O δρόμος της άρνησης (σε τεντωμένο σχοινί).

Στο προηγούμενο κείμενο μου περιέγραψα τον τρόπο που βίωσα τα γεγονότα που μας οδήγησαν στο μνημόνιο, καθώς και τις σκέψεις μου.

Σε αυτό το κομμάτι με ανάλογο τρόπο θα περιγράψω τα γεγονότα που μεσολάβησαν από την είσοδο μας στο μνημόνιο μέχρι τις δημοτικές εκλογές και την αρχή της διαδικασίας που οδηγεί στον μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας. 

 

Η είσοδος μας στο μηχανισμό στήριξης συνέβη στις 23 Απριλίου του 2010 όταν ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου από το Καστελόριζο επέλεξε να το ανακοινώσει. Ο λαός έδειξε την οργή του σε μια μαζική διαδήλωση στις 5 Μαΐου η οποία σημαδεύτηκε με τη δολοφονία από αγνώστους 3 υπαλλήλων μιας τράπεζας.

Στις 6 Μαΐου το μνημόνιο ψηφίστηκε στη Βουλή.

Η πρώτη αντίδραση από την είσοδο στο μνημόνιο ήταν ένα μούδιασμα και αμηχανία. Και τώρα τι; Οι ξένοι ανέλαβαν τη διαχείριση της οικονομίας μας, αφού οι Έλληνες ήταν ανίκανοι.

Παρότι δεν ήμουν καθόλου περήφανος για την κατάσταση, σκεφτόμουν ότι δεν μπορεί παρά να τα πάνε καλύτερα από τους Έλληνες πολιτικούς, για αυτό και δεν είχα γράψει κάποιο σχόλιο στο ημερολόγιο μου τότε.  

Η Ελλάδα ήταν η αρχή. Η τάση όμως ήταν εμφανής και για τα κατοπινά «γουρουνάκια».

Η πίεση στο κόστος δανεισμού των άλλων χωρών είχε αρχίσει να φαίνεται.

Το πρώτο ντόμινο είχε πέσει.

Αν κατέρρεαν και άλλα κομμάτια τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης δεν θα έφταναν, ειδικά για την Ισπανία και την Ιταλία.

Η μάχη της Ελλάδας για επιβίωση άρχιζε να μετατρέπεται σε αγώνα της Ευρώπης για τη μη κατάρρευση του κοινού Ευρωπαϊκού νομίσματος. Ήδη η κατάρρευση της Ελλάδας, η οποία παρόλο που μπορούσε να προβλεφθεί και να αποτραπεί, είχε συμβεί, και η μέγιστη προσοχή στις άλλες χώρες δεν έφτανε να διαλύσει την δυσπιστία των αγορών, πράγμα που έκανε τη χώρα μας να φαντάζει παρίας.  

Σε αυτό το σημείο θέλω να απαντήσω σε ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα.

Καλά, η κυβέρνηση έδρασε με πρωτοφανή ανικανότητα (ίσως και δόλο), η αντιπολίτευση γιατί δε ζητούσε εκλογές;

Είναι εξαιρετική η ερώτηση από πρακτική άποψη.

Γιατί δεν ρίξαμε μια καταστροφική κυβέρνηση ενώ βλέπαμε την ολέθρια πολιτική που οδηγούσε;

Από αυτό το πολύ βασικό ερώτημα αναφύονται δύο ερωτήσεις που εμπεριέχουν την απάντηση του: Τι θα καταφέρναμε ζητώντας εκλογές; Πώς θα επιβάλαμε τις εκλογές;  

Θα ξεκινήσω από το δεύτερο ερώτημα που είναι πιο δύσκολο από το πρώτο.

