αυτόν να είναι ο ένας, θα έχει γίνει πλούσιος και διάσημος [*]. Οι υπόλοιποι θα απορροφηθούν εύκολα στο οικοσύστημα, που ξέρει να μην τιμωρεί την αποτυχία.
Εδώ όμως, όχι μόνο δεν έχουμε αυτό το ισορροπημένο επιχειρηματικό οικοσύστημα, αλλά έχουμε ένα εχθρικό περιβάλλον με ψηλό κόστος, χαμηλή παραγωγικότητα και ατελείωτα καθημερινά γραφειοκρατικά εμπόδια. Πόσες από αυτές τις μικρές εταιρείες της νέας, νεανικής, καινοτομικής επιχειρηματικότητας, που θα γεννηθούν με επιλεγμένα από επιτροπές εμπειρογνωμόνων business plans, πόσες από αυτές τις καινοτομίες επί χάρτου που δεν σμιλεύτηκαν με το κοπίδι της αγοράς, θα επιζήσουν σε αυτό το περιβάλλον μόλις βγουν από την θερμοκοιτίδα των «στοχευμένων» χρηματοδοτικών δράσεων;
Θα αποκτήσουμε επιχειρηματικότητα και καινοτομία, αναγκαστικά σχεδόν, παρά τις επιδοτήσεις, και όχι εξ' αιτίας τους. Με ιδέες για υπηρεσίες και προϊόντα που θα γεννηθούν και θα πετύχουν απρόσμενα, σε τομείς που δεν θεωρούμε τώρα στρατηγικούς, αναδεικνύοντας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που δεν φανταζόμαστε. Χωρίς να περιμένουμε να σκεφτούμε πρώτα το επόμενο επαναστατικό προϊόν ή την επόμενη πρωτότυπη ψηφιακή υπηρεσία. Ας κάνουμε ό,τι ξέρουμε και μπορούμε να κάνουμε. Αρκεί να το κάνουμε κάθε μέρα καλλίτερα.
Γρηγόρης Φαρμάκης
Engineer and Enterpreneur - CEO / Agilis SA Statistics & Informatics
[*] Η φανταχτερή καινοτομία, οι start-ups, είναι μια αγορά που πολλοί οικονομολόγοι αποκαλούν tournament: ένα τουρνουά, όπου ο νικητής τα παίρνει όλα και οι χαμένοι τίποτα. Με απλά λόγια, αν δεν έβγαζε τόσα λεφτά ο Σισέ, δεν θα είχαν κίνητρο, ό,τι φυσιολογικό μισθό και αν έπαιρναν, να σπάνε τα γόνατά τους εκατοντάδες πιτσιρικάδες στα γήπεδα της Γ´ Εθνικής, και η αγορά του επαγγελματικού ποδοσφαίρου θα είχε καταρεύσει από έλλειψη προσωπικού.
Δεν τους αδικώ. Όλα αυτά τα κρατικά reality διανομής ευρωπαϊκών πόρων του ΕΣΠΑ με τα σαγηνευτικά ονόματα, «Νεανική Επιχειρηματικότητα», «Γυναικεία Επιχειρηματικότητα», «DigiRetail», «Εξωστρέφεια», «Καινοτομία»· όλη αυτή η ρητορική για τεχνοκοιτίδες, seed capital, venture capital, angel investors, κοινωνική επιχειρηματικότητα και επιχειρηματική κοινωνικότητα· και πάνω απ' όλα, η μαγική λέξη-προτροπή, «start-up!», θα μπορούσαν να ξελογιάσουν σκληροτράχηλους, ψημένους ανθρώπους της αγοράς. Πόσο μάλλον νέους επιστήμονες με όρεξη για δημιουργία και τρόμο μπροστά στο τοπίο της ολοκληρωτικής έλλειψης ευκαιριών. Άλλως τε, όταν έχεις δει στο σινεμά το «Social Network» και έχεις διαβάσει τόσα blog posts για start-ups, το ενδεχόμενο να τελειώσουν τα λεφτά της επιδότησης και να μην έχεις πλέον να πληρώσεις ασφαλιστικές εισφορές, περαιώσεις, δάνεια με υποθήκες, φόρους και ΦΠΑ, σου φαίνεται μίζερο και ανάξιο λόγου.
Δεν αδικώ ούτε τους διοργανωτές αυτών των reality. Έμαθαν, από τους ευρωκράτες συναδέλφους τους, να πιστεύουν ειλικρινά ότι μπορούν να φυτέψουν και να καλλιεργήσουν την νέα εξωστρεφή οικονομία που απελπισμένα χρειαζόμαστε, σε φυτώρια επιχειρηματικότητας και θερμοκήπια καινοτομίας με «στοχευμένες» παρεμβάσεις. Στοχευμένες πάνω απ' όλα: τόσα εκατομύρια για νέους, τόσα για γυναίκες, τόσα στον τουρισμό, τόσα στο ψηφιακό εμπόριο, τόσα σε εξωστρέφεια. Άλλως τε, όταν έχεις δει τόσες παρουσιάσεις συμβούλων καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στις Βρυξέλλες, η προοπτική της πραγματικής, απρόσμενης καινοτομίας που γεννάει η αγορά εκεί που δεν το περιμένεις και από αυτούς που δεν το περιμένεις, σου φαίνεται ταπεινή, και επιπλέον - κι ας μην το παραδέχεσαι - σου δημιουργεί την ανασφάλεια της απώλειας ελέγχου.
