Homo Teleopticus.

Με στερεότυπα εμπορικά κλισέ «διασκέδαση μέχρι θανάτου», ή «πληροφόρηση μέχρι θανάτου», μπορεί να δαιμονοποιούμε τη διαβόητη σχέση τηλοψίας - κοινού, μόνο που μας διαφεύγουν οι πλέον βαρύνουσες πτυχές του τηλεοπτικού καθεστώτος.

 

Τι μπορεί να σημαίνει, λόγου χάρη, «διασκέδαση μέχρι θανάτου»;

Για να προσφέρεις κάποιο υλικό στο τηλεοπτικό σκλαβάκι πρέπει πρώτα πρώτα να του κλέψεις το χρόνο του, να τον κολακεύσεις ώστε να καταστεί τηλεοπτικό ενεργούμενο.

Παλιά, στις συνεστιάσεις, ο κόσμος τραγουδούσε αυθορμήτως, τώρα η τηλεόραση δείχνει γλέντια όπου οι ομοτράπεζοι τραγουδούν.

Η διαφορά είναι τόσο μικρή, ώστε τελικά αποδεικνύεται σατανική.

Αν χορεύουμε επειδή βλέπουμε άλλους να χορεύουν μέσα στο γυαλί, τότε δεν ξεφαντώνουμε, απλούστατα αντιγράφουμε κάκιστα το ξένο κέφι.

Με την αφειδώς προσφερόμενη πληροφόρηση δεν συμβαίνει τίποτα διαφορετικό. Όπως στις τυποποιημένες κωμωδίες αμερικανικού τύπου, που πίσω από τις καταστάσεις «δουλεύει» κασέτα με έτοιμα γέλια που ρυθμίζουν το κωμικό συναίσθημα του θεατή, στα δελτία ειδήσεων διανέμεται ειδικό συσσίτιο, «δελτίο» δηλαδή με ατομικά δράματα, πολιτικές σκευωρίες, πολεμικές συγκρούσεις οι οποίες ποδηγετούν το αίσθημα ευθύνης του θεατή-ακροατή.

Η εποπτεία της οικουμένης -άλλη κωμωδία αυτή- προσφέρεται ως ψευδαισθησιακή ματιά του ατόμου πάνω στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Συλλαλητήρια, σφαγές, αραβικά ξεσηκώματα, τυφώνες και κυκλώνες ξεσπούν στο βάθος της οθόνης και σπάζουν σαν κύματα μπροστά στα πόδια των θεατών.

Άραγε κάποιοι αθέατοι φιλάνθρωποι χάνουν τον ύπνο τους για να ενημερωθούν οι «πελάτες» τους;

Το σκοπούμενο είναι το καθεστώς παθητικότητας το οποίο, άπαξ και επιβληθεί, μπορεί να μοσχοπουληθεί σε διαφημιστές, κόμματα και εταιρείες.

Οτιδήποτε εκπέμπεται αποτελεί αδιαφιλονίκητο εμπόρευμα.

Ακόμα και ο Εθνικός Ύμνος.

Μας διαφεύγει, όμως, ότι το κυρίως «εμπόρευμα» είναι το ίδιο το νοήμον κοινό.

Η τηλεόραση πρώτα πλάθει τον πελάτη και κατόπιν τον πουλάει σε κάθε λογής παραμάγαζο.

Ο σκοπός είναι ένας: ο απανταχού ανθρωπάκος να ανάβει τον δέκτη της τηλεοράσεως με αίσθημα προσκεκλημένου στην τηλεοπτική εορτή.

Ενώ κάποτε οι άνθρωποι ξεπόρτιζαν για να συναντηθούν με τον κόσμο, τώρα «τον» βρίσκουν κατά κύριο λόγο εντός της οικίας.

Βουλή από το σπίτι, ποδόσφαιρο από το σπίτι, λειτουργία από το σπίτι, νυχτερινά κέντρα, πολιτικές συζητήσεις, μανεκέν, μουσική ή ανοσιουργήματα της φωνής και της οθόνης - όλα τούτα γίνονται ακουστά από το σπίτι. Τώρα μάλιστα, τα κινητά μπορούν να υποκαταστήσουν την τηλοψία επαξίως.

Ασφαλώς δεν έχουμε να κάνουμε με απάτη στην οποία παγιδεύτηκαν -τι παράδοξο!- άπαντες οι λαοί του πλανήτη.

Είναι γεγονός ότι τον άνθρωπο δεν τον πλάθεις εξ υπαρχής. Κάτι θα πρέπει να τον έχει προετοιμάσει, κάτι μέσα του θα πρέπει να έχει αλλοιωθεί ώστε η βούλησή του να ακολουθεί τις επιβεβλημένες εκπομπές.

Άλλωστε, το «παντοπώλιο θεάματος», που τυφλώνει και ρεκάζει μέσα σε κάθε σπίτι συνδαυλίζοντας τις εξωστρεφείς συμπεριφορές, αποδεικνύεται ισχυρότερο από τα αντανακλαστικά του θεατή.

Εξάλλου, τον τηλεθεατή τον βρήκε στοιχειωδώς προετοιμασμένο, δεν του δίδαξε ούτε την παράδοση στη διασκέδαση-κονσέρβα ούτε τη συστηματική εξωτερίκευση.

Έτοιμο βρήκε τον φίλαθλο, τον μελομάν, τον ακόρεστο εικονολάτρη, τον ματάκια, τον μωροθαύμαστο, τον πελάτη τέλος πάντων που αρέσκεται να ζει τη ζωή των άλλων απουσιάζοντας κατά κάποιον τρόπο από τον εαυτό του.

Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, το τηλεοπτικό καθεστώς: εφόσον βρίσκουμε τα πάντα κρατώντας το επαναληπτικό όπλο που λέγεται τηλεκοντρόλ, αντί να κοιτάξουμε τη δική μας πραγματικότητα, παραδινόμαστε στην τηλεοπτική που εντυπώνεται πιο άμεσα και πιο απλά.

Έτσι, ο χόμο σάπιενς καταντά σιγά σιγά ανερμήνευτο ιστορικό εξάμβλωμα.

Κωστής Παπαγιώργης

Ελευθεροτυπία