Πως θα επιβάλαμε τις εκλογές;

Στηριζόμενοι αυτοί που το απαιτούσαν στο προηγούμενο της εκλογικής αναμέτρησης στην Β Αθηνών για την αναπλήρωση της κενής έδρας του Τσοβόλα  το 1992, ο οποίος εξέπεσε του αξιώματος λόγω των κατηγοριών που τον βάραιναν, επέμεναν ότι μπορούσαμε να πείσουμε όλους τους βουλευτές μας (και τη Ντόρα και την ομάδα της, που δεν ήταν μόνο οι 5 που τελικά την ακολούθησαν) να παραιτηθούν και όλους τους επιλαχόντες.

Πως θα μπορούσαμε να είμαστε βέβαιοι ότι όλοι οι βουλευτές θα παραιτούνταν;

Πως μπορούσαμε να είμαστε σίγουροι ότι θα το έπρατταν και όλοι οι επιλαχόντες; Έστω ότι όλα συνέβαιναν σύμφωνα με τα παραπάνω, η βουλή δε θα διαλυόταν, αλλά το κόμμα της ΝΔ στην καινούρια βουλή θα είχε λιγότερες από τις 91 έδρες που είχε αρχικά.

Και όλοι ξέρουν ότι οι βουλευτές δε θα παραιτούνταν, παρά μόνο μια μερίδα αυτών, για να μην το συζητήσουμε για τους επιλαχόντες, και όλοι όσοι προτείνουν ότι έπρεπε να γίνουν εκλογές θέλουν (πολύ βολικά) να αγνοούν ότι θα τις κέρδιζε το ΠΑΣΟΚ  με μια  διάφορα περίπου 10-12 μονάδων και ένα ποσοστό περί το 37-38%. (μέσος όρος δημοσκοπήσεων της περιόδου) 

Έτσι λοιπόν φτάνουμε στο αρχικό ερώτημα.

Τι θα κερδίζαμε ζητώντας εκλογές τον Μάιο η τον Απρίλιο του 2010;

Πρώτα-πρώτα δεν μπορούσαμε να τις επιβάλουμε, οπότε εάν ο στόχος ήταν να δώσουμε μια παράσταση φτηνού λαϊκισμού, υπάρχουν και τα θέατρα και οι τηλεοράσεις.

Δεύτερον, ακόμη και αν τις επιβάλαμε, ποιος θα ευθυνόταν για την εκλογική καταστροφή του κόμματος, ποιος θα ευθυνόταν για τη στάση πληρωμών στη χώρα (τα ταμεία ήταν άδεια), ποιος θα ευθυνόταν για αυτή την κωμική τραγωδία;  

Δεν μπορούσαν να γίνουν εκλογές εκείνο τον Απρίλιο για όλους τους παραπάνω λόγους.

Δεν υπήρχε χρόνος, δεν υπήρχε χρήμα και δεν υπήρχε λαϊκή διάθεση για καταψήφιση της κυβέρνησης.

Και η ελάχιστη σοβαρότητα συνηγορούσε στο ότι δεν έπρεπε να γίνουν εκλογές.

Και η πολιτική επιβίωση του Σαμαρά εξαρτιόταν από το να περιγράψει τα αδιέξοδα του προγράμματος , να προτείνει εναλλακτικές λύσεις καλύτερης απόδοσης από τα μέτρα που πρότειναν οι ξένοι στην κυβέρνηση και να ελπίζει ότι η κυβέρνηση θα διαχειριστεί καλύτερα την δημοσιονομική προσαρμογή στα πλαίσια του μνημονίου από ότι διαχειρίστηκε την πορεία προς τη χρεοκοπία εφαρμόζοντας και προτάσεις δικές του, και ακούγοντας τη γνώμη των ξένων εμπειρογνωμόνων.  

Η πορεία της Ελλάδας εκείνο το καλοκαίρι δεν ήταν καθόλου ικανοποιητική. Περαιτέρω πτώση στον τουρισμό, απεργίες διαρκείας από τα βυτιοφόρα, επαναλαμβανόμενες από τη ΓΣΕΕ, οι συνδικαλιστές σε κάθε κλάδο στα κάγκελα.

Οι πρώτες περικοπές στα πλαίσια του μνημονίου κάνουν την εμφάνιση τους.

Η κοινωνία αντέδρασε άσχημα. Υπήρχε μια άρνηση να πιστέψουν ότι είχαμε χρεοκοπήσει, μια αδυναμία αποδοχής ότι η λιτότητα ήταν ο μόνος δρόμος. Τότε ακούστηκαν οι πρώτες φωνές για δραχμή.   

Η πλειοψηφία δεν αποδεχόταν την κατάσταση, για όλα έφταιγε η προηγούμενη κυβέρνηση (και κάποιοι ήθελαν να πάνε σε εκλογές τον Απρίλιο η τον Μάιο, με τι επιχειρήματα θα έπειθαν τους πολίτες δεν έχω καταλάβει ακόμη), υπήρχε έντονος θυμός για ό,τι συνέβαινε και ένα αίσθημα απώλειας. Όχι της απώλειας την οποία πενθούμε, αλλά του κλεμμένου αντικειμένου που ζητάμε πίσω.  

Μέσα σε αυτό το κλίμα ξεκίνησε η αντιπαράθεση για τις δημοτικές εκλογές.

Τόσο για τη ΝΔ όσο και για το ΠΑΣΟΚ αυτές ήταν ένα δημοψήφισμα ναι η όχι στην πολιτική του μνημονίου.

Όπως ελπίζαμε από το αποτέλεσμα θα στελνόταν στην κυβέρνηση το μήνυμα για αλλαγή πολιτικής, επαναδιαπραγμάτευση κάποιων όρων του μνημονίου και επαναπροσδιορισμό κάποιων μέτρων του μνημονίου ώστε να γίνει πιο ανεκτό το μείγμα και να ελαφρυνθούν τα βάρη στην ήδη πιεζόμενη κοινωνία.  

Και ενώ τα πρώτα μέτρα αρχίζουν να εφαρμόζονται, αποδεικνύονται αναποτελεσματικά.

Μάλιστα τον Οκτώβριο του 2010, αλλάζει το στατιστικό στοιχείο «έλλειμμα του 2009» το οποίο το αναθεωρούν στο 15,1 και έτσι δικαιολογούν την λήψη καινούριων μέτρων γιατί λέει ξεκινούμε από χαμηλότερη βάση.

Τι δουλειά είχαν να ξαναπειράξουν το έλλειμμα του 2009 τον επόμενο χρόνο, εγώ δεν κατάλαβα.

Δεν είχαν δώσει όλα τα στοιχεία στη Eurostat;

Συνέβη κάτι άλλο;

Δεν μπορώ να το γνωρίζω.

Ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα μου λυθεί η απορία.

Πάντως καθώς ο χρόνος περνούσε και η δική μου αγανάκτηση αυξανόταν, η κυβερνητική προπαγάνδα της μη παραδοχής της αλήθειας μου φαινόταν πιο εξοργιστική.

Χαρακτηριστικά σημειώνω στο ημερολόγιο στις 7 Οκτωβρίου: «Ποιος οδήγησε τη χώρα στο μνημόνιο; Το 9,9% έλλειμμα (τόσο πίστευα ότι ήταν, και τόσο είχε αποδείξει ο Σαμαράς στο Ζάππειο 1 ότι ήταν πραγματικά)  ή οι συνεντεύξεις του πρωθυπουργού μας τον Δεκέμβριο, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο; Ποιος μπορεί να πιστεύει τους ψεύτες;» 

Ταυτόχρονα, στο εξωτερικό αρχίζει η συζήτηση για την ενίσχυση του μηχανισμού στήριξης, για την περίπτωση που χρειαστούν να βοηθηθούν και άλλες χώρες.

Η πρώτη σχετική παρατήρηση μου ήταν ότι οι όποιοι καλύτεροι όροι ισχύσουν για τους άλλους δε θα ισχύσουν για την Ελλάδα καθώς η Ελλάδα είχε ήδη υπογράψει το δικό της μνημόνιο. Δεν μπορούσε να διεκδικήσει καλύτερους όρους.  

Στο πολιτικό σκηνικό, το στοίχημα πλέον ήταν να μην πρασινίσει ο χάρτης, όπως χαρακτηριστικά λεγόταν τότε.

Να μη φανεί ότι ο λαός αποδέχεται τα μέτρα.

Να μην γίνει πολύ τολμηρή η κυβέρνηση.

Σε έναν διαφορετικό άξονα γινόταν μια ιδεολογική μάχη μέσα στην ελληνική κοινωνία, αλλά πιο έντονα στα σαλόνια των αποφάσεων. 

Όπως τα έβλεπα εγώ τα πράγματα, αντιπαρατίθεντο οι δυνάμεις που υποστήριζαν την Ατλαντική προσέγγιση (η Αμερική στην Ευρώπη) και οι Ευρωπαϊστές (η Ευρώπη δε χρειάζεται τη βοήθεια της Αμερικής για να αντιμετωπίσει την κρίση).

Ομολογώ ότι ανήκα φανατικά στη δεύτερη παράταξη ( συμφωνούσα με την συμβουλή του Σόιμπλε στον Γκάιτνερ να βάλει τάξη πρώτα στα οικονομικά της Αμερικής και μετά να κάνει προτάσεις για την Ευρωπαϊκή κρίση).  

Οι εκλογές του Νοεμβρίου έφτασαν.

Την πρώτη Κυριακή ο χάρτης δεν πρασίνισε.

Το ΠΑΣΟΚ κατέγραψε προβάδισμα αλλά της τάξης των 2-3 μονάδων.

Η ΝΔ είχε ένα καλό ποσοστό σε επίπεδο περιφερειών.

Ο αρχηγός της κάλεσε τον κόσμο να δώσει ισχυρότερο αντιμνημονιακό μήνυμα στις δεύτερες κάλπες.

Αυτό δεν ήρθε ποτέ. Η τεράστια αποχή μπορεί να θεωρηθεί η αιτία.

Όμως αυτό που με απασχολούσε πλέον ήταν το εξής: «Είμαστε υπέρ η κατά του μνημονίου;

Είμαστε υπέρ ή κατά των συνεπειών του;

Φυσικά ο Αρχηγός είχε διατυπώσει συγκεκριμένη θέση, αλλά δεν μπορεί να παραβλέπεται το γεγονός ότι σε ενδεχόμενη χρεοκοπία θα έχουμε πτώση της κυβέρνησης και εκλογές.

Με τι σημαία θα πάει η ΝΔ αν βάλλει τώρα πλάτη υπέρ της κυβέρνησης;» 

Τα αδιέξοδα είχαν αρχίσει διαφαίνονται.

Εάν η χώρα χρεοκοπούσε επειδή καταγγείλαμε το μνημόνιο, πως θα εξηγούσαμε την χρεοκοπία στο λαό;

Εάν δε στηρίζαμε την κυβέρνηση (και πραγματικά καμία διάθεση δεν είχαμε να το κάνουμε) πως θα διαχωρίζαμε τη θέση μας χωρίς όμως να είμαστε υπέρ της χρεοκοπίας;

Η στρατηγική της μη αποδοχής του μνημονίου είχε χρεοκοπήσει.

Δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί άλλο.

Ήταν μια στρατηγική την οποία ο ίδιος ο Σαμαράς ποτέ δεν προσπάθησε να την εφαρμόσει, ποτέ δεν θέλησε να καταγγείλει το μνημόνιο, αλλά διακαώς ήθελε να το αλλάξει, όμως η συσσωρευμένη οργή και η άρνηση αποδοχής της πραγματικότητας, μας είχε κάνει να πιστέψουμε την καταγγελία του μνημονίου ως εφικτή και ως προτεινόμενη. 

Χρειαζόταν μια αλλαγή τακτικής.

Όμως ποιος μπορούσε πλέον να συγκρατήσει την οργή και να διαλύσει την πλάνη; 

Μάνθος Καψάλης 

 

ΥΓ: Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εσάς που δώσατε πολύ χρήσιμο σχολιασμό στο προηγούμενο κείμενό μου.