Στις αναπτυγμένες οικονομίες, όπου υπάρχει ένα πλούσιο σε βιοποικιλότητα ζωντανό οικοσύστημα επιχειρηματικότητας, η αγορά δηλαδή, το reality show της start-up είναι απαραίτητο: υπάρχουν ριψοκίνδυνες καινοτομικές επιχειρηματικές ιδέες που απαιτούν κεφάλαια και κυρίως προσπάθεια ετών πριν καν, και εάν, μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους. Για κάθε success story υπάρχουν εκατοντάδες αποτυχίες που δεν θα μαθευτούν ποτέ, γιατί δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Και ο λόγος που οι λίγες πετυχημένες start-up εκτοξέυονται τόσο φανταχτερά και θεαματικά, είναι σοφός: όταν η πιθανότητα είναι μικρή, πρέπει το στοίχημα να είναι μεγάλο για να αξίζει τον κόπο. Για να επενδύεις κεφάλαια σε 100 πιτσιρικάδες με τρελλές ιδέες, πρέπει να μπορείς να τα πάρεις πίσω από τον έναν που θα πετύχει. Και αντίστροφα: για να βρεις 100 πιτσιρικάδες που θα επενδύσουν ξενύχτια, προσπάθεια και πάθος σε μια ιδέα αδοκίμαστη και απ' αλλού φερμένη, πρέπει ο καθένας τους να πιστεύει ότι αν λάχει σε αυτόν να είναι ο ένας, θα έχει γίνει πλούσιος και διάσημος [*]. Οι υπόλοιποι θα απορροφηθούν εύκολα στο οικοσύστημα, που ξέρει να μην τιμωρεί την αποτυχία.
Εδώ όμως, όχι μόνο δεν έχουμε αυτό το ισορροπημένο επιχειρηματικό οικοσύστημα, αλλά έχουμε ένα εχθρικό περιβάλλον με ψηλό κόστος, χαμηλή παραγωγικότητα και ατελείωτα καθημερινά γραφειοκρατικά εμπόδια. Πόσες από αυτές τις μικρές εταιρείες της νέας, νεανικής, καινοτομικής επιχειρηματικότητας, που θα γεννηθούν με επιλεγμένα από επιτροπές εμπειρογνωμόνων business plans, πόσες από αυτές τις καινοτομίες επί χάρτου που δεν σμιλεύτηκαν με το κοπίδι της αγοράς, θα επιζήσουν σε αυτό το περιβάλλον μόλις βγουν από την θερμοκοιτίδα των «στοχευμένων» χρηματοδοτικών δράσεων;
Θα αποκτήσουμε επιχειρηματικότητα και καινοτομία, αναγκαστικά σχεδόν, παρά τις επιδοτήσεις, και όχι εξ' αιτίας τους. Με ιδέες για υπηρεσίες και προϊόντα που θα γεννηθούν και θα πετύχουν απρόσμενα, σε τομείς που δεν θεωρούμε τώρα στρατηγικούς, αναδεικνύοντας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που δεν φανταζόμαστε. Χωρίς να περιμένουμε να σκεφτούμε πρώτα το επόμενο επαναστατικό προϊόν ή την επόμενη πρωτότυπη ψηφιακή υπηρεσία. Ας κάνουμε ό,τι ξέρουμε και μπορούμε να κάνουμε. Αρκεί να το κάνουμε κάθε μέρα καλλίτερα.
Γρηγόρης Φαρμάκης
Engineer and Enterpreneur - CEO / Agilis SA Statistics & Informatics
[*] Η φανταχτερή καινοτομία, οι start-ups, είναι μια αγορά που πολλοί οικονομολόγοι αποκαλούν tournament: ένα τουρνουά, όπου ο νικητής τα παίρνει όλα και οι χαμένοι τίποτα. Με απλά λόγια, αν δεν έβγαζε τόσα λεφτά ο Σισέ, δεν θα είχαν κίνητρο, ό,τι φυσιολογικό μισθό και αν έπαιρναν, να σπάνε τα γόνατά τους εκατοντάδες πιτσιρικάδες στα γήπεδα της Γ´ Εθνικής, και η αγορά του επαγγελματικού ποδοσφαίρου θα είχε καταρεύσει από έλλειψη προσωπικού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου